مدت‌هاست مشکلات روستاها موجب شده ساکنان این مناطق علاوه بر درگیر شدن با مسائل مختلف، بخشی از کار و شغل خود را نیز از دست بدهند که همین امر به ترک روستا و مهاجرت منجر می‌شود. در خراسان‌شمالی کاهش ۳۰درصدی حجم آب قنوات در سال‌های اخیر به دلیل آنچه تعدد وراث، بی‌توجهی به لایروبی قنات‌ها و کاهش بارندگی‌ها اعلام شده، این کاریز‌ها را به عنوان قدیمی‌ترین منابع ذخایر آب در معرض مرگ تدریجی قرار داده است. خشک شدن قنوات یک اتفاق ساده نیست بلکه فاجعه‌ای بزرگ است که در گام اول کشاورزی مناطق مختلف استان را تحت‌الشعاع قرار داده و بعد از آن معیشت و ماندگاری در موطن پدری را به چالش کشیده است. در این اوضاع و احوال بسیج سازندگی برای کمک به روستاییان وارد میدان شده و احیای قنوات را در دستور کار قرار داده است. اما این بار کار‌ها یک ویژگی خاص دارد و آن هم اینکه بسیج سازندگی امور را با هدف به مشارکت کشیدن مردم پیش می‌برد. به عنوان مثال با اجرای طرح شهید همدانی، بسیج ۳۰میلیون تومان برای مرمت یا لایروبی هر قنات در نظر می‌گیرد و سپس مردم از نظر مالی و نیروی انسانی در پروژه‌ها شرکت می‌کنند. چون شهروندان برای رفع مشکلات خودشان کار می‌کنند، پس حقوقی دریافت نمی‌کنند فقط استادکار یا کارشناس در این بخش باید حقوق بگیرد.
خراسان‌شمالی از جمله استان‌هایی است که به خاطر موقعیت جغرافیایی شرایط خشک و کم‌آبی دارد، اما در گذشته با استفاده از قنواتش توانسته بود آب را به نقاط مختلف انتقال دهد. طی سال‌های اخیر و با بی‌توجهی به این سیستم سنتی، اما کارآمد مشکلات زیادی برای ساکنان روستا‌های مختلف استان به وجود آمده و خشکسالی‌ها هم مزید بر علت شده است بخش زیادی از کشاورزی از بین برود.
با ورود بسیج سازندگی به موضوع کم‌آبی‌ها، جهادگران این نیرو در خراسان‌شمالی چندین پروژه در زمینه مرمت قنوات و ساخت استخر‌های ذخیره آب و احداث کانال‌های متعدد برای انتقال آب را در دستور کار قرار دادند و به مرحله اجرا رساندند.
مدیر فنی و محرومیت‌زدایی بسیج سازندگی خراسان‌شمالی با بیان اینکه بر اساس طرح شهید همدانی در سال۹۹ طرح‌هایی را در دستور کار قرار دادیم و کار هشت پروژه مرمت قنات را شروع کردیم، گفت:۵۰پروژه مرمت قنات را با همکاری آستان قدس و وزارت جهاد کشاورزی در دست داشتیم که باید آن‌ها را هم به سرانجام می‌رساندیم.
به گفته محسن مهنانی این قنات‌ها حدود ۴۰ سال بود مرمت نشده بودند و کمک نقدی بسیج سازندگی، اهالی و مردم را ترغیب می‌کرد وارد عمل شوند و کار‌ها را پیش ببرند و خودشان در تمام امور مشارکت داشته باشند.
این مسئول در مورد نحوه پیشبرد امور می‌گوید: «در طرح شهید همدانی نحوه تأمین اعتبار برای پروژه‌ها به این صورت بود که بسیج سازندگی مبلغی حدود ۳۰میلیون را در نظر می‌گیرد. مابقی هزینه‌ها را یا خود بومی‌ها تأمین می‌کردند یا با انجام کار تأمین می‌شد. یک طرح هم آستان قدس در دست اجرا دارد که بر اساس آن نیمی از هزینه‌ها را آستان تقبل می‌کند، وزارت جهاد کشاورزی هم ۲۵درصد هزینه‌ها را بر عهده گرفته و ۲۵درصد باقیمانده را مردم به کمک یکدیگر جمع می‌کنند تا کار‌ها پیش برود و بسیج سازندگی هم به عنوان مجری، پروژه را اجرا کرده و به سرانجام می‌رساند.»
هم اکنون اتفاقات خوبی در خراسان‌شمالی رخ داده و با احیای قنوات مختلف، مردم زندگی بهتری را تجربه می‌کنند.
با گذری به مناطق مختلف این استان می‌توان شاهد حضور مردم در کنار سازمان‌ها و نهاد‌ها بود که با اتحاد و همدلی مشغول پیشبرد کار‌ها و احیای دوباره روستای خود هستند.
