ناهيد صمدی‌امین از سال 1376 با پروژه پويانمايي «ترافيك گرافيك» با راهنمايي نورالدين زرين‌كلك رسماً به دنياي انيميشن وارد شد و يك پروژه با تركيب كار دوبعدي و عكس را به اتمام رساند كه با اقبال خوبي مواجه شد و جوايز متعددي از جشنواره‌هاي داخلي دريافت كرد. همان سال با نگارش فيلمنامه و توليد «پرنده آهنگساز» با مركز صبا همكاري كرد كه مثل كار اول جوايز متعددي به همراه داشت. پس از آن چند مجموعه و كار كوتاه در مركز صبا توليد كرد. همچنين در مركز گسترش سينماي مستند و تجربي پويانمايي سه‌بعدي «ايستگاه» را ساخت كه از سوي چند جشنواره خارجي تقدير شد اما بيشتر او را با مجموعه «عاشوراييان» و داستان انيميشن شهادت «مسلم» مي‌شناسند. گفت‌وگوي «جوان» را با اين بانوي هنرمند مي‌خوانيد.
هرچند كار شما قبل از«مختارنامه» بود ولي صحنه‌هايي از آن سريال خيلي شبيه انيميشن «عاشوراييان» است. اين شباهت‌ها از كجا ناشي مي‌شود؟
شباهت داستان مسلم به مجموعه «مختارنامه» عادي است، چراكه وقايع عاشورايي به منابع و كتاب‌هايي برمي‌گردد كه براي هر دو مطالعه و استفاده شده است اما شباهت نمادها به خاطر پخش زياد «مختارنامه» بوده كه ذهن با آن آشناست. بنابراين جاهايي از برداشت‌ها در ذهن مانده كه در هر دو كار ديده مي‌شود، شايد هم شباهت اتفاقي است. در هرحال هر دو كارگردان آشنا به موضوع هستند و ميرباقري هم كارگردان خلاق، خوش‌فكر و درجه يكي است كه با تحقيق و پژوهش كار مي‌كند و آنچه مهم است تأثير اين نوع كارها بر دل مخاطب است.
شما تنها بانوي كارگردان انيميشن بلند كشور هستيد، درحالي كه در اين زمينه خانم‌هاي زيادي فعاليت دارند؟
سؤال خوبي است و درعين حال سخت، وقتي به گذشته نگاه مي‌كنم مي‌بينم خيلي از دوستاني كه با من شروع كردند بعد از تشكيل خانواده ديگر نتوانستند وقت براي كار بگذارند و اصولاً روحيه ايثار در زنان براي خانواده باعث مي‌شود وقت كمتري داشته باشند. شايد اگر من هم كار را رها مي‌كردم همان اول پروژه مي‌خوابيد، روحيه جنگجويي كه دارم مرا وادار كرد در مقابل همه سختي‌ها و موانع موجود بايستم و مبارزه كنم. كار «عاشوراييان» هفت تا هشت سال طول كشيد و نيروها وسط كار خسته مي‌شدند، مي‌رفتند يا پروژه‌هاي ديگري را دنبال مي‌كردند. براي همين وقت كمتري براي اين كار داشتند. مشكلات زيادي سر راه بود ولي من ماندم تا رسالت خودم را تمام كنم.
خانم‌ها را در عرصه كارگرداني از نظر مديريت چطور مي‌بينيد؟
به خاطر زن بودنم اينها را نمي‌گويم ولي طي سال‌ها به اين نتيجه رسيده‌ام که خانم‌ها در زمينه انيميشن موفق هستند و توانايي‌هاي زيادي دارند، داراي ايده‌هاي نابي هستند، تصوير و تصورشان در توليد انيميشن بسيار خوب است، در توليد خلاق، جسور و داراي بلندپروازي خاصي هستند تا ايده‌هاي خود را بپرورانند و به بار بنشانند. آقايان بي‌شك تكنيك مي‌دانند و بيشتر سينما و مديريت مي‌شناسند، درحال حاضر بسياري از زوج‌هاي انيميشن‌كار در كنار هم يك اثر را خلق مي‌كنند و مي‌درخشند.
