شرکت مترو تهران و حومه در حوزه ناوگان حمل و نقلی، عزم جدی برای فراگیری و بومی‌سازی دانش طراحی و ساخت قطار مترویی دارد و تلاش کرده تا همراستا با پیمانکاران خارجی، ظرفیتهای لازم جهت تولید قطار ملی را ایجاد کنند.
واگن‌های مترویی تا به امروز عمدتاً در خطوط مترو شهر تهران استفاده شده و شرکت سازنده آن CRC چین است که بخشی از این واگن ها مستقیماً وارد و مابقی با همکاری کنسرسیوم شرکت های CRC چین و واگن سازی تهران تولید شده‌اند. بالاترین حجم بومی‌سازی قطارهای مترو در پروژه تامین 91 دستگاه قطار، با سهم داخلی‌سازی حدود 33 درصد بوده‌است.
در خصوص آخرین اقدامات انجام شده برای داخلی سازی ساخت و تجهیز مترو تهران با مسعود درستی مدیر عامل شرکت مترو تهران و حومه به گفت و گو نشستیم.
بر اساس ماده 54 قانون برنامه ششم توسعه باید از توان داخلی برای تولیدات استفاده شود. در شرکت مترو چقدربومی سازی صورت گرفته است؟
حداقل 85 درصد دانش طراحی و ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت حمل و نقل ریلی شهری و بین شهری داخلی سازی می شود
باتوجه به ماده 54 قانون مصوب برنامه ششم توسعه و الزام رعایت قانون مبنی بر حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی شرکتهای ایرانی و نیز انتقال فناوری به داخل کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف به همکاری با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارتخانه‌های کشور و راه و شهرسازی شود به نحوی که تا پایان اجرای قانون فوق‌الذکر، حداقل 85 درصد دانش طراحی و ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت حمل و نقل ریلی شهری و بین شهری، با کمک و استفاده از نهادهای علمی و فناوری ملی نظیر جهاد‌دانشگاهی، دانشگاهها و مراکز پژوهشی و شرکتهای دانش بنیان داخلی، بومی شود.
تعداد زیادی از قطارهای مترو فرسوده هستند چه برنامه ای برای نوسازی و اورهال آنها دارید؟ در این زمینه توضیح دهید.
تعمیر به‌موقع قطارهای فرسوده/ لزوم تامین تجهیزات یدکی بسیار مهم است
درخصوص ناوگان حمل و نقل ریلی زیرزمینی علاوه بر تامین قطار، در طول دوره بهره‌برداری از شبکه مترو کلانشهرها، لزوم تامین تجهیزات یدکی مربوطه امری خطیر است چرا‌که عدم تامین به‌موقع تجهیزات فوق‌الذکر باعث خارج شدن قطار از سرویس، طولانی شدن زمان توقف واگن ها و در نهایت کاهش بهره‌وری شبکه می‌شود. در مرحله تعمیرات اساسی، بخش اعظم تجهیزات، بدنه و بوژی قطار مورد بازدید و نوسازی قرار‌می‌گیرد و همین امر مساله تامین ناوگان مورد نیاز را بسیار ضروری می‌سازد.
در خصوص ساخت قطار ملی در تهران توضیح دهید. کار چطور آغاز شد و در حال حاضر در چه مرحله ای است؟
هم‌افزایی توانمندی متولیان اصلی پروژه/تابستان 1398 طراحی و ساخت یک رام قطار ملی مترو با استفاده از ظرفیتهای موجود در داخل کشور آغاز شد
گام اساسی جهت رفع مشکل تامین به موقع ناوگان شبکه مترو در کلانشهرها، عدم تنوع در خرید از کشورهای مختلف و تسلط بر دانش طراحی و ساخت قطار مترویی است.
در جهت رسیدن به این هدف، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی و شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) باتوجه به توانمندی‌ها و پتانسیل‌های موجود در کشور، به منظور دستیابی به دانش فنی طراحی ناوگان مترویی و افزایش سطح داخلی سازی قطارهای مترو، در تابستان 1398 اقدام به شروع طراحی و ساخت یک رام قطار ملی مترو با استفاده از ظرفیتهای موجود در داخل کشور کردند.