قنات گزکوه
«فاروج» در شرق استان خراسان‌شمالی قرار گرفته است. این شهرستان با مساحت هزارو ۷۳۶ کیلومتر دارای دو بخش، دو شهر، پنج دهستان و ۷۷ آبادی و جمعیتی حدود ۵۲ هزارو ۵۰۰ نفر است.
یکی از روستا‌های فاروج گزکوه است. گزکوه دارای قناتی است که ۳۰سال است آن را لایروبی و تعمیر و احیا نکرده بودند. در این مدت قنات ریزش کرده و آب در آن دم کرده بود.
از آنجا که درآمد مردم روستا از راه کشاورزی تأمین می‌شود و امرار معاش آن‌ها به زمین‌های‌شان وابسته است، در اثر خرابی این قنات به مشکل جدی و آزار‌دهنده‌ای برخورده بودند.
بسیج سازندگی در پروژه گزکوه مصالح اولیه شامل سیمان و دیگر اقلام مورد نیاز اهالی را آماده و از خود بومیان منطقه برای انجام کار‌ها در قنات استفاده کرد.
چون این قنات در مسیر رودخانه بود، خاک را از ته چاه برداشتند و قنات را به این ترتیب احیا کردند. پس از احیا و مرمت قنات، آب تا سه برابر وضع قبلی افزایش یافت و کشاورزان هم توانستند کام زمین‌های‌شان را‌تر و دل مزارع را سیراب کنند.
بر پایه طرح شهید همدانی حدود ۳۰میلیون تومان برای مرمت این قنات اعتبار تعیین شد که همین پول راه را باز کرد و اثربخش بود.
بسیج سازندگی برای اجرای این پروژه مردم روستا را سرکار آورد و نشان داد با مشارکت می‌شود هر گرهی را باز کرد.
آنطور که ساکنان این روستا اعلام کرده‌اند، قصد دارند کار را تا چاه اصلی ادامه بدهند و قنات را تکمیل کنند.
این در حالی است که ۳۰سال بود کسی به قنات دست نزده بود، اما با ورود بسیج سازندگی و مشارکت دیگر خیرین مردم تشویق شدند و انگیزه پیدا کردند تا مرمت و بازسازی را از ابتدا تا انتها انجام دهند.
قنات الله‌آباد
«الله‌آباد علیا» در فاصله ۱۲کیلومتری شمال‌شرقی شیروان قرار دارد. قنات این روستا که نیاز به لایروبی و مرمت داشت قبلاً توسط یکی از پیمانکاران حدود ۳۰۰متر لایروبی و بازسازی شده بود، اما پیمانکار نتوانسته بود کار را ادامه دهد.
در نتیجه بسیج سازندگی خراسان‌شمالی، پروژه را در دست گرفت و حدود دو تا سه کیلومتر لایروبی و مرمت قنات را انجام داد، البته این پروژه هم با مشارکت مردم انجام شد و پس از اتمام کار که به بهترین نحو صورت گرفته بود، میزان آب نسبت به وضعیت قبلی سه برابر و استفاده از آن با برنامه و مدیریت آغاز شد.
استخر ذخیره آب
«مهنان» روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان بجنورد در استان خراسان‌شمالی است که بر اساس آمار‌ها حدود هزارو ۳۴۰ نفر جمعیت دارد.
در این روستا نزدیک ۱۰۰هکتار زمین زیر کشت است، اما با وجود نیاز مبرم زمین‌ها به آب، به خاطر خشک شدن قنات اصلی، بسیاری از ساکنان کار کشاورزی را رها کرده و زمین‌ها را به خدا سپرده بودند.
در این زمان بسیج سازندگی تصمیم گرفت پروژه استخر ذخیره آب کشاورزی را برای این روستا اجرا کند. در این طرح که با همکاری آستان قدس رضوی و وزارت جهاد کشاورزی و بهره‌مندی از طرح شهید همدانی اجرایی شد، استخر ذخیره آب ساخته شده است و حالا کشاورزان می‌توانند از آب آن برای سیراب کردن زمین‌های‌شان بهره ببرند.
اجرای ۲۱۳ طرح محرومیت‌زدایی
در کنار قنات‌ها و پروژه‌های تأمین آب، طرح‌های محرومیت‌زدای زیادی در خراسان‌شمالی به اجرا درآمده است که به گفته مسئول بسیج سازندگی سپاه جوادالائمه (ع)، سپاه با مشارکت گروه‌های جهادی، نیکوکاران، مؤسسه‌های خیریه و سازمان‌های مختلف ۲۱۳طرح در مناطق محروم روستایی اجرا کرده است.
