بالاخره خبر مرگ ملاعمر سركرده طالبان توسط اعضاي خود اين گروه هم تأييد و حتي جانشين وي هم مشخص شد، البته خبرها از اختلافات دروني حكايت ميكند اما مهم‌تر از اين شايد تعويق روند در صلح باشد كه دور اول آن چندي پيش در پاكستان آغاز شد و حالا اسلامآباد اعلام كرده به سبب مرگ ملا عمر فعلا دور دوم عقب افتاده؛ چيزي كه باعث شده است برخي معتقد باشند هدف زمانبندي اعلام مرگ رهبر طالبان اين تعويق و حتي شايد از بين بردن روند سازش است.
ملا اخترمحمد منصور كه پس از زنداني شدن ملا عبدالغني برادر در سال ۲۰۱۰ بهعنوان مهم‌ترين چهره طالبان پس از ملا محمدعمر مطرح شد، توسط اكثر اعضاي شوراي رهبري گروه طالبان به جانشيني ملاعمر برگزيده شده است اما لايه‌هاي مياني و تعداد زيادي از جنگجويان اين گروه، نه تنها رهبري ملا اخترمحمد منصور را نميپذيرند بلكه او را عملاً قاتل رهبر خود ميپندارند.
در اعلاميه شوراي رهبري گروه طالبان كه يك روز پس از تأييد مرگ ملا عمر به رسانه‌ها رسيده، آمده است كه شوراي رهبري طالبان همراه با جمعي از علما در نشستي «دوست مورد اعتماد و نزديك ملا عمر» و معاون پيشين گروه طالبان را به عنوان «امير امارت اسلامي» انتخاب كردند. در اين اعلاميه تصريح شده است: «علما و مشايخ و بزرگان امارت اسلامي با ملا اختر محمد منصور به عنوان اميرالمؤمنين بيعت كردند.»
شوراي رهبري طالبان همچنان رئيس پيشين دادگاه‌هاي گروه طالبان، هيبت الله آخوندزاده و سراج الدين حقاني، رئيس شبكه حقاني را به عنوان معاونان ملا اختر محمد انتخاب كرده‌اند.
در همين اثني و در حالي كه داعش به عنوان رقيب طالبان در جاي جاي افغانستان در حال خودنمايي است، اين اختلاف ميتواند لايه‌هاي مياني و پاييني گروه طالبان شامل فرماندهان و جنگجويان محلي را به سمت داعش كيش يا آنها را به سمت انشعاب و فعاليت مستقل از شوراي كويته سوق دهد. اين گروه‌ها به دليل اينكه اولاً موضوع مرگ ملاعمر به مدت دوسال از آنان مخفي نگه داشته شده بود و ثانياً ملااخترمحمد منصور به عنوان جانشين وي، متهم به قتل ملاعمر است از وضع جاري، به شدت آشفته هستند. يكي از گروه‌هاي تندروتر طالبان تحت عنوان «محاذ فداييان» در تازهترين اعلاميه خود صراحتاً گفته است ثابت ميكنند ملا اخترمحمد منصور قاتل ملامحمد عمر است.
رهبر جديد به دنبال سازشملااختر در كنار مبارزه مسلحانه در برابر دولت افغانستان، معتقد به گفت‌وگوهاي سياسي و مذاكره با دولت افغانستان است و در تشكيل گروه سياسي طالبان و هيئت مذاكره كننده اين گروه در قطر نقش پررنگي داشته و مذاكره كنندگان طالبان در قطر را رهبري مي‌كرده است.
يك كارشناس افغان گفته است شوراي رهبري طالبان به احتمال زياد، از وفات ملامحمدعمر خبر داشته زيرا پس از علني شدن مرگ او، واكنش خاصي از خود نشان ندادند و هيچ اعتراضي به ملا اخترمحمد منصور نكردند كه چرا سرخود، اعلاميه‌هاي منتسب به ملاعمر را صادر مي‌كرده است. اين نشان ميدهد بعد از فوت ملاعمر در ميان شوراي رهبري طالبان، آمادگي و اتفاق نظر وجود داشته است. وي ميافزايد كه دو سال قبل، ملا ذاكر از سران طالبان طي نامهاي، به كنايه نوشته بود ملا محمدعمر در بند است. وحيد مژده در مصاحبه با خبرگزاري افغاني جمهورنيوز افزوده است كه ملا محمدعمر در سال‌هاي اخير زندگياش، تحت حفاظت يك گروه خاص از محافظان خود بوده است. نزديكان ملاعمر مي‌گويند وي وصيت كرده بود كه نماز جنازه‌اش را ملاعبدالحكيم بخواند اما نظاميان پاكستاني، ملاعبدالحكيم را بازداشت و سپس شديداً شكنجه كرده‌اند. ملاعبدالحكيم، رئيس دارالافتاي طالبان ميباشد كه هنوز در بازداشت پاكستانيها به سر ميبرد.
