همنشین خوب، نوری در ظلمات و گرفتاری‌های دنیاست. در دنیا انسان بدون دوست غریب و با غربت زندگی می‌کند و برای همیشه زندگی برایش مفهومی ندارد. علی بن ابیطالب (ع) می‌فرمایند: «فقد الاحبه غربه» - «انسان بی‌دوست غریب است»، اما چه کار کنیم که دارای دوست خوب و صالح باشیم، در این باره در آیات شریفه و احادیث ائمه (ع) راهنمایی‌های زیاد و فراوانی است که به بعضی از آنها اشاره می‌شود.
اهمیت انتخاب دوست خوب
پیامبر اکرم (ص) در اهمیت گزینش دوست خوب می‌فرمایند: الرجل علی دین خلیله، فلینظر احدکم من یخالل- انسان به دین دوستش است، پس هر یک از شما بنگرد که با چه کسی دوستی می‌کند.
قرآن شریف نیز در این رابطه آیات گوناگونی دارد که در ضمن آنها، مردم و مؤمنان را از برقرار کردن پیوند دوستی و مودت با کافران و مشرکان و منافقان بر حذر می‌دارد. یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَکونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ – «ای کسانی که ایمان آورده‌اید از خدا پروا کنید و با راستان باشید.»
رسول خدا (ص) می‌فرماید: «انسان بر دین دوستش خواهد بود، بنابراین هر یک از شما دقت کند که با چه کسی دوست می‌شود.»
امام علی (ع) نیز می‌فرماید: «ناتوان‌ترین مردم کسی است که از دوست گرفتن عاجز باشد و ناتوان‌ترین از او کسی است که دوستی را که به دست آورده است، تباه سازد و از دست بدهد.»
افراد با ایمان نباید به جای مؤمنان، کافران را دوست و سرپرست خود انتخاب کنند و هر کس چنین کند، هیچ رابطه‌ای با خدا ندارد.
امام رضا (ع) می‌فرماید: «سعی کن با انسان عاقل دوستی نمایی تا اگر از کرم و بخشش آن نتوانی استفاده کنی، از عقلش بهره ببری.»
با چه کسانی دوست شویم؟
- مولا علی (ع): «برترین دوست و برادر تو کسی است که در کار خیر سبقت گیرد و تو را هم به سوی خیر بکشاند و تو را به نیکی فراخواند و یاری کند.»
- امام صادق (ع): «محبوب‌ترین برادر نزد من کسی است که عیب‌های مرا پیش من هدیه آورد.»
- حضرت محمد (ص): «همنشین شایسته همانند عطرفروش است، اگر چیزی به تو ندهد بوی عطرش به تو خواهد رسید.»
- مولا علی (ع): «بهترین برادر شما کسی است که با راستگویی خود تو را به راستگویی دعوت کند و با اعمال نیک خود تو را به بهترین کار‌ها فرا خواند.»
- مولا علی (ع): «بهترین دوست تو کسی است که تو را شیفته آخرت کند و نسبت به دنیا بی‌رغبت کند و تو را در فرمانبرداری از خدا کمک کند.»
- پیامبر (ص): «هر کس که خداوند برای او خیر بخواهد، دوستی شایسته نصیب وی خواهد کرد.»
- امام علی (ع): «دوست کسی است که از ظلم و تجاوزگری بازدارد و بر انجام خوبی و نیکی یاری کند.»
- رسول اکرم (ص): «آدمی بر آیین دوست خود است، پس بنگرید با که دوستی می‌کنید.»
- امام علی (ع): «دوست اگر در سه مورد دوستش را حمایت نکند، دوست نیست: در شدت و گرفتاری او، در غیبت وی و پس از مرگش.»
- حضرت محمد (ص): «خوشبخت‌ترین مردم کسی است که با مردم بزرگوار دوستی و معاشرت کند.»
با چه کسانی دوست نشویم؟
امام صادق (ع): هر زمان امیر مؤمنان علی (ع) به منبر می‌رفت، می‌فرمود: «شایسته است مسلمان از رفاقت با سه نفر دوری کند: پر روی بی‌باک تبهکار، احمق و دروغگو.»
مولا علی (ع): «بدترین دوستان کسانی هستند که هنگام آسایش پیوند دارند و هنگام گرفتاری جدا می‌شوند.»
رسول خدا (ص): «از همنشینی با دوست بد بپرهیز، چون تو با او شناخته می‌شوی.»
امام باقر (ع): «با چهار شخص معاشرت و دوستی نکن: احمق، بخیل، ترسو و دروغگو، زیرا شخص احمق می‌خواهد به تو سود رساند ولی صدمه می‌زند و آدم بخیل و تنگ‌نظر از تو می‌گیرد، اما به تو پس نمی‌دهد و ترسو از تو و پدر و مادرش فرار می‌کند و دروغگو اگر راست بگوید، کسی باور نمی‌کند.»
امام صادق (ع): «بپرهیز از اینکه دوستی کنی با کسی که برای طمع و ترس یا هوای نفس و خوردن و آشامیدن رو به تو می‌آورد و در جست‌وجوی دوستی با پرهیزکاران باش.»
رفیق ناشایست و دوست جاهل همچون زهری است که وجودش هر لحظه جسم و جان را آزار می‌رساند. در روایات اسلامی به شدت از دوستی با رفقای جاهل و بی‌خرد نهی شده است.
از امام صادق (ع) روایت شده است: «کسی که از رفاقت و همنشینی با احمق پرهیز نکند، تحت تأثیر کار‌های احمقانه وی واقع می‌شود و زود به اخلاق ناپسندش متخلق می‌شود.»
ایشان می‌فرماید: «هر کس سه بار بر تو خشم گرفت ولی به تو بد نگفت، او را برای خود به دوستی انتخاب کن.»
برکات دوست خوب
انسان وقتی به چهره برخی افراد نگاه می‌کند، یاد گناه می‌افتد، چون مع‌الاسف چهره برخی، چهره شیطانی است و انسان را به گناه دعوت می‌کند. چقدر در روایات داریم که یک همنشین، انسان را به قعر جهنم می‌برد. انسان را دعوت به گناه و فسق و فجور می‌کند و انسان را از مقام انسانیتش دور می‌کند. یک همنشین هم انسان را دائم به یاد خدا می‌اندازد. تا انسان او را می‌بیند، یاد خدا می‌افتد و اصلاً از دنیا فارغ‌البال می‌شود. در دنیاست، مانند مردم عادی دارد زندگی می‌کند، می‌خورد، می‌آشامد، ولی حلال، لذا وقتی انسان او را می‌بیند، یاد خدا می‌افتد.
حضرت رسول (ص) می‌فرمایند: «بهترین همنشین آن است که دیدنش شما را به یاد خدا بیندازد و سخنش بر دانش شما بیفزاید و رفتارش شما را به یاد قیامت، وادارد.»
حضرت محمد (ص) در حدیث دیگری نیز می‌فرمایند: «همنشین خوب بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از همنشین بد.»
نقل و تلخیص از: پایگاه اطلاع رسانی حوزه/ مرجع: پایگاه اندیشوران
