دستیابی به فناوری برداشت گاز از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی به عنوان پیچیده‌ترین لایه مشترک گازی با قطر بسیار سخت و مهم بود، اما با دستیابی به این فناوری ایران به جمع دارندگان فناوری بهره‌برداری گاز رسید و پس از آغاز برداشت عملیاتی گاز از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی، ایران به دنبال توسعه دیگر میادین گازی خود است. در پی برداشت موفقیت‌آمیز گاز از فاز ۱۱، یکی از شرکت‌های دولتی به‌عنوان پیمانکار بزرگ ایرانی، توجه خود را به میدان فروزان مشترک با عربستان سعودی معطوف کرده است. تلاش برای استخراج گاز از این میدان و افزایش تولید در حال انجام است. علاوه بر این، وزارت نفت ایران اخیراً آمادگی خود را برای آغاز عملیات حفاری در میدان آرش مشترک با کویت اعلام کرده که نشان‌دهنده تعهد دولت به توسعه دیگر میادین گازی مشترک است.
ایران گزینه‌های متعددی برای تأمین مالی توسعه میادین مشترک گازی دارد. یک رویکرد شامل هدایت منابع بودجه‌ای دولت از جمله منابع شرکت ملی نفت و شرکت‌های تابعه آن به سمت بهره‌برداری از این میادین است. افزایش فروش نفت و منابع موجود، زمینه مساعدی را برای استفاده از منابع مالی دولت فراهم می‌کند.
همچنین صنایع بزرگ در داخل ایران دارای منابع قابل توجهی هستند که می‌توان در تأمین گاز و توسعه تجارت گاز ایران سرمایه‌گذاری کرد. این صنایع می‌توانند به نیاز‌های گاز خود کمک و از رشد کلی استخراج گاز از میادین مشترک حمایت کنند. استفاده از منابع صنعت می‌تواند به افزایش خودکفایی و کاهش وابستگی به منابع خارجی کمک کند. در ضمن بخش بانکی ایران نیز دارای منابع و قابلیت‌های مدیریت اعتبار قابل توجهی است. با توجه به ماهیت بسیار سودآور بهره‌برداری گاز، بانک‌ها مایل به تأمین مالی تولید گاز و حمایت از افزایش استخراج گاز از میادین مشترک هستند. نرخ داخلی کارآمد بهره‌برداری از گاز، آن را به یک فرصت سرمایه‌گذاری جذاب برای بانک‌ها تبدیل می‌کند.
همچنین در رابطه با به حداکثر رساندن استخراج گاز از میادین مشترک و توسعه تجارت گاز مزایای متنوعی برای آن برشمرده شده که در ادامه به برخی از این موارد اشاره خواهیم کرد.
دستیابی ایران به فناوری استخراج گاز در فاز ۱۱ میدان گازی پارس‌جنوبی، راه را برای توسعه سایر میادین مشترک گازی هموار کرده است. هدف ایران با داشتن منابع و تخصص لازم، به حداکثر رساندن استخراج گاز از این میادین، رفع عدم تعادل بین عرضه و تقاضا و توسعه تجارت بین‌المللی گاز است. استخراج گاز یک تلاش بسیار سودآور است که انگیزه مالی قوی برای ایران فراهم می‌کند تا بر توسعه خود تمرکز کند. سودآوری استخراج گاز از میادین مشترک، همراه با منابع مالی موجود از تلاش‌های ایران برای گسترش تجارت گاز و سرمایه‌گذاری بر ذخایر گاز خود حمایت می‌کند.
کارشناسان چشم‌انداز ابتکارات در حال انجام برای استخراج گاز از میادین مشترک مانند میدان فروزان مشترک با عربستان سعودی و میدان آرش مشترک با کویت را مثبت ارزیابی می‌کنند. علاوه بر این، منابع مالی موجود برای توسعه میادین مشترک گازی و گزینه‌های مختلفی که دولت ایران می‌تواند در نظر بگیرد را مورد بحث قرار می‌گیرد.
کاهش ناترازی صنعت با توسعه برداشت گاز از میادین مشترک
سیدکریم حسینی عضو کمیسیون تلفیق برنامه هفتم مجلس شورای اسلامی با اشاره به بهره‌برداری از «فاز ۱۱ پارس‌جنوبی» و توفیقات دولت در این بخش به «جوان» می‌گوید: «تکیه به توانمندی‌های داخلی و بهره‌گیری از دانش فنی موجود در حوزه تولید و استخراج نفت و گاز و همچنین ساخت پالایشگاه‌ها و کارخانجات نفتی یک نیاز ضروری است. هر جا که به توان داخلی و دانش فنی موجود تکیه کردیم، موفق‌تر عمل کرده‌ایم که فاز ۱۱ پارس‌جنوبی از این دست اقدامات محسوب می‌شود. هر جا به توان داخلی اتکا کردیم از بدعهدی به شرکت‌های خارجی به ویژه در این بخش از شرکت‌هایی همچون توتال جلوگیری کرده‌ایم، همچنین با در نظر گرفتن این رویکرد ظرفیت اشتغال و مدیریت در کشور را افزایش داده‌ایم.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در جا‌هایی که نیاز به استخراج سریع نفت و گاز از میادین مشترک داشتیم، توان داخلی به خوبی توانست این مهم را محقق کند، تأکید می‌کند: «نمونه این موضوع بهره‌بهرداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی است که به معطلی ۲۲ ساله از سوی پیمانکار خارجی پایان داد. به واقع توان داخلی در وقت مناسبی دست به این اقدام زد و از هزینه‌های این معطلی جلوگیری کرد.»
نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی با اشاره به جا به جایی سکوی گازی پیرو بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی می‌افزاید: «شرکت‌های داخلی اقدامات مهمی را در این بخش از خود به نمایش گذاشتند و توانستند عملکرد خود را به اثبات برسانند. جا به جایی سکوی گازی یکی از اقدامات مهم در رابطه با بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی قلمداد می‌شود که در نوع خودش بی‌نظیر بود و این نشان می‌دهد که ظرفیت لازم برای فعالیت‌های بزرگ آینده فراهم است.»
وی تصریح می‌کند: «بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی به خوبی می‌تواند ناترازی‌های موجود در حوزه گاز را جبران کرده و مشکلات را ما در فصول سرد سال برطرف کند. باید با تداوم این اقدامات به سمت برداشت گاز از تمامی میادین گازی مشترک برویم و حالا با دستیابی به چنین سطحی از تجهیزات و تکنولوژی برداشت خود در زمینه افزایش ظرفیت گاز پیش قدم شویم تا بتوانیم علاوه بر ناترازی به توسعه صادرات گاز نیز بپردازیم و همچنین عدم‌النفع حاصل از کاهش تولید صنعت را نیز به حداقل برسانیم.»
پایان بازی خوردن از پیمانکاران خارجی
جعفر قادری عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی با اشاره به بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی و توفیقات دولت در این بخش به «جوان» می‌گوید: «مزیت نسبی ما در حوزه نفت و گاز است و خوشبختانه ورودی به طرح‌ها و پروژهای بین‌المللی پیرو تعاملات صورت گرفته داشته‌ایم که لازم است بتوانیم بهره‌برداری اقتصادی از آن‌ها داشته باشیم.»
این نماینده مجلس با بیان اینکه مسیری که وزارت نفت آغاز کرده مسیری درستی است، می‌افزاید: «وزارت راه و شهرسازی نیز باید در راستای این مسیر به سمت پروژه‌های مسکن حرکت کند.»
وی با بیان اینکه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی به عنوان یک فاز پیچیده شناخته می‌شد، تصریح می‌کند: «فاز ۱۱ به عنوان یک معظل و مشکل پیچیده سال‌ها روی زمین مانده بود و شرکت‌هایی همچون توتال فرانسه، ایران را در این بخش به بازی گرفته بودند. این شرکت‌ها به خاطر منافع خود، تعمداً بنایی برای به سرانجام رساندن کار نداشتند. اقدامی خوبی که از سوی وزارت نفت انجام شد، به همه حرف و حدیث‌ها پایان داد و از معطلی ۲۲ ساله از سوی پیمانکار خارجی جلوگیری کرد.»
این نماینده مجلس با بیان اینکه گیر و زخم‌هایی که از سال‌های گذشته مانده باید از سوی پین داخلی علاج شود، می‌گوید: «این مسئله گذشته از ارزش اقتصادی ایجادکننده، خودباوری و اعتماد به نفس لازم را در بین متخصصانمان ایجاد می‌کند که هر طرح و پروژه پیچیده و روی زمین مانده‌ای را می‌توانند حل کنند. ایران با کمک همین فناوری و نخبگان ایرانی، می‌تواند ظرفیت تولید گاز خود را افزایش چشم‌گیری دهد تا علاوه بر رفع نیاز صنایع داخلی و به حداقل رساندن ناترازی گاز برای بخش مولد و صنعتی کشور که ارزآوری بالایی نیز دارد، به سمت ارسال و صادر کردن بیشتر گاز نیز برویم.»
عضو کمیسیون ویژه جهش رونق تولید در مجلس تأکید می‌کند: «ایجاد اعتماد به نفس پیرو بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی بسیار ارزشمند است و می‌تواند در ادامه راه به ما کمک کند و ما با تکیه به جوانان داخلی و نخبگان کشور به ۲۰ سال معطلی پایان دادیم.»