اگر قرار باشد كار بلند ديگري بسازيد روي چه موضوعي كار مي‌كنيد؟
يك كار بلند سينمايي نياز به نيروي عظيم انساني، تفكر و برنامه‌ريزي دارد كه در كشورمان اين سه اصل خيلي كم با هم هستند. مسئله ديگر سرمايه‌گذاري است، سرمايه‌گذاران به ندرت وارد كار پويانمايي مي‌شوند، اينكه سرمايه خود را وارد اين كار كنند برايشان ريسك است. از طرفي تورم هم بالاست و افت و خيزهاي اقتصادي هم مزيد بر علت است. انيماتورها مي‌خواهند قراردادهای‌شان با دستمزدهاي ثابت باشد، در حالي كه تورم اجازه نمي‌دهد. براي همين كارهاي كوتاه با زمان مشخص شده بيشتر با اقبال مواجه است. در كشورهاي ديگر انيماتور ورود و خروج كاري‌اش، زمان مشخصي دارد و مهم‌تر اينكه مسائل اقتصادي، اجتماعي و سياسي روي كار اثر نمي‌گذارند. مسئله ديگر امكانات است هزينه‌ها هم خيلي بالا رفته و غيرقابل كنترل است، اگر دستگاهي خراب بشود امكان جايگزيني سخت است؛ بنابراين بايد گفت هنر پويانمايي هنري لوكس و سطح بالاست كه خيلي روي آن سرمايه گذاري نمي‌شود و علاوه بر اين در بخش كلان مديريتي هم برنامه‌اي براي آن وجود ندارد.
چطور شد انيميشن بلند «عاشوراييان» را كار كرديد؟
خيلي اتفاقي يادم مي‌آيد وقتي فيلمنامه را روي ميز مدير توليد آن زمان صبا ديدم پيشنهاد دادم كه كار را به من بسپارند تا بسازم. ايشان گفت شما تا به حال كار كوتاه داشته‌ايد نه بلند و برايتان خيلي سخت است. گفتم من با ايمان به چنين شخصيتي مصمم به ساختش هستم و آن را انجام مي‌دهم. فيلمنامه را خواندم. موضوع خوبي بود «مسلم» نمايي از واقعه كربلا بود، پيماني كه كوفيان با مسلم بستند، خيانت كردند و در آخر او را به شهادت رساندند.
پس از مسلم به ساير شخصيت‌هاي كربلا هم پرداختيد؟
داستان «مسلم» خودش سه قسمت مي‌شد و قرار بود در 10 قسمت روي 10 شخصيت برجسته كربلا هم كار كنيم مثل حر و حبيب بن‌مظاهر ولي بعد از هفت سال سخت درباره مسلم، قسمت‌هاي ديگر توليد نشد. اولاً همه نيروها كه كار مي‌كردند عايدي نداشتند و مجبور بودند روي چند پروژه كار كنند. وقتي درگير پروژه‌هاي ديگر بودند به سختي مي‌شد آنها را پيدا كرد. حمايت نشدند و شرايط مالي خوبي هم براي كار نبود. در كل همه عوامل دست به دست هم داد تا كار متوقف شود. اما يكي از مشكلات عمده مديريت دولتي است وقتي كار به سوددهي و سرانجام مي‌رسد و مي‌توان از آن بهره‌برداري كرد رهايش مي‌كنند. در كل عوامل مختلف اجازه نداد پروژه ادامه پيدا كند.
چرا براي ادامه كار سراغ بخش خصوصي نرفتيد؟
بخش خصوصي در سال‌هاي 1387تا 1390 فعال نبود و بودجه خود را از صدا وسيما مي‌گرفت و به دلايل مختلف اعم از كمبود نيروي متخصص، طولاني بودن فرايند توليد، هزينه‌هاي سنگين توليد، عدم استقبال انيميشن در گيشه و گراني تجهيزات كامپيوتري در فرايند توليد هيچ علاقه‌اي نسبت به توليد انيميشن نداشت و تأمين بودجه آن در ايران توسط صدا وسيما، كانون پرورش فكري و در 10 سال اخير از سوي مركز گسترش سينماي تجربي صورت مي‌گيرد.
