جوان آنلاین: ایران علاوه بر بخش نفت، بر توسعه بازار‌های گاز خود نیز متمرکز است. به ویژه در حال بررسی قرارداد‌های جدید در شرق آسیا و آفریقا برای گسترش همکاری‌های گازی خود و بهره‌مندی از عدم تحریم تجارت گاز است. البته ایران هنوز هم تا نقطه ایده‌آل در تجارت گاز فاصله دارد ولی افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی تجارت گاز در کنار بهره‌برداری از آخرین فاز باقیمانده از میدان گازی پارس جنوبی و افزایش تولید گاز از میادین برداشت شده گازی با بهبود فشارافزایی موجب شده است بخش تولید و تجارت گاز طبیعی ایران نیز تحول بسیار بزرگی داشته باشد و این سیاست جدید در بازطراحی تجارت انرژی ایران نشان ازیک رویکرد جامع برای به حداکثر رساندن پتانسیل هر دو بخش نفت و گاز است.
تلاش کشورمان برای فاصله‌گیری از روش سنتی تجارت نفت مستلزم تکیه بر توان فنی و مهندسی داخلی و نیز سرمایه‌گذاری بر سرمایه‌گذاری‌های مستهلک شده کشور‌های تحریم شده یا همسو با ایران است.
اولین قدم در این راهبرد بازسازی و نوسازی زیرساخت‌های موجود پالایشگاهی در ایران است. بسیاری از این پالایشگاه‌ها نیمه فعال هستند و نیاز به تعویض تجهیزات گلوگاه و همچنین ارتقای فرآیند‌های تولید دارند. برای تحقق این امر، دولت در نظر دارد بر مشارکت با شرکت‌های دانش بنیان توانمند در صنعت پالایشگاه، صادرات خدمات فنی و مهندسی و سهامدار شدن در پالایشگاه‌های فراسرزمینی تمرکز کند. منطقه امریکای لاتین فرصتی را برای ایران فراهم می‌کند تا این استراتژی را اجرا کند. به دلیل سرمایه‌گذاری نکردن و تحریم، تعداد قابل توجهی پالایشگاه نیمه فعال در این منطقه وجود دارد که نیازمند نوسازی هستند. ایران با تخصص فنی و مهندسی خود وارد بازار انرژی امریکای لاتین شده و خود را به عنوان دروازه نفت خام ایران معرفی می‌کند. اولین کشوری که این ابتکار در آن صورت گرفته، ونزوئلاست که ایران دو پالایشگاه نیمه فعال آن را بازسازی کرده و در حال ساخت بیش از ۱۷ پالایشگاه جدید فراساحلی با ظرفیت مجموع بیش از ۵/۲ میلیون بشکه نفت خام در روز است.
ایران علاوه بر بخش نفت، بر توسعه بازار‌های گاز خود نیز متمرکز است. به ویژه در حال بررسی قرارداد‌های جدید در شرق آسیا و آفریقا برای گسترش همکاری‌های گازی خود و بهره‌مندی از تحریم نکردن تجارت گاز است. البته ایران هنوز هم تا نقطه ایده‌آل در تجارت گاز فاصله دارد ولی افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی تجارت گاز در کنار بهره‌برداری از آخرین فاز باقیمانده از میدان گازی پارس جنوبی و افزایش تولید گاز از میادین برداشت شده گازی با بهبود فشارافزایی موجب شده است بخش تولید و تجارت گاز طبیعی ایران نیز تحول بسیار بزرگی داشته باشد و این سیاست جدید در بازطراحی تجارت انرژی ایران نشان ازیک رویکرد جامع برای به حداکثر رساندن پتانسیل هر دو بخش نفت و گاز است.
همچنین دولت سیزدهم متعهد به تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز و دانش بنیان شدن در این زمینه است. این رویکرد برای جایگاه ایران به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار‌های جهانی و منطقه‌ای بسیار مهم است. هدف ایران با تبدیل بخش نفت و گاز به محرک اصلی اقتصاد کشور، به نمایش گذاشتن توانمندی‌های خود و جذب سرمایه گذاری و همکاری در مقیاس جهانی است.
اهمیت موضوع مربوط به اهمیت رشد اقتصادی بخش نفت و گاز ایران و تمرکز دولت سیزدهم بر بازطراحی سیاست‌های انرژی کشور در جهت خنثی‌سازی حداکثری تحریم‌ها مورد توجه کنشگران است.
