اتحادیه اروپا با وضع تحریمهای اقتصادی شدید علیه روسیه و قطع واردات نفت از این کشور مشکل بزرگ تأمین انرژی را برای خود به وجود آورده است. این مشکل با بسته شدن کامل خطوط لوله گاز صادراتی روسیه به کشورهای اتحادیه اروپا تشدید شده است. حالا مسئله این است که با ورود کشورهای اروپایی به فصل سرد چگونه میتوانند از پس تأمین انرژی مورد نیاز برای چرخاندن چرخ صنعت و گرم کردن خانههای شهروندان خود برآیند. کشورهای اروپایی چه در قالب اتحادیه اروپا و چه به صورت منفرد و تک به تک در این زمینه تقلا میکنند. چنانچه گفته میشود ایتالیا به توافقی با لیبی برای واردات گاز از این کشور دست یافته و منابع گازی شرق دریای مدیترانه نیز مقصد دیگر کشورهای اروپایی است. سفر دو روزه اولاف شولتز، صدر اعظم آلمان به خاورمیانه نیز در همین راستاست، هر چند به نظر میرسد شولتز نتوانست طی این سفر به چنان نتیجهای برسد که بتواند انرژی لازم را برای پشت سر گذاشتن زمستان تأمین کرده باشد.
معامله قدیمی سلاح با انرژی
به طور کلی میتوان گفت شولتز برای سفر دو روزه خود به خاورمیانه دستورالعمل یکسانی را در نظر نداشت، او برای هر یک از کشورهای مقصد خود برنامهای جداگانه در نظر گرفته بود. اولین مقصد وی عربستانسعودی بود که در روز شنبه ۲۴ سپتامبر وارد شهر جده این کشور شد. گذشته از امتیاز سیاسی که شولتز در جریان این سفر به محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی میداد، برنامه او به طور کلی بر مبنای معامله سلاح در برابر انرژی بود. در واقع، دولت آلمان صادرات تسلیحات به عربستانسعودی را دستکم در ظاهر امر از چهار سال قبل و به دلیل نقش ریاض در جنگ داخلی یمن و قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامهنگار منتقد سعودی متوقف کرده بود، اما حالا که به شدت دنبال تأمین انرژی برای زمستان پیشرو است، مباحث حقوق بشری برای این دولت رنگ باخته و مجوز فروش تسلیحات به عربستان را درست کمی قبل از عزیمت شولتز به این کشور صادر کرد. این موضوع باعث شد تا صدای منتقدان دولت ائتلافی شولتز بلند بشود، برای مثال، سویم دگدان، نماینده حزب چپ و عضو کمیسیون سیاست خارجی در بوندستاگ (پارلمان آلمان) به هفتهنامه اشپیگل گفت: «صادرات تسلیحاتی اخیر چهره واقعی سیاست خارجی به ظاهر مبتنی بر ارزشها را برملا میکند و باعث تطهیر چهره بن سلمان میشود که قاتل خاشقجی است، جنگ خشونتآمیز علیه غیرنظامیان در یمن را رهبری میکند و به سرکوب هر گونه مخالفتی در داخل میپردازد.» با این حال، بیانیههای رسمی و اخبار منتشرشده از سفر شولتز به عربستان نشان میدهد او با وجود سخاوتمندی تسلیحاتی، اما نتوانست به هدف خودش در زمینه انرژی برسد و چنین به نظر میرسد که آلمان و عربستان طی این سفر به توافق جدیدی در زمینه انرژی دست نیافتند.
موفقیتی نه چندان زیاد
به نظر میرسد شانس شولتز در امارات بهتر از عربستان بود. او توانست با مقامات اماراتی به توافقاتی در زمینه تأمین انرژی آلمان از سوی امارات برسد. این توافقات شامل تحویل ۱۳۷ هزار مترمکعب گاز مایع امارات به شمال آلمان تا پایان سال جاری میلادی است که گفته میشود این توافق بخشی از یک توافق گستردهتر بلندمدت میان آلمان و امارات است که طیف گستردهای از همکاریها در حوزه انرژی را شامل میشود. علاوه بر این، امارات در جریان سفر شولتز به این کشور متعهد به تحویل ۳۳ هزار تن گازوئیل به آلمان طی ماه جاری میلادی شده و ۲۵۰ هزار تن نیز در ماه آینده به این کشور تحویل خواهد شد. هر چند خبرگزاری رسمی دولت امارات (وام) این توافقات را به عنوان «یک توافق جدید تاریخی» توصیف کرد، اما باید گفت که با توجه به نیاز کشور صنعتی پیشرفتهای نظیر آلمان به انرژی طی ماههای آینده، این میزان از تعهدات امارات برای تأمین انرژی مورد نیاز آلمان چندان قابل اعتنا نیست و این مقدار از گاز مایع و گازوئیل ارسالی بیشتر برای این بود که شولتز دست خالی از امارات خارج نشود.
رقابت با فرانسه
مقصد سوم شولتز در سفر دو روزهاش به خاورمیانه کشور قطر بود که باید گفت دوحه برخلاف دو همسایهاش استقبال قابل توجهی از شولتز کرد. شولتز هنگام ورود به جده از سوی خالد فیصل، امیر منطقه مکه مورد استقبال قرار گرفت و در امارات نیز مریم حارب المهیری، وزیر محیط زیست امارات بود که در فرودگاه ابوظبی به استقبال صدراعظم آلمان رفت، اما برخلاف این دو، قطر در بالاترین سطح ممکن از صدراعظم آلمان استقبال کرد چراکه شخص شیخ تمیم بنحمد آلثانی، امیر قطر در بدو ورود شولتز به دوحه از او استقبال کرد. خبرگزاری رسمی دولت قطر (قنا) گزارش پرآب و تابی از این سفر منتشر کرد و بر «حمایت و تقویت روابط راهبردی دو کشور در زمینههای مختلف مشارکتی به ویژه حوزههای اقتصادی، سرمایهگذاری، انرژی، همکاریهای نظامی، فرهنگی و ورزشی» تأکید کرد. با این حال، حلقه مفقوده در این سفر همان چیزی بود که شولتز دنبال آن میگشت و او مثل سفرش به عربستان در قطر نیز دستاوردی نداشت. در واقع مشکل شولتز در قطر چندان ربطی به تمایل یا عدمتمایل قطریها برای انعقاد قراردادهای انرژی دستکم مثل امارات نداشت بلکه مسئله اصلی، مشکل اروپایی است. فرانسه و به خصوص غول انرژی آن توتال همکاری گستردهای با قطر در زمینه صنعت گاز این کشور دارند و اخیراً هم قراردادی برای اکتشاف یک میدان گازی جدید با هدف صادرات گاز مایع به فرانسه منعقد کردهاند، بنابر این میتوان گفت که فرانسه خیلی زودتر از آلمان جایزه گاز قطری را گرفته بود و شولتز رقابت با فرانسه را در این زمینه به طور کلی باخته است.
شولتز پیش از این گفته بود در تلاش برای رفع مشکل انرژی برای فصل زمستان است و حتی وعده انجام اصلاحاتی در بازار برق داده بود تا اینکه فشار بر مصرفکنندگان و کسبوکارها طی فصل زمستان کاهش یابد. با وجود این، ناکامی شولتز در سفر دو روزهاش به خاورمیانه حاکی از این است که برای عمل به این وعدهها و عبور بیدردسر از زمستان سرد مشکلات جدی دارد و دستکم نمیتواند چندان امیدی به میادین انرژی کشورهای عربی داشته باشد.