بازخوردهاي «عاشوراييان» چطور بود؟
براي مخاطب تلويزيوني و جشنواره‌ها عالي بود، حضور در تمامی جشنواره‌هاي داخلي و كسب جوايز اول فستيوال‌ها، تأييد همه دست‌اندركارها و تشويق صورت گرفت. شركت در چندين جشنواره خارجي، پخش از همه شبكه‌هاي داخلي و گفت‌وگو درباره «عاشوراييان»، دنبال كردن بازخورد كودك و نوجوانان مثبت بود. يادم مي‌آيد نوجوان يكي از همكاران گفته بود چقدر مسلم قوي است! تأثير خرماست يا ايمان؟(خنده)
كار حضرت مسلم خيلي اثرگذار بود آيا نذر كرديد يا كار خاصي طي توليدش داشتيد؟
بله نذر كردم، ولي صبوري و رنج زيادي كه طي فرايند توليد تحمل كردم اين كار را خاص و تأثير گذار كرد.
پيشنهاد همكاري خارجي هم داشتيد؟
در جشنواره انسي كليپي از پروژه «عاشوراييان» با نام انگليسي «فرستاده» ارائه شد كه مورد توجه چند كمپاني اروپايي قرار گرفت و درباره كار و سرمايه‌گذاري در ايران صحبت كردند. برايشان جالب بود در ايران پروژه‌اي با اين كيفيت توليد مي‌شود و علاقه‌مند به همكاري با ايران بودند البته اين صحبت‌ها در مركز صبا صورت گرفت و مستقيم با من وارد مذاكره نشدند.
اگر قرار باشد يك كار بلند ديگر بسازيد روي چه موضوعي كار مي‌كنيد؟
روي موضوع اخلاق و جامعه كارخواهم كرد.
اگر الان بخواهيد مجدد كار كنيد دوبعدي كار مي‌كنيد يا سه بعدي؟
اگر الان بخواهم پروژه‌اي مذهبي در ابعاد «عاشوراييان» كار كنم حتماً سه‌بعدي خواهد بود و حتماً با پيش‌توليد قوي و صرف زمان بيشتر شروع خواهم كرد، امكانات سه‌بعدي در انتخاب نماها و زواياي دوربين بي‌نظير است و با دوبعدي قابل مقايسه نيست، مخصوصاً در اين كارها كه ژانر مذهبي، اسطوره‌اي و جنگي است بهتر است از اين امكانات در خلق موقعيت جنگ و لوكيشن و سياهي‌لشكرها استفاده كرد. پس انتخاب كار سه‌بعدي عاقلانه و مقرون به صرفه است.
خاطره خاصي از توليد آثار يا بازخوردهايش داريد؟
تقريباً اواخر توليد پروژه بود كه پدرم به رحمت خدا رفت، براي من دوران بسيار سختي بود. مركز صبا نيز تصميم به گرفتن پروژه از من گرفت. سختي‌ها گذشت ولي نتيجه كار مهم بود كه به سرانجام رسيدن كار بود.
آيا اين اثر به زبان‌هاي ديگري هم ترجمه شده است؟
بله به زبان عربي و انگليسي ترجمه شده و در جشنواره «مذاهب دنيا» در ايتاليا هم حضور داشته است.
بزرگ‌ترين آرزوي تنها كارگردان زن پويانمايي بلند ايران چيست؟
بزرگ‌ترين آرزويم نيست ولي مهم‌ترين آرزو براي پويانمايي كشور، تغيير در فرايند توليد و انتخاب شاخص‌هايي است كه به درك بيشتر و بهتر و ارتقای هنر پويانمايي بينجامد.
