حدود سه دهه است که ایران به شدت اسیر خشکسالی و کاهش شدید آب شده و همین مسئله قبل از هر چیز کشاورزی استان‌ها را به چالش کشیده و نیاز ایران به توسعه کشت گلخانه‌ای را بالا برده است. شیوه‌ای از تولید محصول که می‌تواند با آب کمتر، بهره‌وری بالایی داشته باشد. با این اوصاف و در شرایطی که دولت سیزدهم نظر مساعدی برای حمایت از کشت گلخانه‌ای دارد و تاکنون بیش از ۳ هزار میلیارد تومان برای اجرای این کار در استان‌ها مصوب کرده، اما نباید فراموش کنیم در کنار توسعه گلخانه‌ها نیاز به آموزش و تربیت کارشناسان این حوزه هم لازم است.
امروز گلخانه‌ها در تمام دنیا مورد توجه قرار گرفته‌اند و راهی برای حفظ منابع آبی و تولید محصولات بیشتر به شمار می‌آیند. علاوه بر این به ازای هر هکتار کشت گلخانه‌ای برای ۱۲ نفر اشتغالزایی مستقیم ایجاد می‌شود، به همین خاطر دولت سیزدهم هم اعلام کرده تا پایان چهار ساله اول می‌خواهد از سرمایه‌گذاران این عرصه حمایت کند تا ۴۰ هزار هکتار گلخانه به بهره‌برداری برسد.
در مدت زمانی که دولت آقای رئیسی روی کار آمده و امور را پیش می‌برد، حدود ۳ هزار میلیارد تومان از مصوبات سفر‌های هیئت دولت به توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در استان‌ها اختصاص یافته است.
گلخانه‌ها و اقتصاد مقاومتی
براساس آمار‌های موجود، در سال گذشته با وجود شرایط اقتصادی ناشی از ویروس کرونا، تحریم‌های گسترده و محدودیت اعتبارات تسهیلاتی ۱۵۱۰هکتار گلخانه معادل ۵۰درصد هدف توسعه، تحقق پیدا کرد و ۵۹۷ هکتار معادل ۸۶درصد برنامه ابلاغی، گلخانه‌ها اصلاح و بازسازی شدند.
داریوش سالم‌پور، مجری طرح توسعه گلخانه‌های وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه تلاش می‌کنیم از طریق هماهنگی با استان‌ها، تخصیص تسهیلات به موقع و ارزانقیمت و ارائه مشوق‌ها اهداف تعیین شده در بخش گلخانه‌ها طی سال جاری تحقق حداکثری داشته باشد، می‌گوید: «کوتاه کردن روند سرمایه‌گذاری، توانمندسازی بهره‌برداران و کارشناسان با برگزاری دوره‌های آموزشی و برپایی نمایشگاه‌های تخصصی، رفع موانع تولید، گسترش حمایت‌های دولتی و قانونی، تسهیل شرایط صدور مجوز‌ها و پرداخت تسهیلات بانکی از برنامه‌های معاونت امور باغبانی برای توسعه گلخانه‌هاست.»
طبق برنامه ۱۰ساله اقتصاد مقاومتی که در راستای منویات مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۵ تصویب و ابلاغ شد، پیش‌بینی شده در افق ۱۴۰۴ به منظور افزایش بهره‌وری، ایجاد ارزش افزوده، افزایش کیفیت محصولات، صرفه‌جویی در مصرف آب، تأمین نیاز داخلی و کمک به مثبت‌کردن تراز تجاری با صادرات مازاد بر نیاز کشور باید نزدیک به ۳۲ هزار هکتار از سطح توسعه گلخانه‌ها از طریق هدایت‌بخشی از کشت سبزی و صیفی فضای باز به محیط‌های گلخانه‌ای و کنترل شده محقق شود.
انتظار برای اجرایی‌شدن برنامه‌ها
با اینکه همه مناطق ایران برای راه‌اندازی گلخانه‌ها مستعد هستند، اما توسعه گلخانه‌ها در هر یک از استان‌ها براساس شرایط و ظرفیت‌های اقلیمی، زیرساخت‌های دسترسی به امکانات، وضعیت نیروی انسانی، نزدیکی به بازار مصرف هدف و بازار‌های صادراتی، میزان جمعیت، سوابق توسعه و سرمایه‌گذاری در این حوزه صورت می‌گیرد.