استفاده حداکثری از ظرفیت های تولید داخلی می تواند زمینه ساز افزایش سطح اشتغال شود/انبوه سازی در انتظار تاییدهای لازم است
با در‌نظر‌گرفتن توسعه صنعتی و رشد صنایع بزرگ و کوچک کشور، استفاده حداکثری از ظرفیتهای تولید داخلی می تواندزمینه ساز افزایش سطح اشتغال و رفع وابستگی به کشورهای خارجی خصوصاً در شرایط تحریم شود. از طرفی باتوجه به ارزان بودن نیروی کار مهندسی و انرژی در ایران، این مهم می تواند هزینه‌های تامین تجهیزات و قطعات یدکی را در طول دوره بهره‌برداری کاهش دهد.
در پروژه طراحی و ساخت قطار ملی مترو، پیش‌بینی شده که پس از اخذ تاییدیه‌های لازم برای نمونه تولیدی یک رام قطار ، قرارداد تولید انبوه آن نیز آماده و با تامین منابع مالی لازم اجرایی شود.
چه شرکت های قرار است در ساخت قطار ملی ورود کنند؟
از ساخت بدنه فلزی تا سیستم کامل رانش تولید داخل است
شرکتهای داخلی واگن سازی تهران، جهاد دانشگاهی علم و صنعت ایران، مپنا لکوموتیو، تیوان ترمز-KES آلمان و صدرا فن، پس از ارزیابی وجلسات فنی و باتوجه به محدودیتهای تحریمی کشور، با نگاه به بومی‌سازی وتولید داخلی بخش‌های اصلی قطار ملی مترو با شرح وظایف ذیل انتخاب شدند.
شرکت واگن سازی تهران (بدنه فلزی، رنگ‌آمیزی، تزئینات داخلی، دماغه قطار، شیشه های جانبی و شیشه راننده، اتاق راننده، اتصال بین راهروها، سیستم اطلاع رسانی مسافران ، کانال های هوا، کابل‌کشی و کابینت‌های الکتریکال، کوپلرهای نیمه اتوماتیک و نیمه دائم) را می سازد.
شرکت جهاد دانشگاهی علم و صنعت ایران (سیستم کامل رانش شامل کفشک جریان، مجموعه های HV Box، MCM، ACM، DBR، Line Filter، موتورهای ترکشن، گیربکس کامل، سیستم کنترل قطار TCMS به همراه نرم افزار مربوطه) را درست می کنند.
شرکت مپنا لکوموتیو (بوژی های موتوردار و بوژی های تریلر قطار مترویی ملی و سیستم های تعلیق)، شرکت تیوان ترمز ریلی آذرخش- KES آلمان (سیستم کامل ترمز قطار، مخازن هوا، سیستم درب‌های مسافری قطار) و شرکت صدرا فن الکتریک (رله باکس و اینورتر اضطراری قطار مترویی ملی) تهیه می کند.
چقدر از قطار ملی بومی است و در خصوص اهداف اصلی این پروژه توضیح دهید.
تهیه اسناد فنی منطبق بر استاندارد در قطار ملی
بومی سازی حداقل 85 درصد دانش طراحی و ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت حمل و نقل ریلی شهری و بین شهری و رفع وابستگی به شرکت های خارجی، استفاده از حداکثر ظرفیت تولیدی شرکت های مرتبط داخلی، توجه به موضوع تعمیرات و نگهداری به روز ناوگان حمل و نقل ریلی، تهیه اسناد فنی منطبق بر استاندارد از جمله اهداف اصلی ساخت قطار ملی مترو است.
در خصوص مشارکت شرکت های دانش بنیان و مجموعه های بزرگ صنعتی در قطار ملی توضیح دهید.
یک رام 7 واگنه قطار ملی مترو در مدت کمتر از 18 ماه ساخته شد
با تحقق طراحی و تولید یک رام 7 واگنه قطار ملی مترو در مدت کمتر از 18 ماه که یکی از سریع ترین پروژه های طراحی و توسعه محصولات با فناوری پیچیده کشور است ، یک رکورد ملی با وجود محدودیت های ناشی از تحریم ها و نیز دوران کرونا حاصل شده است.
