در بیستویکمین نشست از سلسله نشستهای زبانشناخت با موضوع «ارائه و بررسی کتیبههای فارسی در آناتولی و فرارود» از حذف کتیبههای فارسی از معماری گلایه شد. در این برنامه مهدی صالحی، کارشناس فرهنگی بر لزوم ریشهدار بودن و اصیل بودن هویت بصری شهرها تأکید کرد و گفت: «با بازیابی و بازخوانی سنت است که میتوان توقع شکلگیری اتفاقی را داشت، درحالیکه هویت بصری ما ملهم از بعضی شرکتهای خارجی مانند گوگل است. باید تدبیری کرد و چندین مجموعه راه انداخت تا این هویتهای بصری ریشهدار را بسازند.»
صالحی با رویکردی انتقادی خاطرنشان کرد: «خط و زبان فارسی از معماری اسلامی حذف شده و در بناهای معماری دوره ما، خط فارسی محو است و اثری از شعر و ادبیاتمان نیست و فقط نقشونگارها باقی مانده است. کار به جایی رسیده که بنرهایی مقطعی و تولیدی میگذارند تا این خلأ را پر کنند.»
وی ادامه داد: «این نشانه خیلی هولناکی است که در بناهایی که در سمرقند میسازند شعر و ادبیات ما را میآورند، اما در اینجا اثری از شعر و ادبیات نیست. دستکم مرکز معماری حوزه هنری و دانشگاه سوره باید فکری برای استفاده از خطوط و ادب فارسی در بناها کنند.»
در این نشست، محمدرضا محمدینجات پژوهشگر و مستندساز، کتیبههایی به زبان فارسی را معرفی کرد که در سفرهایش به آناتولی و فرارود با آنها مواجه شده است. او گفت: «قدیمیترین آثاری که در حوزه آناتولی با آنها مواجه شدهام، سنگقبرهایی در قبرستان شهر «اخلاط» است که محل دفن کشتگان جنگ معروف «ملاذگرد» است.»
محمدینجات ادامه داد: «این سنگ قبرها بر قبر سربازان و افرادی است که در آن جنگ کشته شدهاند و پر از نقوش ایرانی و بعضی نیز با اشعار فارسی است.» وی مستندنگاری این سنگقبرها را بسیار ضروری و ارزشمند عنوان کرد و در ادامه با اشاره به قدیمیترین کتیبهای که در شهر قونیه و مربوط به دورۀ سلجوقی است، گفت: «این کتیبه دلنوشتهای از یک معمار قدیمی ایرانی است و بارها در موزههای کشورهای مختلف دستبهدست شده است.»
محمدینجات سپس به عظمت معماری دوره تیموری اشاره و بیان کرد: «مسجد بیبیخانم از جمله آثار مهم معماری این شهر است. خطوط، چه در کتیبههای کاشیکاری شده و چه کتیبههای سنگی، صبغهای کاملاً ایرانی دارند. اهالی شهر سبز بادیهنشین و صحراگرد بودند و هنر و هنرمند چندانی نداشتند؛ بنابراین رنگها، کاشیها و مقرنسهای این بناها ایرانی است و معمارانی از شهرهای اصفهان، کرمان و تبریز آنها را ساختهاند.»