عوامل مؤثر بر تن انگاره
از جمله عوامل اثرگذار بر تن‌انگاره شامل موارد زیر است:
۱-بلوغ و شروع تغییرات جسمانی: مسئله این است که همه در شرایط و زمان یکسان بالغ نمی‌شوند. این تغییرات با میل به پذیرفته شدن در گروه همسال می‌تواند به مقایسه‌هایی منجر شود که نتیجه‌اش نارضایتی از ظاهر خود خواهد بود.
۲-تأثیرات رسانه‌ای: بیشترین توجه به هنرپیشه‌ها و افراد مطرح رسانه‌ای از جانب نوجوانان و جوانان است. القای ظاهری با خصوصیات مشابه از سوی رسانه‌ها می‌تواند فرد را به سمت مقایسه‌هایی سوق دهد که باز نتیجه‌اش نارضایتی از ظاهر خود است.
۳- خانواده و مدرسه: گاهی اوقات اعضای خانواده نیز منبع ایجاد نارضایتی هستند. (چه با ابراز احساس منفی در باب ظاهر و اندام خود، چه با انتقاد مداوم از ظاهر دیگران و چه با ایرادگیری از ظاهر فرزند.) گروه همسال و حتی گاهی معلمان هم ندانسته با مطرح‌کردن عیوب ظاهری می‌توانند صدماتی را متوجه عزت نفس نوجوانان کنند. برای مثال با کلماتی مانند توپولی، لاغر مردنی و...
عوامل دیگری نیز می‌تواند در تصویر منفی از بدن تأثیر بگذارد، عواملی که گاهی به طور غلط در میان مردم به عنوان یک حقیقت مسلم رایج شده است. مانند: «اگر می‌خواهی در زندگی از توجه و موفقیت کافی بهره ببری، باید رژیم بگیری و ورزش کنی تا خود را شبیه مدل‌های مورد پسند رسانه‌ای کنی.» درصورتی که در واقعیت هرکس با بدنی منحصر به فرد به دنیا آمده است؛ هیچ تیپ بدنی بر دیگری برتری ندارد. مانکن‌های حرفه‌ای به لحاظ ژنتیکی صاحب اندامی لاغر و بلندتر از حد معمول هستند و افراد کمی صاحب این ژن هستند.
باور غلط دیگر این است که مرد‌ها و پسر‌ها فقط زنان و دختران لاغر را دوست دارند و شانس ازدواج برای دختران زیبا بالاتر است. در صورتی که اکثر پسران جوان ترجیح می‌دهند با دخترانی که ظاهر معمولی‌تری دارند، ازدواج کنند، چون برای زندگی پایدار دنبال یک همراه بی‌دردسر هستند.
زیبایی طبیعی ستارگان سینمایی و تلویزیونی هم یک باور غلط دیگر است. ستارگان معمولاً ساعت‌ها وقت صرف ساخت ظاهر خود می‌کنند و گاهی آن نتیجه‌ای که باید حاصل شود به دست نمی‌آید. تعدادی از آن‌ها متحمل انجام رژیم‌های سخت، ورزش‌های متوالی و متناوب و صرف وقت زیاد برای ساخت ظاهر، قبل از ورود به حرفه خود شده‌اند.
همچنین یکی از باور‌های غلط نوجوانان این است که «باید شبیه دوستانت باشی و مثل آن‌ها رفتار کنی و گرنه باحال نیستی»، اما واقعیت چیز دیگری است هرکس ظاهری متفاوت دارد و شما باید از بدن خود به گونه‌ای که احساس آرامش می‌کنید مراقبت و محافظت کنید. در واقع سالم بودن و داشتن دوستانی که تو را برای خودت انتخاب کرده‌اند و پذیرفته‌اند «باحال» است.
والدین باید در این زمینه آگاهی لازم را داشته باشند، زیرا احساس زشت بودن، مطلوب دیگران نبودن، به قدر کافی جذاب نبودن می‌تواند جوان را از پا درآورد و عزت نفس او را تخریب کند. همچنین می‌تواند منجر به پدیده‌ای به نام «شرم از بدن» شود که به اختلالات خوردن یا اجتناب از روابط صمیمانه منجر خواهد شد.
آموزش‌های مربوط به اندام به فرزندان
برای اجتناب از پدیده شرم از بدن باید والدین به فرزندان خود نکات زیر را آموزش دهند:
۱- درباره اهمیت سلامت جسمانی با فرزندان خود صحبت کنید. ارزش و اهمیت سلامتی خود و آن‌ها را یادآور شوید. داشتن عادت سالم غذایی، تندرستی و بهداشت برای حفظ سلامت را به آن‌ها آموزش دهید.
۲- تفاوت بین غذای سالم و ناسالم را دریابند، هنگامی که مواد خوب برای خوردن استفاده می‌کنند تشویق شوند.
۳- به فرزندان خود یاد دهید که هرکس صاحب بدنی با خصوصیات و ویژگی‌های منحصر به فرد است. انسان‌ها در اندازه ها، رنگ‌ها و اندام‌های متفاوت خلق می‌شوند؛ همه این شکل‌ها خوب است و هیچ کدام بر دیگری برتری ندارند.
۴- به فرزندان خود یاد دهید قدردان ظاهرشان باشند. هیچ کس در این کره خاکی مانند او نیست و ظاهرش او را استثنایی می‌کند.
۵- هرگز اندام یا خصوصیات ظاهری فرزندتان را نقد نکنید یا به تمسخر نگیرید.
۶- به فرزندان دختر بگویید زیبا هستند. مخصوصاً زمانی که سر و وضع معمولی دارند نه هنگامی که برای مهمانی خود را آراسته‌اند.
۷- موفقیت‌ها و رفتار‌های خوب آن‌ها را به اندازه ظاهرشان مورد تشویق و توجه قرار دهید. به فرزندان خود یاد دهید که به انجام کار‌های شایسته خود ببالند.
۸- به فرزندان خود یاد دهید احساس رضایت از خودشان مهم است و اینکه دیگران درباره او چگونه می‌اندیشند اهمیت چندانی ندارد.
۹- در مورد احترام به اندام، الگوی خوبی برای بچه‌هایتان باشید. در حضور فرزندانتان از اندام خود شکایت نکنید یا مدام درباره عدم موفقیت خود برای رژیم گرفتن حرفی نزنید.
۱۰- نشان دهید که ظاهر فرزندتان را دوست دارید و از او در حالت‌های عادی عکس بگیرید و در جای مناسب خانه قرار دهید.
۱۱- اجازه ندهید در خانه شما فردی اندام یا اعضای جسمانی فرد دیگری را مورد شوخی یا اهانت قرار دهد یا حتی غبطه و حسادت بی‌جا درمورد اندام دیگران نداشته باشید.
۱۲- به فرزندان خود گوشزد کنید، اصل تبلیغات براساس ایجاد نیاز است؛ خصوصاًَ در مورد کالا‌های زیبایی تبلیغ به گونه‌ای است که فرد را متقاعد کند وضعیت خوبی ندارد یا پر از نقیصه است و نیاز مبرم به رفع گرفتاری‌های خود دارد. در واقع هدف تعدادی از تبلیغات مربوط به مد، لوازم آرایشی، موادبهداشتی و اقلام رژیمی این است که احساس ناامنی و عدم رضایت در مورد اندام و ظاهر را در افراد تقویت کنند تا بتوانند به فروش بیشتری دست یابند.
*کارشناس ارشد مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی و مدرس دوره‌های فرزندپروری
