با وجود آنکه درگذشته برای فرآوری این محصول در استان زنجان به عنوان مهمترین قطب تولید زیتون کشورتن‌ها از آب استفاده می‌شد، اما از چند سال قبل برای تسریع در این عمل سود سوز آور نیز به آن افزوده شده موضوعی که موجب شده تا ضمن آسیب رساندن به کیفیت این محصول رها کردن پساب‌های آلوده به سود سوزآورمحیط زیست را دچار آلودگی کند. این مهم باعث شد تاسرپرست فرمانداری شهرستان طارم اعلام کند: «آلوده شدن محیط زیست طارم به پساب واحد‌های فرآوری زیتون از دغدغه‌های اصلی این سازمان بوده که باید هرچه زودتر رفع شود.»
زیتون به عنوان یکی از باارزشترین میوه‌های خوراکی و روغنی جهان شناخته می‌شود. طارم به عنوان یکی از شهرستان‌های هفتگانه استان زنجان، قطب تولید زیتون کشور و گزینه اول احداث سومین کلکسیون جهانی زیتون محسوب می‌شود. زیتون از میان ۷۰ نوع محصول زراعی و باغی که از باغات و مزارع شهرستان طارم برداشتمی شود، شهرت، ویژگی و کیفیت بی نظیری دارد که آن را به محصولی استراتژیک در سطحاستان زنجان و منطقه تبدیل کرده است. ارزش غذایی بالای زیتون، آن را به میوه‌ای ارزشمند در سراسر جهان تبدیل کرده تا آنجا که بسیاری از محققان عرصه مواد غذایی و کشاورزی به فواید بسیار گسترده برگ، میوه و روغن زیتون اقرار و برای تولید دارو و مواد غذایی مختلف از آن استفاده می‌کنند.
جویدن برگ درخت زیتون برای رفع زخم‌های دهان موثر و روغن این میوه برای دفع سنگ کیسه صفرا، رفع سرفه‌های خشک، خارش‌های پوستی و نرمی استخوان و کم خونی کودکان مفیداست. مواد قندی، مواد تلخ، مواد رزینی، موم، تانن، اسید گالیک، گلوکوزید، اولوروپیسین، لاکتون غیر اشباع، اولوروپتیک اسید و روغن که عمده در قسمت گوشت زیتون تشکیل می‌شود همگی مواد مفیدی برای بدن محسوب می‌شوند که می‌توانند بخش عمده‌ای از کمبود‌های بدن انسان را مرتفع کنند. سالانه به طور متوسط ۱۰۰ تن در کشور زیتون تولید می‌شود، که بیش ازنیمی از آن در طارم زنجان تولید می‌شود. رییس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، درتایید این موضوع می‌گوید: «زنجان با برخورداری ۱۴ هزار هکتار از ۴۰ هزار هکتار باغات زیتون کشور، رتبه اول تولید این میوه را به خود اختصاص دادهاست.
محمدرضا نهاوندی پور، زیتون تولید شده در شهرستان طارم این استان را دارای کیفیتیبی نظیر در سطح کشور دانسته ومی افزاید: «میزان آورد این محصول درسطح کشور واین استان در سال جاری نسبت به سال‌های گذشته کمتر بوده است.» وی حداکثر زیتون تولید شده درهر هکتار در شهرستان طارم را ۲۲ تن در سال جاری دانسته و یادآورمی شود: «برداشت کمتر زیتون موجب افزایش قیمت این میوه در سطح کشور شده است.» نهاوندی پور با بیان اینکه سال گذشته هرکیلوگرم زیتون خام با قیمت هفت هزار ریال فروخته می‌شد، ادامه می‌دهد: «درزمان حاضر حداقل قیمت هرکیلوگرم این میوه نزدیک به ۴۰ هزار ریال است.»
