جوان آنلاین: رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران که در صدر هیئت عالی‌رتبه قضایی، روز دوشنبه گذشته و به منظور شرکت در بیستمین اجلاس رؤسای نظام‌های قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای به هانگژوی چین سفر کرده بود، روز پنج‌شنبه به تهران بازگشت.
به گزارش مرکز رسانه قوه قضائیه، حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه علاوه بر سخنرانی در اجلاس رؤسای نظام‌های قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای، با عالی‌ترین مقام‌های قضایی هفت کشور در حاشیه این اجلاس دیدار و گفتوگو کرد.
رئیس دستگاه قضایی تشریح مواضع اصلی جمهوری اسلامی ایران جهت استقرار صلح و امنیت جهانی و مبارزه با اَشکال مختلف تروریسم، به ویژه تروریسم دولتی و لجام‌گسیخته رژیم‌صهیونیستی را از اهداف این سفر عنوان کرد. رئیس قوه قضائیه در مراسم افتتاحیه بیستمین اجلاس رؤسای نظام‌های قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای در شهر هانگژوی چین، به سخنرانی پرداخت.
محسنی‌اژه‌ای در سخنان خود هشت راهکار عملیاتی و مشخص را برای توسعه هرچه بیشتر هماهنگی‌ها و همکاری‌های حقوقی و قضایی کشور‌های عضو پیشنهاد کرد. این هشت راهکار عبارتند از: تقویت همکاری‌های قضایی در مبارزه با جرائم فراملی از طریق ایجاد سازوکار‌های مشترک، مانند: تأسیس «پلتفرم اشتراک اطلاعات قضایی» بین کشور‌های عضو برای تسریع در تعقیب مجرمان و تشکیل نیروی ویژه مشترک جهت مقابله با شبکه‌های قاچاق موادمخدر. هماهنگ‌سازی قوانین برای مقابله با تروریسم از طریق توسعه چارچوب‌های حقوقی برای محاکمه تروریست‌ها و جلوگیری از سوءاستفاده از فضای مجازی از سوی آنان. توسعه دیپلماسی قضایی در حوزه جرائم سایبری با تشکیل کمیته مشترک سایبری برای تدوین استاندارد‌های جمع‌آوری ادله دیجیتال و برگزاری رزمایش‌های مشترک برای شبیه‌سازی حملات سایبری و پاسخگویی قضایی. کاهش اختلافات تجاری با تأسیس «مرکز داوری بین‌المللی سازمان همکاری شانگهای» برای رسیدگی به اختلافات اقتصادی. مبارزه با قاچاق انسان و حمایت از قربانیان از طریق تقویت قوانین حمایتی و همکاری در زمینه استرداد مجرمان، ایجاد بانک اطلاعاتی مشترک درباره گروه‌های قاچاق انسان و ارائه برنامه‌های بازپروری قربانیان با مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد. حفاظت از محیط زیست و مقابله با جرائم زیست‌محیطی فرامرزی مانند قاچاق پسماند و آلودگی آب‌ها از طریق تصویب پروتکل مشترک برای تعقیب قضایی جرائم زیست‌محیطی و ایجاد شبکه نظارتی برای رصد تخلفات در مناطق مرزی. تبادل تجربیات در هوشمندسازی نظام‌های قضایی با هدف بهبود کارآمدی دادرسی با استفاده از فناوری‌های نوین از طریق برگزاری اجلاس سالانه درباره تحول دیجیتال در نظام‌های قضایی و ایجاد سکوی آموزش برخط برای قضات در زمینه فناوری اطلاعات. تقویت گفتوگو میان نظام‌های قضایی با هدف ترویج درک متقابل نظام‌های حقوقی از طریق تأسیس «مرکز آموزش و پژوهش‌های حقوقی سازمان همکاری شانگهای» برای برگزاری دوره‌های آموزشی برای قضات و پلیس در زمینه جرائم نوین، انجام مطالعات تطبیقی و انتشار نشریه مشترک درباره چالش‌های حقوقی.