خنثی‌سازی تحریم‌ها در صنعت گاز با بهره‌برداری از میادین مشترک
محمد حسن آصفری عضو مجمع نمایندگان مرکزی با اشاره به بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی و توفیقات دولت در این بخش به «جوان» می‌گوید: «هر جا که متکی بر توان داخلی‌مان بودیم، برده‌ایم و هر جا که امید بر بیگانگان داشته‌ایم، باخته‌ایم. در رابطه با فعالیت شرکت‌هایی همچون توتال فرانسه در پارس‌جنوبی باید گفت که این شرکت‌ها زمانی آمدند و مناطق نفت‌خیز ما را شناسایی و اطلاعات لازم را به دست آوردند، اما بدعهدی کرده و حاضر نشدند به توافقات فی مابین عمل کنند.»
وی می‌افزاید: «در بخش پارس‌جنوبی وقتی به توان داخلی خودمان اتکا کردیم به درستی توانستیم آخرین فاز این بخش که فاز پیچیده‌ای نیز بود را به بهره‌برداری برسانیم.»
وی با بیان اینکه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی چندین سال معطل مانده بود، تصریح می‌کند: «بحمدالله این فاز پیچیده به واسطه دانش فنی متخصصان ایرانی به بهره‌برداری رسید و ما از معطلی چندین ساله در این بخش جلوگیری کردیم، بنابراین عدم بهره‌برداری از این فاز از سوی خارجی‌ها نشان می‌دهد که غربی‌ها علاقه‌ای به پیشرفت کشور ما ندارند و بیشتر به دنبال ایجاد مانع بر سر راه ما هستند. غربی‌ها با وعده وعید به دنبال این هستند که ما را پشت دیوار وعده‌ها نگه دارند تا ما فکری برای توسعه و پیشرفت نداشته باشیم.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی می‌گوید: «در دولت فعلی شاهد این بودیم که به خارجی‌ها در زمینه بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی اتکا نشد و با تکیه به توان داخلی توانستیم پروژهای که می‌رفت تا چند دهه از آن بگذرد، ظرف دو سال اجرایی و عملیاتی شود. ما توانستیم با تکیه بر توان داخل، به سمت شکستن حلقه تحریم‌ها و بدعهدی‌های پیمانکاران خارجی در زمینه توسعه فاز ۱۱ حرکت کنیم و حالا نوبت این است که با تکیه بر همین توان داخلی، به سمت توسعه بیشتر میادین گازی مشترک برای رفع ناترازی داخلی و خنثی کردن اثرات تحریم بر اقتصاد کشور برویم.»
نماینده مردم اراک با بیان اینکه بهره‌برداری از پارس‌جنوبی حائز پیام به افرادی است که اعتقادی به گزاره «ما می‌توانیم» ندارند، تأکید می‌کند: «ما به جای اینکه سرمایه ارزی را از کشور خارج کنیم، این سرمایه‌ها باید در داخل کشور هزینه شوند و خروجی آن می‌تواند پارس‌جنوبی باشد. بنابراین هر زمان که ما متکی به توان داخلی بودیم، توانستیم موفق شویم. موفقیت در فاز ۱۱ پارس‌جنوبی نیز پیامی به کشور‌های منطقه مخابره کرد. این موفقیت نشان داد که کشور‌های منطقه باید متوجه باشند که نمی‌توانند ایران را پشت در و دیوار تحریم‌ها نگه دارند و باید بدانند که ایران منتظر غربی‌ها نمی‌ماند.»
آصفری می‌افزاید: «بهره برداری از فاز ۱۱ پارس‌جنوبی حائز این پیام بود که اگر شرکت‌های غربی بخواهند ایران را در هر حوزه‌ای معطل کنند، ایران مسیر خود را با اتکا به عنایت الهی و دانش فنی نیرو‌های داخلی به جلو پیش خواهد برد. انتقال سکوی گازی به خودی خود یک پروژه بزرگی بود که باید روایت آن به فرزندان کشور اطلاع‌رسانی شود تا آن‌ها متوجه شوند که قادر هستیم کار‌های نشدنی را شدنی کنیم.»
جمع‌بندی
به‌نظر می‌رسد ایران بر تجارت گاز و توسعه میادین مشترک گازی و به حداکثر رساندن استخراج گاز و تأمین نیاز‌های انرژی داخلی و بین‌المللی تأکید دارد. عملیاتی‌شدن موفقیت آمیز فاز ۱۱ میدان گازی پارس‌جنوبی پس از سال‌ها تأخیر، نشانگر توانمندی فناوری ایران و جایگاه آن به عنوان صاحب فناوری در بهره‌برداری از گاز است. ابتکارات مستمر برای استخراج گاز از دیگر میادین مشترک مانند فروزان و آرش به همراه منابع مالی موجود از طریق بودجه‌های دولتی، سرمایه گذاری‌های صنعتی و شبکه‌های بانکی، پایه محکمی برای پیشرفت بیشتر فراهم می‌کند. با استفاده از این فرصت‌ها، ایران می‌تواند موقعیت خود را در بازار جهانی گاز تقویت و امنیت انرژی را افزایش و به رشد اقتصادی کمک کند.