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، میزان تولید زیتون درسال جاری را ۴۰ درصدبرداشت پارسال دانسته ومی گوید: «به رغم برداشت کم، زیتون امسال دارای کیفیتی به مراتب بهتر نسبت به سال‌های گذشته است.» وی میزان تولید زیتون در سطح کشور را سالانه ۱۰۰ هزار تن دانسته و خاطر نشان می‌کند: «بیش از ۳۰ هزار تن این محصول در استان زنجان و شهرستان طارم تولید می‌شود.» نهاوندی پور باغات زیتون را دارای اشتغالزایی چشم گیری برای مردم شهرستان طارم دانسته و می‌افزاید: «سالانه بیش از سه هزار نفر در این باغات مشغول به کار می‌شوند.» رییس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، به برداشت روغن زیتون از این میوه اشاره کرده و یادآورمی شود: «در سال‌های گذشته ۳۰ درصد این محصول برای روغن کشی و ۷۰ درصد برای کنسرو و خوراک استفاده می‌شد که در سال جاری با توجه به برداشت کم این میوه، روغنکشی به ۱۵ درصد کاهش یافته است.»
پساب واحد‌های فرآوری زیتون دشمن محیط زیست
درحالی که در سال‌های دور برای فرآوری زیتون از آب به تنهایی استفاده می‌شد که تنها عیبش زمان بر بودن بود، اما در سال‌های اخیر مخلوط سود سوز آوربا آب که زمان فر آوری آن را به کمترین زمان ممکن می‌رساند موجب شده تا بسیاری از واحد‌های صنعتی وسنتی از این روش استفاده کرده وپساب‌های آلوده آن را در محیط زیست رها کنند. سرپرست فرمانداری شهرستان طارم با تایید این موضوع می‌گوید: «پساب واحد‌های فرآوری زیتون از دغدغه‌های اصلی محیط زیست طارم است.» ستار صفری مدیریت پساب واحد‌های فرآوری زیتون را از دغدغه‌های مهم شهرستان برشمرده و می‌افزاید: «نهاد‌های متولی برای مدیریت بهینه پساب تولیدی کارخانجات فرآوری زیتون بایستی راهکار عملیاتی ارائه کنند و صرفا بیان مشکل کمکی به حل آن نخواهد کرد.»
از آنجایی که در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های در مورد محصول زیتون موجب افزایش ثروت و سرمایه ساکنان شهرستان شده است، لذا مدیریت و کنترل پساب تولیدی این محصول باید طوری باشد که به سرمایه‌گذاران این حوزه آسیب نرساند و راهکار‌هایی ارائه شود که از لحاظ هزینه و توانایی سرمایه‌گذار قابلیت اجرایی داشته باشد. با توجه به اهمیت موضوع، فرمانداری شهرستان از چند سال قبل به دنبال راهکار‌های علمی و موثری بوده است و یکی از این راهکار‌هایی که اجرایی شد و هم‌اکنون نیز در دستور کار قرار دارد، شناسایی مکان‌های مختلف در همه نقاط شهرستان برای ایجاد سایت کارگاهی و نواحی صنعتی بوده است تا واحد‌های کوچک فرآوری خانگی که امکان نظارت و کنترل ندارد، در این بخش‌ها مستقر شوند. این مهم موجب شده تادرحال حاضر برای این موضوع دو سایت کارگاهی در روستا‌های گیلانکشه و هندی‌کندی با اولویت در حال اجرا باشد و سایت‌های کارگاهی دیگر نیز که مکان‌یابی آن‌ها انجام شده است، در برنامه اجرا قرار بگیرد.
مصرف سود سوز آور در حد استاندارد نیست
با وجودی که در گذشته‌های دور برای فرآوری زیتون از آب به تنهایی استفاده می‌شد که تنها عیبش زمان بر بودن بود، اما در سال‌های اخیر مخلوط سود سوز آوربا آب که زمان فر آوری آن را به کمترین زمان ممکن می‌رساند موجب شده تا بسیاری از وادحد‌های صنعتی وسنتی از این روش استفاده کرده وپساب‌های آلوده آن را در محیط زیست رها کنند. یک ازکارشناساسان صنعت زیتون با اشاره استفاده از ماده قلیایی سودسوزآور در محصول تولیدی زیتون آببر می‌گوید: «استفاده از این ماده در مخلوط با آب و زیتون مجاز است. این ماده موجب نفوذپذیری بالای زیتون در مقابل آب بیشتر می‌شود که در تغییر طعم زیتون تاثیر دارد.» عین الله محمدی مهمترین چالش سد راه برای استفاده از این ماده را خروجی پساب آن عنوان می‌کند و می‌افزاید: «به ازای هر ۶۰ کیلوگرم زیتون مخلوط با آب یک کیلوگرم سود سوزآور و یا به ازای هر بشکه ۵/۱ کیلوگرم از این ماده اضافه می‌کنند تا به مدت ۸ تا ۲۴ ساعت باقی بماند.»