۶ راهکار تقویت همکاری‌های قضایی شانگهای
رئیس عدلیه همچنین در مراسم اختتامیه بیستمین اجلاس رؤسای نظام‌های قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای در شهر هانگژوی چین به سخنرانی پرداخت.
محسنی‌اژه‌ای شش راهکار راهبردی و عملیاتی را جهت تقویت همکاری‌های بیشتر قضایی بین کشور‌های عضو سازمان شانگهای ارائه کرد که این راهکار‌ها به این شرح هستند: ایجاد شبکه حقوقی مشترک برای مبارزه با جرائم فراملی از قبیل مبارزه با تروریسم، قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان و جرائم اقتصادی، برگزاری نشست‌های تخصصی حقوقی و قضایی برای افزایش هماهنگی و اشتراک نظر در مفاهیم و مصادیق، برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه حقوق بشر و ارتقای عدالت اجتماعی، تقویت شفافیت در مبارزه با فساد به منظور افزایش اعتماد عمومی به نظام‌های قضایی، تسهیل در سرمایه‌گذاری و تقویت امنیت اقتصادی و کمک به امنیت غذایی و بهداشت جهانی.
«ایران» قربانی بزرگ تروریسم
ناصر سراج، معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه در سخنرانی خود، جمهوری اسلامی ایران را قربانی بزرگ تروریسم خواند و گفت: تروریسم یک پدیده جهانی است و محدود به یک منطقه، دولت یا سرزمین نیست. جمهوری اسلامی ایران قربانی بزرگ تروریسم است. در طول بیش از چهار دهه گذشته، بیش از ۲۳هزار انسان بی‌گناه از سوی گروهک‌های تروریستی مختلف به شهادت رسیده‌اند. بسیاری از مرتکبان این جرائم تروریستی اکنون در کشور‌های غربی حضور دارند. در این ارتباط، دو نمونه مهم قابل ذکر است که با وجود مبنای حقوقی برای همکاری قضایی و استرداد مجرمان، این کشور‌ها به تعهدات خود عمل نمی‌کنند، گروه اول، اعضای گروهک تروریستی به اصطلاح مجاهدین خلق هستند که بیش از ۱۷هزار انسان بی‌گناه از جمله زنان و کودکان را به شهادت رسانده‌اند و دیگری، اقدام تروریستی فرودگاه بغداد در به شهادت رساندن سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، قهرمان مبارزه با تروریسم است. دبیر ستاد حقوق بشر افزود: مبارزه با تروریسم برای نظام‌های قضایی نیز هزینه دارد. در این راه اولین رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران شهید حضرت آیت‌الله بهشتی قربانی تروریسم شد و به شهادت رسید. قضات و کارکنان زیادی از دستگاه قضایی تاکنون جان خود را در راه مبارزه با تروریسم تقدیم کرده‌اند.
سراج یادآور شد: در آخرین اقدام تروریست‌ها، در ۱۸ژانویه ۲۰۲۵ دو تن از قضات برجسته و خوشنام قوه قضائیه جمهوری اسلامی آقایان علی رازینی و محمد مقیسه که از قضات عالی‌رتبه دیوان عالی کشور نیز بودند در یک اقدام تروریستی به شهادت رساندند. این دو شهید در طول خدمت قضایی خود در خط‌مقدم قضایی رسیدگی و محاکمه و مجازات تروریست‌ها قرار داشتند.
وی خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران اجازه نخواهد داد تروریست‌ها آزادانه در بهشت امن کشور‌های میزبان تردد و عملیات‌های تروریستی خود را هدایت کنند یا مرتکب شوند، همچنین از همه ظرفیت‌ها برای مقابله با بی‌کیفرمانی تروریست‌ها استفاده خواهیم کرد و در این زمینه، دست همکاری به سوی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای دراز می‌کنیم.
معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه گفت: سازمان همکاری شانگهای با سه هدف اصلی مبارزه با تروریسم، جدایی‌طلبی و افراطی‌گری در سال۲۰۰۱ تأسیس شد. اسناد اصلی این سازمان به طور ویژه به موضوع مبارزه با تروریسم پرداخته‌اند، از جمله معاهده شانگهای در مورد مقابله با تروریسم، جدایی‌طلبی و افراط‌گرایی، سند الحاقی اصلاحات معاهده شانگهای در زمینه مبارزه با تروریسم، موافقت‌نامه کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای در مورد ساختار منطقه‌ای ضدتروریسم و دو سند الحاقی به آن. مقامات قضایی کشور‌های عضو سازمان در سطوح مختلف سالانه اقدام به برگزاری اجلاس‌های مختلف به منظور تحقق اهداف اصلی آن، یعنی مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی می‌کنند. این تلاش باید با رویکرد عمل‌گرایانه انجام شود.
«ایران» میزبان اجلاسیه قضایی شانگهای در ۲۰۲۶
در پایان این اجلاس بیانیه‌ای مشترک قرائت شد. در این بیانیه بر تحکیم و تعمیق تعاملات و همکاری‌های قضایی بین کشور‌های عضو شانگهای در هفت محور تأکید شده است، این هفت محور شامل «ایجاد سازوکار‌های مشورتی در زمینه‌های امنیت منطقه‌ای و مبارزه با تروریسم»، «تعمیق همکاری عملی در امنیت سایبری و حکمرانی دیجیتال، بهبود سازوکار همکاری قضایی به منظور مبارزه با جرائم سایبری، پیشگیری و مبارزه با جرائم سایبری فرامرزی و تقویت حفاظت از اطلاعات داده‌های حریم خصوصی»، «تقویت همکاری‌های قضایی بین‌المللی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تبادل تجارب قضایی دیجیتال با ادغام دستاورد‌های نوآورانه فناوری مانند هوش مصنوعی، کلان‌داده، محاسبات ابری، زنجیره بلوکی و اینترنت و الگو‌هایی که به ارتقای سطح دستگاه قضایی هوشمند کمک می‌کند»، «استفاده کشور‌های عضو شانگهای از تجارب مفید یکدیگر در موضوعات حل تعارضات و اختلافات، ترویج و توسعه سازوکار‌های متنوع حل اختلاف، داوری و میانجیگری»، «مقابله فعالانه کشور‌های عضو با جرائمی که به حقوق و منافع خردسالان تجاوز می‌کند و بهبود حمایت از حقوق و منافع خردسالان»، «تعمیق همکاری در مبارزه با جنایات تروریستی خشونت‌آمیز و افراط‌گرایی، تقویت همکاری قضایی کیفری بین‌المللی در منطقه، همکاری در رسیدگی به جرائم فراملی و ایفای نقش سازنده در تحکیم صلح، امنیت و ثبات در منطقه»، «گسترش فعال بستر‌های ارتباطی و سازوکار‌های همکاری بیشتر میان کشور‌های عضو در تبادلات و دیدارهای بین کارکنان قضایی، همکاری در آموزش قاضی، تبادل پرونده و تقویت مشترک توانایی‌های حرفه‌ای» است.
در خاتمه بیانیه آمده است: همه رؤسا و نمایندگان قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های شانگهای با برگزاری بیست‌ویکمین اجلاسیه رؤسای نظام‌های قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای به میزبانی جمهوری اسلامی ایران در سال۲۰۲۶ موافقت کردند.
