اواخر دهه ۸۰ بود که اجرای طرح تحول نخلستان‌ها در قالب طرح تحول کشاورزی در بوشهر در دستور کار قرار گرفت. پروژه‌ای که قرار است با تبدیل شیوه آبیاری سنتی نخیلات به سیستم نوین، تحول عظیمی در عرصه تولید و اشتغال نخلستان‌ها ایجاد کند. با گذشت نزدیک به ۱۳ سال از اجرای این طرح، هنوز هزاران هکتار از نخلستان‌های بوشهر به شیوه سنتی آبیاری می‌شوند و حالا با کاهش نزولات آسمانی و کم آبی‌هایی که محصول خشکسالی‌هاست، کشاورزان و نخل‌هایشان چشم انتظار نشسته‌اند تا مسئولی پیدا شود و به جای ارائه آمار و ارقام، این طرح را عملیاتی کند و به نتیجه برساند.
بوشهر یکی از قطب‌های تولید خرما در کشور به شمار می‌آید. استانی که با ۶ میلیون اصله نخل، سالانه بیش از ۱۷۰ هزار تن خرما برداشت می‌کند و در کنار دیگر محصولات کشاورزی نشان داده است حرف‌های زیادی در این حوزه برای گفتن دارد.
در سال‌های اخیر به‌دلیل کمبود آب و مشکلات تأمین آن کشاورزان در مناطق مختلف کشور و به‌خصوص استان‌های گرم و کم آب با دغدغه‌های زیادی مواجه شده‌اند و این مسئله روی کیفیت و کمیت محصولات آن‌ها تأثیر گذاشته است.
برای جلوگیری از کاهش محصولات و بالا نگه داشتن کیفیت آن‌ها اواخر دهه ۸۰ و با پیگیری‌های جهاد کشاورزی بوشهر قرار شد طرح تحول نخلستان در مناطق مختلف این استان اجرا شود که می‌تواند نقش مهمی در مقابله با کم‌آبی و حفظ جایگاه بوشهر در تولید خرما داشته باشد.
زمین ماندن طرح به دلیل اعتبارات قطره چکانی
هر چند سال‌هاست درباره اجرایی شدن طرح تحول کشاورزی در نخیلات بوشهر صحبت می‌شود و بخشی از این طرح هم در نقاط مختلف استان عملیاتی شده است، اما یکی از دلایل به نتیجه نرسیدن آن، طولانی شدن و بالا رفتن هزینه‌ها و گرانی تجهیزات و ماشین‌آلات است.
کارشناسان کشاورزی معتقدند اگر اعتبارات پروژه و طرح‌ها به یکباره تأمین شود و مدیران پاکدست روی کار باشند، می‌توان هر کاری را در کمترین زمان به نتیجه رساند.
حالا مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر دوباره بحث طرح تحول نخلستان‌ها را پیش کشیده و با بیان اینکه با هدف صرفه جویی در مصرف آب و افزایش عملکرد محصول، این طرح در ۳۴ هزار هکتار از باغات استان اجرا می‌شود، می‌گوید: «چون طرح تحول نخلستان به عنوان یکی از طرح‌های ستاد اقتصاد مقاومتی مطرح شده و به تصویب رسیده، بعد از انجام مطالعات فنی و ارزیابی‌ها وارد فاز عملیات اجرایی شده است.»
مسعود خوارزمی‌نیا ادامه می‌دهد: «هدف از اجرای این طرح صرفه‌جویی در مصرف آب، افزایش عملکرد محصول و رضایتمندی باغداران است. قرار است در قالب اجرای طرح تحول نخلستان شیوه‌های نوین آبیاری، اصلاح و بازسازی نخیلات درجه ۲ به میزان ۷ هزار و ۴۲۲ هکتار، نوسازی و احیای ارقام نخیلات درجه ۳ به میزان ۱۱هزار و ۱۳۳ هکتار و تدوین الگوی کشت در سطح ۱۵ هزار و ۶۹۵ هکتار انجام شود.»