وی با تاکید بر نقش دستگاه‌های نظارتی درباره کنترل و نظارت جدید برای مدیریتی پساب‌های سودسوزآور مخلوط شده با آب بیان می‌کند: «قانون شهرک‌های صنعتی این اجازه را نمی‌دهد که این پساتب حتی به چاه‌های جاذب ریخته شود چرا که با نفوذ با آب‌های زیرزمنی در آسیب ریاند به آن‌ها تاثیر دارد.» با وجود آنکه در برخی از خانه‌ها سیستم فاضلاب وجود دارد اماصاحبان آنها‌ها ترجیح می‌دهند در کانال‌ها و حتی مسیر کاشت درختان این پساب‌ها را رها کنند که در گذر زمان آسیب‌های جدی وارد خواهد شد. عضو شورای شهر آببر در این باره عنوان می‌کند: «اگر این پساب در شبکه فاضلاب پلیمری و پی- وی - سی رها شود، ایرادی نخواهد داشت؛ اما رها کردن در شبکه فاضلاب بتنی موجب می‌شود تا در گذر زمان خاصیت بازی سودسوزآور آسیب بزند.»
محمدی رها کردن این پساب به درون فاضلاب خانگی را در آسیب رساندن به خاک و آب به لحاظ اکوسیستمی را یادآور می‌شود و ادامه می‌دهد: «در طول زمان نفوذ سود سوزآور به لایه‌های زیرزمین موجب از بین رفتن مکانیک خاک می‌شود.» به گفته وی اثر خوردندگی این ماده موجب می‌شود تا در بتن کانال‌های آبی نفوذ کرده و موجب از بین رفتن مقاومت در برابر سیل شود. این اظهارات درحالی است که در ۱۸ سال گذشته به دلیل هزینه‌های بالا تعویض و بازسازی کانال‌های آبی مقدور نبوده است، و بی توجهی برخی از مردم سبب از بین رفتن کانال شده است و از سوی دیگر بوی نامطبوع این ماده در کانال آب موجب آزار و اذیت شهروندان شده است.
از بین رفتن آسفالت و پیاده رو‌ها در سایه بی تفاوتی مردم در رها کردن سودسوزآور مخلوط با آب جزوء مواردی است که این موضوع آن را رقم زده است. این مهم علاوه بر تاثیر بر محبط زیست موجب آسیب رسبندن به درختان شده است به طوری که سال پیش این مایع مخالوط به دلیل بی توجهی در مسیر کاشت درختان رها و در نهایت موجب خشک شدن ۴۰ اصله درخت شد. این درحالی است که با قلیایی شدن آب احتمال مرگ و میر آبزیان در صورت ورود به رودخانه‌ها و حوضچه‌ها نیز وجود دارد.
به گفته کارشناسان، سودسوزآور و یا همان هیدروکسید سدیم توسط زیتون کاران برای از بین بردن تلخی این محصول استفاده می‌شود، تاثیر بدی بر سلامت انسان‌ها دارد. زیتون کاران به جای اینکه چندین بار آب زیتون را عوض کنند، ترجیح می‌دهند با استفاده یکباره از این ماده طعم زیتون عوض شود. استفاده دراز مدت از محصولات قلیایی در ایجاد زخم معده و عوارض ناشی از آن بی تاثیر نیست، سودسوزآور چربی پوست را به عنوان محافظ پوست از بین می‌برد که در خشک شدن پوست و خارش دست اثر دارد.