در خصوص اقدامات انجام شده در ساخت قطار ملی توضیح دهید؟
تولید تمام زیرسیستم ها و قطار ملی مترو مطابق استانداردهای بین المللی و اخذ تأییدیه مراکز معتبر جهانی، کسب توانمندی اجرای پروژه های مشابه صنعت مترو اعم از زیرساخت ، تجهیزات ثابت و ناوگان، کسب دانش فنی برای ساخت انواع قطارهای برقی از قبیل قطارهای پرسرعت ، مترویی و تراموا، ایجاد اشتغال با استفاده از ظرفیت های بلااستفاده کارخانجات واگن سازی و زنجیره تأمین قطعات ساخت داخل ( بالغ بر 5 هزار شغل مستقیم و 10 هزار شغل غیرمستقیم پایدار در مرحله نخست تولید انبوه ) و کاهش قیمت تمام شده تأمین ناوگان مترویی به بیش از 20 درصد قیمت نمونه مشابه خارجی و کاهش ارزبری پروژه ها تا 85 درصد در مرحله تولید انبوه است.
این قطار چهارمین نسل از قطارهایی است که پس از اتمام پروژه به ناوگان شبکه مترو تهران افزوده می‌شود. قطار ملی مترو در مجموع با در نظر گرفتن 18 زیرسیستم طراحی و صفر تا صد طراحی بدنه واگن‌ها در داخل بومی سازی شده است. در این پروژه 4 نوع بدنه تولید می‌شود. این بدنه از جنس کربن استیل بوده اما مهندسان ایرانی تلاش کرده‌اند ظاهر و شکل دماغه آن را به روز رسانی و مدرن کنند.
چه اصلاحاتی در این قطارها صورت گرفته است؟ در این باره توضیح دهید.
برای نخستین بار راهروی اتصال واگن‌ها در کشور طراحی و تولید شد
همچنین در مورد چراغ‌ها و برف پاک‌کن نیز اصلاحاتی صورت گرفته تا استانداردهای ریلی برای آنها اعمال شود. تغییرات صورت گرفته در ظاهر و بدنه قطار ملی بر اساس تجربیات 20 ساله شرکت مترو و نیز شرکت بهره‌برداری در استفاده از 3 نسل واگن‌ها انجام شده است.
در این پروژه برای نخستین بار راهروی اتصال واگن‌ها در کشور طراحی و تولید شد و تهویه واگن‌ها با روش مهندسی معکوس بومی سازی شده است. همچنین نصب سنسور برای تمام ترمزها محقق شده و در نتیجه این اقدام، در هر شرایطی راهبر از داخل واگن قادر به هدایت ترمزها است.
قراردادتولید انبوه 113 دستگاه قطارملی به کجا رسید؟ در این باره توضیح دهید.
قرارداد مربوط به تولید انبوه 113 دستگاه قطار ملی مترو منعقد شد/آغاز تولید انبوه قطار ملی از ابتدای زمستان سال جاری
قرارداد مربوط به تولید انبوه 113 دستگاه قطار ملی مترو منعقد شده وبلافاصله پس از اخذ تاییدیه های بین المللی که انتظار می رود تا اوایل زمستان امسال محقق شود، فرآیند ساخت آنها در شرکت واگن سازی تهران آغاز خواهد شد. تولید انبوه قطارملی می تواند به تامین ناوگان حمل ونقلی شبکه مترو سایر کلانشهرهای کشور هم کمک کند.
چقدر کمبود واگن مترو در تهران داریم؟ در چه بازه زمانی می توان کمبودها را برطرف کرد؟
با یک برنامه 2 تا 6 ساله می توان بخش قابل توجهی از کمبود شبکه مترو شهرهای بزرگ کشور را برطرف کرد
در10 سال آینده، مترو تهران و دیگر کلانشهرهای صاحب این امکان حمل و نقل ریلی درون شهری، نیازمند حداقل 8700 واگن خواهند بود که سپردن چنین ماموریتی به شرکت های داخلی، به معنای فعال سازی واحدهای صنعتی متعدد ایرانی و همچنین اشتغالزایی حداقل 30 هزار نفر ( تا پایان سال دوم تولید ) است.