در اين ميان به نظر مي‌رسد نقش دولت و سازمان استخباراتي پاكستان بسيار پررنگ و پيچيده خواهد بود، مخصوصاً اينكه پاكستان دومين دور گفت‌وگوهاي صلح كه قرار بود از روز جمعه در پاكستان بين حكومت افغانستان و طالبان برگزار شود را لغو كرده است. مقامات شوراي عالي صلح افغانستان پيش از اين گفته بودند: «اگر ملا محمد عمر رهبر گروه طالبان واقعاً صلاحيت پيشبرد گفت‌وگوهاي صلح را به ملا اختر محمد منصور معاونش سپرده باشد، يك اقدام مهم در جهت پيشبرد اين روندخواهد بود.»
عبدالحكيم مجاهد معاون اين شورا در صحبت با راديو آزادي افغانستان گفته بود ملا اختر منصور فرد نزديك و قابل اعتماد ملا محمد عمر است و شركت وي در گفت‌وگوهاي صلح خيلي مؤثر خواهد بود. وي تصريح كرده بود: «اگر اين گزارش‌ها حقيقت داشته باشند كه ملا محمد عمر صلاحيت‌ها يا اختياراتش را به ملا اختر منصور داده باشد در آن صورت باور دارم كه در ارتباط به مذاكرات و گفت‌وگوهاي صلح اين يك گام بسيار مهم است كه تا كنون برداشته شده و اين بدان معني است كه گروه تحريك اسلامي طالبان بعد از اين براي حل بحران افغانستان طرفدار يك راه حل سياسي است.»
روز پنج‌شنبه وزارت خارجه پاكستان اعلام كرد نشست روز جمعه ميان دولت افغانستان و طالبان به تعويق افتاده و زمان برگزاري آن نيز تاكنون تعيين نشده است. بر اساس اعلاميه وزارت خارجه پاكستان انتشار خبر مرگ ملاعمر، رهبر گروه طالبان روي اين روند تأثير دارد و دولت جمهوري اسلامي پاكستان مصمم است با در نظرداشت شرايط موجود، پروسه گفت‌وگوهاي صلح ميان دولت افغانستان و طالبان را كمي به تعويق بيندازد تا نظرات سران طالبان در اين ارتباط و همچنين استراتژي جديد اين گروه با تعيين رهبري جديد روشن شود.»
اما عطاءالله لودين معاون شوراي صلح افغانستان در گفت‌وگو با راديو آزادي مي‌گويد كه تعويق نشست صلح در پاكستان، ارتباطي با مرگ ملاعمر ندارد زيرا وي دو سال پيش مرده و شماري از رهبران طالبان نيز از آن با خبر بودند.
لودين معتقد است پروسه صلح افغانستان در شرايطي پيش رفته كه رهبري طالبان در قيد حيات نبوده و نتايج و دستاوردهاي اين گفت‌وگوها نيز در عدم وجود ملاعمر حاصل شده و در شرايط فعلي نيز اين خبر هيچ تأثيري بر گفت‌وگوهاي صلح نخواهد داشت.
معاون شوراي صلح افغانستان علت تعويق نشست دوم صلح در پاكستان را يك بهانه از سوي اسلام آباد بيان كرد و گفت: «من به اين عقيده هستم كه كار تصادفي نبود كه امروز اين حادثه ايجاد شود و پاكستان به اين مجبور شود كه مذاكرات را به تعويق اندازد، اين يك برنامه‌اي بود كه فوت ملا عمر در تاريخي اعلان شود كه فرداي آن مذاكرات است. اين اصلاً هدف دولت پاكستان بود كه مذاكرات دور دوم صورت نگيرد.»
دولت افغانستان اولين نشست رو در روي خود را طي ماه گذشته در شهر «مري» پاكستان با نمايندگان طالبان داشت و اين موضوع، اميدواري‌هاي زيادي را در خصوص توافق بر سر صلح در كشور ايجاد كرد. نشستي كه ديروز قرار بود در پاكستان برگزار شود، دستور العمل مهمي چون «آتش بس» را در خود جاي داده بود و پيش از اين مقامات افغان تأكيد كرده بودند در اين نشست، مسئله آتش بس موقت به شكل جدي مطرح خواهد شد تا در سايه آن، مسئله صلح به گونه‌اي نتيجه بخش‌تر مورد بحث و بررسي قرار گرفته و نظرات و خواسته‌هاي طالبان نيز مورد ارزيابي قرار گيرد.
