سرویس ایثار و مقاومت جوان آنلاین: این روز‌ها که به تازگی بزرگداشت چهلمین سالگرد شهادت دکتر مصطفی چمران را پشت سر گذاشته‌ایم، مروری بر عملکرد ستادی داریم که وی در اولین روز‌های دفاع مقدس آن را در کاخ استانداری اهواز ایجاد کرد و تا زمان شهادت به خوبی اداره‌اش می‌کرد. ستاد جنگ‌های نامنظم هرچند پس از دکتر عمر زیادی نکرد، اما می‌توانیم آن را الگویی برای اداره جنگ در سال‌های بعد بدانیم. در این مجال به چند و، چون عملکرد این ستاد در اولین ماه‌های دفاع مقدس می‌پردازیم.
جنگ نامتعارف
آن طور که مقام معظم رهبری در خاطرات‌شان عنوان می‌کنند، ایشان و دکتر چمران که هر دو عضو شورای عالی دفاع بودند، با صلاحدید امام در اولین روز‌های شروع جنگ به اهواز می‌روند. در اهواز دکتر چمران با توجه به تجربیاتی که در لبنان و کردستان آموخته بود، ستادی را بنیان‌گذاری کرد که خیلی زود تبدیل به کابوس ارتش منظم بعث عراق با لشکر‌های سنگین و زرهی‌اش شد. دکتر به خوبی می‌دانست که هنگام ضعف نیروهای خودی در برابر ارتش مجهز و منظم، بهترین دفاع استفاده از شیوه جنگ‌های نامنظم است. بر همین اساس تشکیلات خود را «ستاد جنگ‌های نامنظم» نامگذاری کرد.
در اولین روز‌های شروع جنگ، بنی‌صدر به عنوان رئیس‌جمهور، رئیس شورای عالی دفاع و فرمانده کل قوا، بالا‌ترین مقام نظامی در جبهه‌ها به شمار می‌رفت. وی با تأکید بر نقش ارتش در جنگ، سعی داشت از ورود نیروهای مردمی و همین‌طور پاسدار‌های جوان به میادین نبرد جلوگیری کند. بنی‌صدر شیوه‌های کلاسیک جنگ را می‌پسندید و دو عملیات بزرگ نصر و توکل که در زمستان سال ۵۹ انجام شد نیز به خوبی نشان می‌دهد که وی در حمله به خطوط دشمن، به روش‌های کلاسیک و متعارف جنگ پایبند است، اما چون نیروهای نظامی ما پس از پیروزی انقلاب هنوز انسجام خود را نیافته بودند، این ارتش بعث بود که توانست هر دو عملیات بزرگ بنی‌صدر را با شکست روبه‌رو کند.
در چنین شرایطی بود که شهید چمران به همراه نیروهای غالباً مردمی ستادش، با شیوه‌های نامتعارف و غیرکلاسیک (نامنظم) چنان ضرباتی به لشکر‌های زرهی دشمن وارد کرد که دشمن مجبور به عقب‌نشینی از شمال اهواز شد و جبهه میانی خوزستان تا مدت‌ها برای بعثی‌ها تبدیل به باتلاقی شده بود که نیروهای دکتر، با کمترین امکانات برای آن‌ها ایجاد کرده بودند. شیوه جنگ‌های نامنظم شهید چمران بعد‌ها مورد استفاده فرماندهان در سال‌های آتی جنگ قرار گرفت. چنانچه بسیاری از عملیات بزرگ دفاع مقدس، از روش‌های غیرکلاسیک برای رویارویی با دشمن بهره می‌بردند.
