جوان آنلاین: روز جمعه شهر تهران و برخی دیگر از شهر‌های کشور، شاهد برگزاری اجتماع امام‌رضایی‌ها بود و تلاش مردم و دستگاه‌ها بر این بود تا مراسمی مناسب در روز ولادت با سعادت امام رضا (ع) برگزار شود.
این قبیل مراسمات نوعی مناسک و اعمال و رفتار است؛ اینکه افراد مؤمن کنار یکدیگر جمع‌شده و جشن بگیرند، ذاتاً دارای ارزش است و موجب می‌شود دینداری افراد جامعه قوت یابد.
البته فعالیت‌های ضددینی که در فضای مجازی و بعضاً عمومی دیده می‌شود، موجب‌شده افراد بپندارند شاید دینداری در جامعه عمومیت ندارد و از رونق افتاده، اما با برگزاری این نوع تجمعات که افراد در کنار یکدیگر می‌گیرند، همگان در می‌یابند که جامعه اهل دیانت و ابراز ارادت به اهل‌بیت (ع) است.
بعد دیگر که باید مورد دقت و ارزیابی قرار بگیرد این است که اجتماع افراد موجب تشکیل سنگری در مقابل هجمه‌هایی علیه دین و خنثی‌سازی آن تلاش‌ها خواهد بود. دیگر اینکه، وقتی مؤمنین در تجمعات دینی حضور می‌یابند، پیوند بین آنان مستحکم خواهد شد و این تأثیر برای قشر خاکستری جامعه بیشتر خواهد بود.
پیوند یافتن مؤمنین و مرتبط‌شدن آنان با یکدیگر در اسلام اهمیت و جایگاه بالایی دارد؛ تا جایی که برای اجرای اشتراکی و اجتماعی اعمال دینی مانند نماز به‌صورت جماعت، ثواب بی‌پایانی توصیف‌شده و مورد تأکید قرار گرفته‌است.
هرکس می‌تواند در خانه خود و در شب قدر، احیا داشته باشد که ارزشمند هم است، ولی وقتی اجتماع قلوب صورت بگیرد و عده‌ای در کنار یکدیگر توسل داشته باشند، به اجابت نزدیک‌تر خواهد بود و مایه برکت است.
البته این نکته را هم باید مد‌نظر قرار دارد که نباید ماننده عده‌ای به دینداری مردم نگاه صفر و صدی داشته‌باشیم؛ امروزه برخی با رؤیت چند مورد کم‌حجابی یا وقوع گناه علنی می‌پندارند که مردم دیگر اهل دینداری و تقید نیستند! این دیدگاه افراطی است که انسان‌ها را سیاه و سفید می‌بیند.
نکته دیگری که باید در خصوص این اجتماعات مد‌نظر قرار داد، این است که این برنامه‌ها عمومیت دارد؛ مثلاً برگزاری هیئت در یک مناسبت مذهبی برای متدینین جذاب است و در آن شرکت می‌کنند، اما افرادی که در اجتماعات بزرگ مانند امام‌رضایی‌ها حضور می‌یابند، ممکن است ظاهر مذهبی نداشته‌باشند، ولی به شرکت در این برنامه‌ها علاقه‌مند هستند. چون این حضور بر اساس دارا بودن روحیه دینداری است ولو اینکه سبک زندگی اسلامی هم نداشته‌باشند. این افراد شاید در برخی موضوعات ضعف داشته‌باشند، ولی به خدا، دین و ائمه (ع) عشق و علاقه دارند.
اتفاقاً در این نوع اجتماعات است که می‌توان جلوه‌ای از دینداری مردم را دید؛ مردمی که با هر ظاهری در صحنه حاضر شده‌اند تا عشق خود را به ائمه (ع) ابراز کنند.
امروزه انواع و اقسام تفریحات رایگان و غیررایگان در دسترس همگان قرار دارد، ولی وقتی چنین افرادی با ظاهری متفاوت در این اجتماعات حضور می‌یابند، نشان از نگاه دین‌باور آنهاست.
نکته مهم دیگری که باید مد‌نظر قرار بگیرد، این است که برخی برگزاری این مراسمات را نوعی مناسک‌سازی می‌دانند! نگاهی که اشتباه بوده و حاکی از دید غیرواقعی به مسئله است. برخی افراطیون این دیدگاه را دارند که، چون پیامبر (ص) چنین کاری را نکرده، ما هم نباید انجام دهیم، اما حقیقت این است که شیعه به برپایی تجمعاتی که مایه بزرگداشت نام خدا یا اهل‌بیت (ع) می‌شود، اقبال دارد. برپایی باشکوه و هر ساله عزای امام‌حسین (ع) نمونه این مهم است و کسی عزاداری را بدعت نمی‌داند، چون هم سفارش ائمه (ع) بوده و هم فرهنگ مردم ماست.
امروزه جشن‌های متعدد و پرشماری در مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود، ولی در مقیاس محلی و منطقه‌ای؛ باید بدانیم که برگزاری عمومی این جشن‌ها در سطح شهر‌ها تأثیر بیشتری در نشاط اجتماعی خواهد داشت.
قرآن کریم نیز تأکید دارد که باید نام خداوند، والا نگاه داشته شود و از «ایام الله» اسم می‌برد و به آن دقت می‌دهد.
برخی افراد در حوزه‌های جامعه‌شناسی معتقدند که نباید مناسک دینی بیش از این مورد توجه باشد و بیشتر باید بر اعتقادات مردم کار شود. من معتقدم که مناسک هم جزو دین است و جدای از اعتقادات نیست. باید باور مردم تقویت شود، ولی راه آن تضعیف مناسک نیست؛ به‌جای تضعیف مناسک باید ضمن حفظ آن، در مباحث اعتقادی نیز تقویت صورت بگیرد.
در سایر کشور‌ها و حتی فرانسه که جزو ضد دین‌ترین کشورهاست بودجه مذهبی دارند که برای امر مذهب صرف می‌شود و دولت‌شان در این زمینه وظیفه دارد.
ما در کشورمان نیز شاهد نذورات مردمی در مناسبت‌های مختلف هستیم و مردم در محرم، صفر و سایر مناسبت‌ها فعال بوده هزینه می‌کنند؛ البته دولت نیز زیرساخت‌ها را تأمین و هزینه می‌کند. مانند کشور عراق که مردم‌شان یک‌سال برای راهپیمایی و این اجتماع عظیم در تدارک هستند و دولت آن کشور نیز وظیفه تأمین زیرساخت‌ها را عهده‌دار بوده و کمک می‌کند. خوب است که ما نیز برای این نوع اجتماعات بزرگ از مدت‌ها پیش بیش از قبل فعالیت داشته باشیم تا گروه‌های مردم‌نهاد و جهادی بتوانند وظایف بیشتری را برعهده بگیرند تا هم موضوع در جامعه عمومیت بیشتری یافته و عموم مردم بیشتر در برگزاری این برنامه‌ها سهیم باشند.
*عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و جامعه‌شناس سیاسی