به گفته این مسئول، در مرحله اول طرح در سطح ۱۰هزار و ۱۰۰هکتار شامل ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار در سعدآباد، ۶ هزار و۵۰۰ هکتار آب‌پخش و هزار و ۲۰۰ هکتار در کلُل اجرا می‌شود که بر همین اساس تفاهمنامه‌ای بین نمایندگان وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه منعقد شده است.
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر می‌گوید: «تاکنون پایلوت ۱۷۰ هکتاری در بخش نخیلات آب‌پخش انجام شده و همچنین مطالعه، طراحی و شروع سامانه‌های نوین آبیاری در سطح ۲ هزار و ۴۰۰ هکتاری سعدآباد که شامل ۲ هزار و ۱۰۰ هکتار شبکه فرعی و مابقی شبکه درون مزرعه است به اجرا در آمده است.»
خوارزمی‌نیا یادآور می‌شود: «هزار و ۵۰ هکتار فاز اول مطالعه شبکه آبیاری زهکشی آب‌پخش و کلل نیز به مساحت ۷ هزار و ۷۰۰ هکتار نیز آغاز شده که انتظار می‌رود با تخصیص اعتبارات لازم از محل اعتبارات سفر تا هفته دولت به اجرا برسد.»
دشتستانی‌ها چشم انتظار اجرای طرح
به سرانجام رساندن تغییر شیوه آبیاری نخیلات در قالب طرح تحول نخلستان از مهم‌ترین خواسته‌های نخلداران شهرستان دشتستان است.
این درخواست وقتی مهم‌تر می‌شود که بدانیم از ۱۶۴هزار تن خرمای تولیدی استان بوشهر بیش از ۱۲۶ هزار تن این محصول در شهرستان دشتستان تولید می‌شود و با توجه به اینکه بیشتر این نخیلات به صورت غرقابی آبیاری می‌شوند تغییر این شیوه در قالب طرح تحول نخلستان در این شهرستان ضروری است.
اواخر سال گذشته بود که رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: «هم اکنون طرح اجرای شیوه‌های نوین آبیاری نخیلات در شهرستان دشتستان در سطح ۱۰هزار و ۱۰۰ هکتار با ۵۵ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست.»
نوذر منفرد ادامه داد: «مطالعه اصلاح شیوه آبیاری نخیلات دشتستان از اواخر دهه ۸۰ آغاز و از سال ۹۳ اجرایی شده و امروز به سرانجام رسیدن این طرح مهم‌ترین خواسته نخلداران این منطقه است.»
در کنار افزایش محصول نخیلات باید فکری هم برای نگهدای محصولات شود. در حال حاضر مجموعاً ۳۶ سردخانه با ظرفیت ۲۴هزار تن در استان بوشهر وجود دارد که با توجه به تولید سالانه ۱۶۴هزار تن محصول خرما ارتقای ظرفیت سردخانه‌ها ضروری‌است.
متأسفانه مسئولان در هر رده و جایگاهی درباره اهمیت اجرایی شدن طرح تحول نخلستان صحبت می‌کنند، اما معلوم نیست چرا کار‌ها پیش نمی‌رود و همه چیز به همین تعریف و تمجید‌ها ختم می‌شود.
در آذرماه ۱۴۰۰ بود که معاون هماهنگی و امور اقتصادی استاندار بوشهر با اشاره به گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی برای گره‌گشایی از مشکلات، اجرای این طرح و اختصاص اعتبار ملی و حمایت از بخش خصوصی را از اولویت‌های استان بوشهر دانست.
علی باستین هم مثل دیگر مسئولان بر هر چه سریع‌تر اجرا شدن این طرح تأکید کرد، اما نگفت این کار وظیفه چه کسی است و کدام سازمان و نهادی پاسخگوی طولانی شدن کار و ضرر و زیان کشاورزان است!