در واقع با یک برنامه 2 تا 6 ساله می توان بخش قابل توجهی از کمبود شبکه مترو شهرهای بزرگ کشور در زمینه ناوگان حمل و نقلی را مرتفع ساخت و حتی به مرور زمان به ایجاد ظرفیت صادرات خدمات مهندسی در این زمینه پرداخت. از طرف دیگر سرعت تعمیر قطارهای نیازمند بازسازی نیز افزایش یافته و می توان اورهال ناوگان فرسوده موجود را با جدیت بیشتری دنبال کرد.
در حال حاضر چه میزان مسافر با متروی تهران جابه جا می شود؟ حداکثر بهره وری مترو چقدر است؟
بهره‌وری شبکه موجود مترو در حال حاضرکمتر از 50 درصد بوده و با اتخاذ تمهیدات اصولی، می توان با همین امکانات ایجاد شده تا به امروز، حدود 2 برابر مسافر در روز جابجا کرد؛ البته رسیدن به بهره‌وری حداکثری در این زمینه، نیازمند پیگیری برنامه‌های میان مدت و بلند مدت است.
از آنجایی که هزینه‌های سنگینی برای ساخت مترو در کلانشهرها و خصوصاً در پایتخت صورت‌گرفته است اما متناسب با مخارج انجام‌شده، شاهد بهره‌وری حداکثری از شبکه موجود نیستیم ؛ 2 نکته اساسی در زمینه میزان کارایی خطوط مترو در هر شهر وجود دارد؛ یکی اینکه راه‌آهن ریلی درون شهری در صورت بهره‌مندی از یک شبکه و هم‌افزایی خطوط مختلف است که راندمان لازم را پیدا می‌کند و مساله بعد هم آنکه موضوع اصلی در جذب حداکثری مسافر، فراهم بودن زیرساخت مهمی به نام ناوگان حمل و نقلی به اندازه و با‌کیفیت است.
به طور نمونه، در حال حاضر شبکه مترو تهران از این دو ویژگی به شکل مطلوب بهره‌مند نیست؛ یعنی اولاً ایستگاههای مترو در اقصی نقاط شهر وجود ندارد و دوم آنکه در همین خطوط جاری، نیاز به ناوگان بهتری از لحاظ استانداردهای کمی و کیفی داریم تا شرایط بهره‌وری از خطوط ساخته شده و یا در هر حال احداث، ارتقاء یابد.
در زمینه ایجاد ایستگاههای فراگیر برای پایتخت، راهی جز حرکت به سوی ساخت خطوط چهارگانه جدید نداریم تا پراکندگی ایستگاهها، شامل حال تمام مناطق شهر شود. اما در مورد بهره‌مندی از تعداد واگن‌های مکفی و با‌کیفیت، قطعاً باید افق دید متولیان امر، تکیه بر تولیدات داخلی باشد؛ در حقیقت منتظر ماندن برای ورود ناوگان از کشورهای دیگر آن هم در دوران تحریم‌های بین المللی، از یک سو به معنای دست روی دست گذاشتن بوده و از سوی دیگر فرسوده‌شدن قطارهای موجود را در بردارد.
فاصله زیاد با تعداد قطارهای مورد نیاز/تامین بیش از 4400 دستگاه واگن برای سرویس‌دهی مناسب به مسافران برای خطوط هفتگانه موجود
طبق برآوردهای صورت‌گرفته، فقط در کلانشهر تهران و برای 10 سال آینده، تامین بیش از 4400 دستگاه واگن برای سرویس‌دهی مناسب به مسافران برای خطوط هفتگانه موجود و همچنین خطوط جدید ضروری بوده و این در حالی است که تعداد واگن‌های فعلی در حال سیر این شبکه 1523 دستگاه می باشد. همچنین دیگر کلانشهرهای کشور نیز برای یک دهه پیش‌رو نیازمند 4300 دستگاه واگن خواهند بود.
به این ترتیب می توان نتیجه گرفت تامین حداقل 8700 دستگاه واگن برای 10 سال آینده، چاره ای غیر از استقبال از تولیدات داخلی و انبوه‌سازی قطار ملی مترو که استانداردهای جهانی را اخذ کرده‌باشد، پیش روی دست‌اندرکاران امر باقی نخواهد گذاشت.