رکوردشکنی بخش نفت و گاز در رشد اقتصادی
قاسم ساعدی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با «جوان» با اشاره به نقش محوری صنعت نفت و گاز ایران در رشد اقتصادی کشور می‌گوید: «بخش نفت و گاز ایران همواره یکی از محوری‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور بوده و در دولت سیزدهم نیز این بخش نقش بسیار مهم و کلیدی در توسعه اقتصادی کشور داشته است و رشد اقتصادی بالای این بخش در کنار تحقق رشد اقتصادی ۹/۷ درصدی در بهار امسال نیز نتیجه اقدامات و فعالیت مؤثر بخش نفت و گاز کشور در توسعه تجارت خود و خنثی کردن تحریم‌ها بوده است. همچنین بخش نفت و گاز در سال ۱۴۰۱ نیز پیشران اقتصاد ایران بوده است و تمرکز بر توسعه تولید و تجارت نفت و گاز در کنار حرکت این صنعت به سمت دانش‌بنیان شدن تأثیر بسزایی در این روند رو به رشد و تصاعدی در جهت رشد پایدار و بدون توقف این بخش داشته است.»
این نماینده مجلس در رابطه با اقدامات کلیدی دولت سیزدهم در حوزه‌های مختلف انرژی کشور می‌افزاید: «دولت سیزدهم در چند حوزه اقدامات بسیار خوب و کلیدی داشته است؛ به طور مثال اخیراً در بحث توسعه آخرین فاز باقیمانده در میدان گازی پارس جنوبی توانسته است میزان گاز تولیدی کشور را افزایش دهد. بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی علاوه بر تأثیرگذاری بر تجارت گاز طبیعی ایران و افزایش بیش از ۴ میلیارد مترمکعبی صادرات گاز کشور، می‌تواند در رفع ناترازی مقطعی گاز کشور در زمستان نیز به ما کمک کند. بنابراین در زمینه تولید گاز طبیعی و افزایش برداشت گاز اقدمات پایه‌ای و خوبی انجام شده است که باید تداوم یابد و در زمینه برداشت گاز از بیشتر میادین گازی مشترک پیشرفت حاصل شود. از طرفی تجارت گاز ایران نیز نسبت به ابتدای روی کار آمدن دولت افزایش یافته است.»
وی در ادامه با اشاره به محوریت توسعه تجارت نفت خام با تکیه بر بازارسازی در بازار بین‌المللی نفت می‌گوید: «یکی از محور‌های کلیدی توسعه همکاری‌های حوزه انرژی ایران با کشور‌های منطقه امریکای جنوبی و آفریقا، روی مسئله صادرات خدمات فنی و مهندسی ایرانی و همچنین نوسازی پالایشگاه‌های مستهلک شده بوده که ایران با بازارسازی موفق در این زمینه برای تجارت نفت خام خود یک مزیت ایجاد کرده است و بدین ترتیب ایران علاوه بر فروش نفت خام خود از طریق سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی، می‌تواند نفت خود را به صورت فرآورده نفتی تبدیل کند و به راحتی به فروش برساند. توسعه تجارت نفت خام ایران با تکیه بر این مدل بازارسازی بین‌المللی موجب شده است ایران علاوه بر رشد اقتصادی در این بخش، رکورد تولید نفت خام در شرایط تحریمی را بشکند.»
ساعدی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در پایان خاطرنشان می‌کند: «تجارت انرژی ایران در مسیر درستی قرار گرفته است و مسیر به کارگیری از حداکثر بومی‌سازی فناوری با کمک شرکت‌های دانش بنیان حوزه نفت و گاز در کنار سیاست جدید اتخاذ شده در تنوع دادن در تجارت انرژی کشور موجب شده است ایران به لحاظ رشد اقتصادی رشد خوبی را تجربه کند و بخش نفت و گاز به عنوان محور اصلی این رشد و توسعه اقتصادی توانسته است به عنوان بخش پیشران اقتصادی کشور عمل کند و به نوعی موجب بالا کشیدن کل اقتصاد شود.»
لزوم تداوم رشد اقتصادی بخش تولید و صادرات نفت و گاز
مجید ناصری‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره رشد اقتصادی بخش نفت و گاز ایران به عنوان پیشران توسعه اقتصادی کشور به «جوان» می‌گوید: «از دوره هفتم یا هشتم مجلس که ما نماینده بودیم بحث‌هایی در باره تقویت حوزه نفت و گاز برای پیشران بودن در حوزه نفت و گاز مطرح بود ولی در دولت این قضیه جدی نبود. در دولت آقای رئیسی از همان اوایل کار وقت گذاشته شد و روی دیپلماسی مهم و فعال حوزه انرژی تصمیم‌های خوبی گرفته شد تا جایی که با وجود تداوم تحریم‌ها، هر روز به سمت توسعه صادرات نفت و گاز رفتیم و این قضیه به طور جدی دنبال شد که ما روی ظرفیت‌های جدید خود کار کنیم که حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی در کنار پالایشگاه‌های فراسرزمینی هم از اقدامات کلیدی در این زمینه بود که توانسته است تجارت نفت خام ایران را توسعه دهد.»
این عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به رویکرد مهم ایران در بازارسازی فعالانه و تضمینی در بازار‌های جدید برای توسعه تجارت نفت خام ایران می‌افزاید: «احداث پالایشگاه‌های فراسرزمینی، استفاده از دیپلماسی انرژی، تمرکز بر ارتباط با همسایه‌ها و بازار‌های منطقه در رشد اقتصادی بخش نفت‌وگاز و تبدیل شدن این بخش به پیشران اقتصاد ایران بسیار مؤثر بود و کارگر افتاد. این ظرفیت‌های خوبی بود که اگر به این ظرفیت‌ها توجه کنیم و از آن‌ها استفاده می‌کردیم، شرایط به نحو دیگری بود و بسیاری از مشکلات را حل می‌کردیم و حالا دولت سیزدهم قدم‌های جدی در جهت خنثی کردن تحریم‌های حوزه نفت و گاز برداشته است که نتیجه آن را در رشد بالای اقتصادی بخش نفت و گاز مشاهده می‌کنیم.»
وی در ادامه با اشاره به توسعه ظرفیت‌های صادراتی کشور در زمینه نفت و گاز طبیعی و همچنین فرآورده‌های نفتی تأکید می‌کند: «خوشبختانه ما در بحث صادرات نفت خام و فرآورده‌های این بخش، تسهیل در مبادلات نفتی و توسعه صادرات سایر حامل‌های انرژی به خصوص گاز طبیعی نسبت به دو سال قبل رشد بسیار خوبی داشته‌ایم. ظرفیت کشور در این بخش‌ها بالاست. مقداری همت و برنامه‌ریزی می‌خواهد که ما دنبال می‌کنیم که به نتیجه مطلوب برسیم و تاکنون نیز این اقدامات کلیدی و مهم راهگشا بوده است.»
نماینده مردم شادگان در مجلس می‌افزاید: «در دولت سابق روی این ظرفیت‌ها اصلاً سرمایه‌گذاری نشد و تنها به رفع تحریم با مذاکره فکر شد، چراکه اعتقاد و اعتمادی به این بخش‌ها نبود. خیلی از ظرفیت‌ها را از دست دادیم ولی با روی کار آمدن دولت سیزدهم به کارگیری همه ظرفیت داخل به عنوان یک اصل اساسی مورد استفاده قرار گرفت و الان هم از این ظرفیت استفاده و روی این موضوع نیز کار می‌شود و فقط نیاز به مقداری برنامه‌ریزی دقیق داریم که از این فرصت‌ها استفاده کنیم و اجازه ندهیم رقبا بیایند و ظرفیت‌های ما را تصاحب کنند تا بتوانیم به یک بازیگر مهم در صنعت انرژی دنیا تبدیل شویم.»
وی خاطرنشان می‌کند: «در این مدت سعی کردیم از اقتصاد تک محصولی بیرون بیاییم و نفت محور کارمان نشود ولی واقعیت این است که نفت یکی از محصولات مهم و بسیار پراهمیت اقتصاد کشور است. باید بر توسعه زنجیره ارزش در کنار توسعه تجارت نفت و گاز نیز تمرکز کنیم که در این بخش هم قدم‌های خوبی برداشته و حرکت به سمت پیشرفت و رشد اقتصادی در صنعت نفت و گاز آغاز شده است و رشد حدود ۲۰ درصدی تولید و تجارت نفت و گاز نیز بیانگر به کارگیری از این ظرفیت نیمه فعال کشور بوده است.»
این نماینده مجلس در پایان تأکید می‌کند: «همچنین در تداوم این رویکرد نیز نباید به این رشد بالا بسنده کنیم و باید تداوم داشته باشد تا بتوانیم به رشدی پایدار برسیم و باید از این ظرفیت خدادادی و استعداد‌های مهم داخلی کشور در صنعت نفت و گاز کشور استفاده کنیم. حالا که خدا این نعمت یعنی نفت و گاز طبیعی را به ما داده است باید درست استفاده کنیم. اگر خوب استفاده کنیم می‌توانیم خیلی از مشکلات را حل کنیم.»
جمع‌بندی
به‌نظر می‌رسد ایران با بهره‌گیری از توان فنی و مهندسی داخلی، استفاده از سرمایه گذاری‌های مستهلک شده و مشارکت با شرکت‌های دانش بنیان توانمند می‌تواند زیرساخت‌های پالایشگاهی خود را بازسازی و نوسازی کند و به بازار‌های جدید دست یابد. تمرکز بر توسعه بازار‌های گاز و تکمیل زنجیره ارزش این صنعت، جایگاه ایران را به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار‌های جهانی و منطقه‌ای تقویت می‌کند. با این تلاش‌ها، ایران در آستانه تبدیل شدن به نیروی مهمی در صنعت نفت و گاز بین‌المللی و کمک قابل توجهی به رشد و توسعه اقتصادی آن است.