دستاورد‌های حضور هیئت عالی قضایی ایران
رئیس قوه قضائیه روز پنج‌شنبه در بازگشت از سفر به چین، طی مصاحبه‌ای به تشریح دستاورد‌های حضور هیئت عالی قضایی جمهوری اسلامی ایران در بیستمین اجلاس رؤسای نظام‌های قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای پرداخت و گفت: امروزه با توجه به تحولات و پیشرفت‌های پرشتاب فناوری‌های نوین، ارتباطات وسیع ایجادشده میان کشور‌های جهان و همچنین یکجانبهگرایی برخی کشور‌های دیکتاتور و قلدر که سعی در تحمیل اراده و ایده‌های‌شان به سایر کشور‌ها دارند، شرایط ایجاب می‌کند که کشور‌های همسو و مشترک‌المنافع که قائل به چندجانبه‌گرایی هستند، بیش از پیش ارتباطات، مناسبات، تعاملات و همکاری‌های خود را توسعه دهند و تعمیق ببخشند. کشور‌هایی که می‌خواهند عدالت، صلح و امنیت پایدار در کل جهان برقرار شود، باید تا حد ممکن، ارتباطات و همکاری‌های میان خود را افزایش دهند و با همفکری یکدیگر، جلوی تحمیل اراده کشور‌های قلدر را بگیرند. بدیهی است به هر میزان که ارتباطات کشور‌ها در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی وثیق‌تر باشد، به همان اندازه باید میزان همکاری‌ها و تعاملات قضایی نیز توسعه و تعمیق پیدا کند.
محسنی‌اژه‌ای با بیان اینکه سازمان همکاری شانگهای از جمله سازمان‌های بین‌المللی است که دارای ظرفیت بسیار بالایی از لحاظ جغرافیایی و جمعیتی است، افزود: در جریان بیستمین اجلاس رؤسای نظام‌های قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای، پیرامون مسائل مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی مربوط به دستگاه‌های قضایی کشور‌های عضو سازمان، مباحثی مطرح شد و گفت‌و‌گو‌هایی صورت گرفت. وی ادامه داد: در این اجلاس ضمن اشاره به برخی خلأ‌های قانونی در حوزه مسائل حقوقی و قضایی، پیشنهاداتی در راستای انتفاع بیشتر کشور‌های عضو سازمان مطرح شد، همچنین فرصت‌ها و آسیب‌های حوزه هوش مصنوعی نیز در این نشست مورد بررسی قرار گرفت و نقطه‌نظرات اعضا در این زمینه ارائه شد.
رئیس عدلیه با اشاره به استقبال مقامات عالی قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای از برگزاری اجلاس سال آینده در ایران گفت: مقرر شد در راستای استفاده بهینه از نشست سال آینده، میزبان از اکنون به شناسایی چالش‌های موجود و جمع‌آوری و بررسی پیشنهادات و راهکار‌های رفع این چالش‌ها بپردازد تا کشور‌های عضو، با آمادگی بیشتر و با نگاه به رفع مسائل و مشکلات اولویت‌دار در این نشست حاضر شوند. رئیس قوه قضائیه در ادامه با اشاره به دیدارهای خود با رئیس دیوان عالی و عضو عالی‌رتبه کمیته مرکزی و رئیس کمیسیون سیاسی و حقوقی حزب حاکم چین اظهار کرد: در جریان این جلسات، گفت‌و‌گو‌های خوب و مفیدی در خصوص مسائل قضایی، اطلاعاتی و امنیتی صورت گرفت.
محسنی‌اژه‌ای گفت: در حاشیه بیستمین اجلاس رؤسای نظام‌های قضایی کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای با عالی‌ترین مقامات قضایی هفت کشور دیدارهای دوجانبه‌ای را برگزار کردیم، در جریان این دیدارهای دوجانبه، گفت‌و‌گو‌های مفیدی در رابطه با موضوعات مختلف حقوقی و قضایی به خصوص چالش‌ها، مشکلات و خلأ‌های قانونی مرتبط با حوزه‌فناوری‌های نوین، فضای مجازی و هوش مصنوعی صورت گرفت.