سرهنگ علی دارابی با بیان اینکه از مجموع این طرح‌ها ۳۰مورد ساخت واحد مسکونی، ۴۹مورد تعمیر و مرمت واحد‌های مسکونی، ۵۴طرح ساخت سرویس‌های بهداشتی، چهار باب تعمیر مسجد، ۲۷طرح آبرسانی به روستاها، سه واحد تعمیر و بازسازی مدارس، ۱۸مورد ساخت راه روستایی، ۱۵طرح کانال انتقال آب در روستاها، دو مورد ساخت استخر ذخیره آب کشاورزی و ۱۱مورد گازرسانی به مناطق محروم بوده است، به «جوان» می‌گوید: «بسیج سازندگی برای ساخت هر واحد مسکونی ۱۰۰میلیون تومان، برای تعمیرات به ازای هر واحد ۱۵میلیون تومان و برای ساخت سرویس‌های بهداشتی به ازای هر چشمه ۲۰میلیون تومان مشارکت کرده است.»
به گفته این مسئول، به جز این پروژه‌ها، تمامی طرح‌های اجرایی که به مناسب سالروز بسیج سازندگی مورد بهره‌برداری قرار گرفت نیز از محل کمک‌ها و مشارکت گروه‌های مختلف تأمین شده است.
وی ادامه می‌دهد: «تمامی طرح‌ها در مناطق محروم و دوردست و همچنین حاشیه شهر‌های این استان که با مشکلات و معضلاتی مواجه هستند، اجرا شده است.»
سرهنگ دارابی بر محرومیت‌زدایی مناطق محروم استان تأکید می‌کند و می‌گوید: «در این راستا مشارکت تمامی خیران و سازمان‌ها را می‌طلبیم تا به مناطق کمتر توسعه خدمات بهتری ارائه شود، ضمن اینکه باید اعلام کنیم ۲۳۲گروه جهادی در بخش‌های مختلف عمرانی اجرای تمامی این طرح‌ها را بر عهده داشتند.»
این مسئول تأکید می‌کند: «علاوه بر اجرای طرح‌های عمرانی، ۲۰۵گروه جهادی نیز همزمان با هفته بسیج سازندگی یعنی ۱۷ تا ۲۳اردیبهشت ماه امسال در مناطق محروم و روستا‌های دوردست این استان در قالب ۱۳قرارگاه جهادی خدمات رایگان ارائه دادند.»
مسئول بسیج سازندگی سپاه جوادالائمه (ع) می‌گوید: «گروه‌های جهادی بعد از حضور در مناطق محروم پیگیر حل مسائل این مناطق با استفاده از ظرفیت، پتانسیل و مشارکت مردم، خیران، مؤسسه‌ها، دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلف هستند.»
کمک بسیج برای بهسازی راه‌ها
اختصاص ۷۳۰تن قیر توسط بسیج سازندگی خراسان‌شمالی برای بهسازی راه‌های روستایی گامی بزرگ برای بهبود شرایط و رفت و آمد‌های روستانشینان است.
در همین رابطه مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خراسان‌شمالی با بیان اینکه به همت و کمک بسیج سازندگی ۷۳۰تن قیر برای از بین بردن مشکلات راه‌ها و بهسازی مسیر‌های روستایی اختصاص یافته است، می‌گوید: «حضور گروه‌های جهادی در بهینه‌سازی و ساخت راه‌های روستایی و پروژه‌های عقب‌مانده استان بسیار سودمند بوده است.»
محمد مشتری با تأکید بر اینکه بسیج سازندگی در عرصه محرومیت‌زدایی بسیار فعال وارد عرصه شده و در سال‌های گذشته در پروژه‌های راه روستایی در دهستان گیفان اقدامات بسیار خوبی انجام شده است، ادامه می‌دهد: «در سال گذشته کمک بسیج سازندگی به اداره‌کل راهداری استان باعث بهسازی مسیر‌های روستایی استان شد و در سال جاری نیز بسیج سازندگی در چندین روستای شهرستان اسفراین وارد عرصه شده و زیرسازی راه‌های روستایی توسط این نهاد و روکش آسفالت توسط اداره کل راهداری استان انجام می‌شود.»
لازم به ذکر است ۲۰۵ روستای بالای ۲۰ خانوار خراسان‌شمالی با ۱۶ هزارو ۲۷۷ خانوار جمعیت راه مناسب ندارند و بیشتر این روستاها در شهرستان‌های شیروان، مانه و سملقان و اسفراین قرار دارند، هر چند وضعیت راه روستاها در شهرستان‌های گرمه و جاجرم بهتر از سایر شهرستان‌هاست.
شاخص برخورداری از آسفالت راه‌های روستایی خراسان‌شمالی بر اساس برخورداری جمعیت روستا‌های بالای ۲۰ خانوار از راه آسفالته، ۸۳درصد و از میانگین کشوری ۱۰درصد کمتر است.
