ایران جزو کشورهای دارای فرهنگ غنی و جزو پنج تمدن اصیل دنیا محسوب میشود. این پهنه با گذر زمان از یک امپراطوری بزرگ به کشورهای متعدد تقسیم شد، اما اصالت ایرانی هیچگاه مورد خدشه وارد نشد. بسیاری از تاریخپژوهان و پژوهشگران علاقهمند به تحول جوامع به مطالعه مفاهیم در سیر تحول جامعه ایران پرداختهاند؛ یعنی برای بررسی مفاهیم فرهنگی و تحولات جوامع انسانی، ایران یکی از نمونههای شاخص و بی بدیل برای مطالعه تطور بشریت است.
آثار به جامانده از گذشتگان بیانگر نظم اجتماعی و تمدنی قوی در مقایسه با دیگر کشورها است؛ به طوری که نظامات اجتماعی ایران طی سلسلههای مختلف همیشه مورد توجه اندیشمندان علوم انسانی بودهاست. هنجارهای اجتماعی در حکاکی و نقاشیهای دورههای مختلف نمایشگر این است که فرهنگ غنی ایران بر پاکی و سلامت رفتارهای اجتماعی برای تضمین رشد جامعه متمرکز بودهاست. نوع پوشش رسمی مردان و زنان و عدم وجود نشانگان برهنگی در فرهنگ ایرانی در مقایسه با تمدنهای دیگر در یک بازه زمانی همیشه مورد توجه تاریخ نگاران بودهاست، به طوری که به نظر بسیاری از پژوهشگران در زمان گسترش اسلام در ایران نوع فرهنگ پوشش ایرانیان بر نمایش فرهنگ عفیفانه و حجاب مردان و زنان در دین اسلام بسیار مؤثر بودهاست.
از سوی دیگر به نظر میرسد که در فرهنگ ایران، هر قدر زنی از منزلت و جایگاه اجتماعی بالاتری برخوردار بودهاست، از نمایش چهره خود در انظار ممانعت به عمل میآوردهاست. نیز پوشیدن لباسهای تنگ که نمایانگر حجم بدن افراد باشد (زن و مرد) برای افراد شریف و آزاد قبیح بودهاست. در کتب مختلف مربوط به فرهنگ پوشش مثل کتاب «۸ هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی» مکرر اشاره شدهاست که برهنگی برای زنان و مردان ایرانی شرم آور بودهاست. این امر در فرهنگ ایرانی نشانی از رفتاری غیرانسانی و مغایر افراد متمدن تصور میشود.
میل به برهنگی در تمامی دورانهای تمدن ایران نوعی رفتار جنسی قبیح و نمادی از رفتارهای زناشویی است که منحصر به فضای خانواده است و نباید در خارج از فضای خصوصی بازنمایی شود. امروزه نیز با وجود تغییرات گسترده در نوع پوشش افراد یا حتی وجود افرادی که به منظور جلب توجه میل به برهنگی در بخشی از بدن خود دارند، چه مرد و چه زن، آنچه برهنگی تصور شود، نوعی نمایش قبیح جنسی تصور میشود.
این امر را میتوان در چارچوب رفتاری زنان روسپی نیز پیدا کرد؛ در پژوهشی که تحت عنوان «بررسی تجارب زیسته زنان روسپی» انجام شدهاست، یکی از نمادهای رفتاری افراد روسپی برای نمایاندن خود در جامعه (که به طور قانونی ممنوع است) یا به عبارتی فراهم کردن مشتریهای خود، امر برهنگی است. این بانوان در صحبتهای خود اشاره داشتهاند که برای جذب کسانی که به دنبال رفتارهای جنسی خارج از چارچوب با روسپیان هستند، از رفتارهایی که مصداق برهنگی است، استفاده میکنند. این رفتارها میتواند شامل برهنه بودن بخشی از بدن باشد که طبق قانون و فرهنگ باید پوشیده شدهباشد یا پوششهای خاصی مثل لباس تنگ یا زننده که همان مفهوم برهنگی را تداعی میکند.
طبق آنچه گفته شد در فرهنگ ایرانی از گذشته و قبل از اسلام تا به امروز، پوشش بهنجار نوعی نماد تمدن و عزت و ارزش اجتماعی بودهاست. امروزه نیز همین فرهنگ موجب میشود تا افرادی که در حوزه آسیبهای اجتماعی فعالیت دارند، نماد مغایر با فرهنگ اجتماعی را نوعی شاخصه محسوب کنند، اما گاهی افراد بدون آگاهی و به دنبال دریافت توجه به جای تأیید اجتماعی از رفتارهای مشابه استفاده میکنند؛ این تفاوت ظریف باید از سوی رسانه تبیین شود تا افراد بدون قصد به بازنمایی کژرفتاری در جامعه اقدام نکنند.
منابع در دفتر روزنامه موجود است
پژوهشگر و دکترای مطالعات زنان