پشتیبانی مردمی
یکی دیگر از کار‌هایی که شهید چمران در ستاد جنگ‌های نامنظم انجام داد و بعد‌ها الگویی برای اداره جنگ شد، بهره‌گیری از توان و پتانسیل مردمی در پشتیبانی از جبهه‌ها بود؛ در سراسر دفاع مقدس، این مردم و بازار (به عنوان بخشی از جامعه ایران) بودند که بسیاری از هزینه‌های جنگ و رزمندگان را تأمین می‌کردند. در این خصوص برای اولین بار شهید چمران شبکه منظم پشتیبانی از جنگ توسط بازاریان و عموم مردم را ایجاد کرد و بدون آنکه کمکی از دولت دریافت کند، مایحتاج چند هزار رزمنده ستاد را به شکلی کاملاً موفق تأمین می‌کرد. اداره ستاد جنگ‌های نامنظم در میان بی‌مهری‌ها و کارشکنی‌های بنی‌صدر، الگویی برای دیگر فرماندهان و دلسوزان جبهه انقلاب شد و از همین جا، نقش نیروهای تدارکاتی و پشتیبانی که ارتباط خوبی با پشت جبهه برقرار می‌کردند، در جبهه‌های دفاع مقدس بیش از پیش نمود یافت. یکی از یاران شهید چمران این طور عنوان می‌دارد که در زمان حیات دکتر، بازاریان تهران هر روز حدود ۵ هزار قرص نان تهیه و به ستاد جنگ‌های نامنظم ارسال می‌کردند. این نان‌ها با هماهنگی دکتر و به صورت منظم به جبهه‌ها ارسال می‌شد و در اختیار رزمندگان ستاد قرار می‌گرفت.
شبکه آموزشی
هرچند سابقه آموزش نیروهای مردمی به پیش از شروع جنگ تحمیلی برمی‌گردد، اما پس از حمله غافلگیرانه دشمن به مرز‌های غربی و جنوبی کشورمان، بسیاری از نیروهای مردمی بدون آنکه آموزش‌های لازم را پشت سر بگذارند، راهی جبهه‌های جنگ می‌شدند. شهید چمران آموزش نظامی منظمی را برای نیروهای تازه‌کار ستاد در نظر گرفته بود. وی به خوبی دریافته بود که باید شور و شوق مردم و خصوصاً جوانان برای رویارویی با دشمن را به وسیله آموزش‌های نظامی ساماندهی و تقویت کند و آن را هرچه بهتر در خدمت جنگ درآورد. بر همین اساس، دکتر چمران تعدادی از مجاهدین لبنانی که آموزش‌های نظامی لازم را در مصر گذرانده بودند، به خدمت ستاد جنگ‌های نامنظم درآورده بود. همچنین وی تعدادی از ارتشی‌های کاربلد را ترغیب کرده بود تا به صورت داوطبانه به ستاد جنگ‌های نامنظم بیایند و نیروهای جوان و مردمی ستاد جنگ‌های نامنظم را آموزش بدهند.
توجه به ابتکارات
طرح‌های ابتکاری شهید چمران و چندین نفر از مهندسان و دانشجویان جوان ستاد جنگ‌های نامنظم، منجر به ساخت بخشی از تسلیحات مورد نیاز جبهه‌ها در اوایل شروع جنگ تحمیلی شده بود. این طرح‌های نوآورانه که با تأسی به توان رزمندگان خودی و غالباً جوان صورت می‌گرفت، بعد‌ها و در طول جنگ تحمیلی، بهترین مشوق برای رزمندگانی شد که قصد داشتند کمبود‌ها و تحریم‌های جبهه داخلی را با استفاده از دانش خود مرتفع سازند.
استفاده شهید چمران از تاکتیک آب برای عقب راندن تانک‌های دشمن، از جمله طرح‌های ابتکاری او بود که روی هم رفته باعث عقب‌نشینی ده‌ها کیلومتری دشمن از متصرفات خود شد. به عنوان نمونه وی سدی روی رودخانه کرخه کور زد که باعث به گل نشستن تانک‌های دشمن در این منطقه شد. یا بعد از عملیات نصر که دشمن در منطقه سوسنگرد پیشروی کرد، دکتر چمران با حفر کانالی در شعبه‌ای از رودخانه کرخه و هدایت آن به دشت باز، باعث عقب‌نشینی دشمن شد.
همچنین شهید چمران به همراه تعدادی از مهندسان جوان همچون شهید مصطفی مجد، اولین موشک‌های ابداعی ایران در جنگ را طراحی کرد. بازماندگان یگان موشکی ستاد جنگ‌های نامنظم بعد‌ها جزو نیروهای سردار شهید حسن طهرانی‌مقدم شدند و در گسترش یگان موشکی سپاه نقش ایفا کردند. حتی گفته می‌شود شهید چمران اولین زیردریایی ساخت کشورمان را در همان ستاد جنگ‌های نامنظم طراحی کرده بود که هرچند عملیاتی نشد، اما راه ابتکار و نهراسیدن در بیان طرح‌های ابتکاری و جسورانه را برای دیگر رزمندگان باز کرد.