بر همین اساس شرکت شهرک‌های گلخانه‌ای در سال ۹۲ تشکیل و از آن زمان تاکنون در کل کشور ۴۰ هزار هکتار برای شهرک‌های گلخانه‌ای تملک شده که قرار است ۳۰۰ شهرک گلخانه‌ای در این اراضی احداث شود.
در حال حاضر ۱۰۹شهرک گلخانه‌ای در کشور در دست احداث است و ۴۵۰ میلیارد تومان از بودجه دولتی و ۲ هزار میلیارد تومان هم از سفر‌های استانی در مجموع ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای این پروژه‌ها در نظر گرفته شده است.
۹۶ هزار کارشناس می‌خواهیم
وقتی سال ۱۴۰۱ شروع شد، دولتی‌ها حمایت از طرح و برنامه‌های توسعه‌ای کشت گلخانه‌ای را در دستور کار قرار دادند و در همان روز‌ها مجری طرح توسعه گلخانه‌های وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد: «براساس برنامه‌ریزی‌ها و هماهنگی‌های انجام شده با سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها در سال جاری باید ۳۲۰۰هکتار سطوح گلخانه‌ای کشور توسعه و ۶۸۶ هکتار نیز اصلاح و نوسازی شود.»
سالم‌پور ادامه داد: «با توجه به عوامل مورد نیاز، استان‌هایی نظیر سیستان و بلوچستان، فارس، جنوب کرمان، تهران، آذربایجان شرقی، اردبیل، بوشهر، خراسان رضوی، هرمزگان، یزد و اصفهان در اولویت توسعه گلخانه‌ها قرار خواهند گرفت.»
یکی از فعالان این عرصه معتقد است، وقتی قرار است محصولی تولید شود، آن هم یک محصول استراتژیک باید در ابتدا به میزان ارزش افزوده آن توجه شود. مثلاً در بعضی محصولات به ازای یک هزار لیتر آب مصرفی، میزان ارزش افزوده کمتر از یک سوم یک دلار است. بنابراین سال‌ها تلاش شده تا با اتکا به تحقیقات و امور دانش بنیان این ارزش تا ۱۵ دلار افزایش یابد و در واقع در اقتصاد آب ارزش ۵۰برابری ایجاد شده است. رضا میرحسینی ادامه می‌دهد: «قسمتی از مشکلات کشاورزی، ضعف دانش فنی است. بنابراین برای پیشرفت در علم گلخانه‌داری قبل از هر چیز باید به آموزش کارآفرینان توجه ویژه‌ای داشته باشیم و در رفع این کمبود اقدام کنیم.»
به گفته این گلخانه‌دار اگر در برنامه وزارت جهاد کشاورزی، توسعه ۴۸ هزار هکتار گلخانه در مدت ۱۰ سال آینده برنامه‌ریزی شود، برای مدیریت این واحد‌ها به بیش از ۹۶ هزار کارشناس نیاز است که باید در همین مدت آموزش دیده و تربیت شوند.
پرویز اوسطی، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برای افزایش بهره‌وری آب در حوزه کشاورزی در قالب پروژه اقتصاد مقاومتی در یک بازده ۱۰ ساله قرار است، سطح زیر کشت گلخانه‌ها توسعه پیدا کند، گفت: «در این پروژه نیمی از سطح زیرکشت اراضی سبزی و صیفی‌جات که اکنون حدود ۸۰۰ هزار هکتار است، چیزی حدود ۴۰۰ هزار هکتار آن به گلخانه تبدیل می‌شود که با تبدیل آن‌ها به گلخانه حدود ۴میلیارد مترمکعب در آب مصرفی کشاورزی صرفه‌جویی خواهد شد.»
وی با تأکید بر اینکه برای حفظ منابع آبی و توسعه کشور، ایجاد و توسعه گلخانه‌ها یک ضرورت و الزام بوده تا کمک‌کننده مهمی در حوزه کشاورزی به دولت در راستای استفاده بهینه آب باشد، ادامه داد: «هم اکنون و براساس گزارش‌های رسمی میزان مصرف آب کشاورزی حدود ۱۳۶ میلیارد مترمکعب است که بیش از ۹۰میلیارد مترمکعب آن از منابع آب تجدیدپذیر قابل استحصال است.»
