تالاب «کانی برازان» که با مساحت حوضه آبریز ۴ هزار و ۵۰ هکتار تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد از با ارزش‌ترین زیستگاه‌های انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجر و بومی در شمال غرب کشور به شمار می‌رود. تالابی که همچون نگینی فیروزه‌ای همه ساله در فصول مختلف سال میزبان هزاران پرنده مهاجر و بومی است. اما طی سال‌های اخیر و به دلایل مختلف مثل اختصاص ندادن حقابه، ورود آب‌های آلاینده و فاضلاب‌ها به تالاب و زمین خواری اطراف آن حال و روز کانی برازان وخیم است. هر چند رئیس اداره محیط زیست مهاباد با تأیید آلودگی آب ورودی به این تالاب از راه‌اندازی ایستگاه پایش آنلاین مؤلفه‌های زیستی خبر داده، اما با توجه به حرف‌ها و وعده‌های قبلی که هیچ کدام عملی نشده است، قبول کردن اقدامات آتی هم کمی سخت است.
تالاب بین‌المللی کانی برازان که با مساحت ۴ هزار و ۵۰ هکتار در جنوب دریاچه ارومیه و ۳۰ کیلومتری مهاباد واقع شده، به عنوان بیست‌وچهارمین تالاب کشور در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است و یکی از تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه و نخستین پناهگاه حیات وحش آذربایجان غربی از تالاب‌های زیبا و مهم این استان به شمار می‌رود. اما چند وقتی است که به خاطر ورود آب‌های آلوده، این تالاب دچار مشکل شده است و به گفته کارشناسان اگر این اتفاق ادامه پیدا کند، شاید دیگر نتوان امیدی به نجات آن داشت.
در همین رابطه فاروق سخنور رئیس اداره محیط زیست مهاباد با تأیید آلودگی آب ورودی به تالاب کانی برازان می‌گوید: «این آلودگی که دارای منشأ فاضلاب انسانی و پساب کود‌های شیمیایی استفاده شده در بخش کشاورزی است از طریق رودخانه مهاباد که جزو یکی از آلوده‌ترین رودخانه‌های استان است و نیز زهکش‌ها وارد این تالاب می‌شود.»
وی از راه‌اندازی ایستگاه پایش آنلاین در این تالاب خبر می‌دهد و عنوان می‌کند: «با راه‌اندازی ایستگاه مؤلفه زیستی پایش آنلاین در تالاب کانی برازان مؤلفه‌های عمق آب، میزان اکسیژن، دما، فشار و رطوبت تالاب رصد شده و ضمن کنترل و رصد آن به صورت آنلاین به دفتر تالاب‌های ایران ارسال می‌شود.» سخنور با اشاره به اینکه مؤلفه‌های تالاب کانی برازان از جمله اکسیژن محل در آب، تیرگی و دمای آن به صورت آنلاین رصد می‌شود، می‌افزاید: «این امر موجب افزایش نیترات و فسفات موجود در آب تالاب شده و ضمن آلوده ساختن محل زیست انواع جانوران آن زمینه را برای رشد جلبک‌ها فراهم کرده است.»
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان مهاباد می‌گوید: «برای مقابله با این معضل، کارشناسان محیط زیست به دو صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت وارد عمل شده‌اند که در کوتاه‌مدت با جمع آوری مکانیکی جلبک‌ها و در بلندمدت با ایجاد لاگن‌های طبیعی و مصنوعی زمینه بهبود کیفیت آب آن فراهم شده است.»
حرف‌های روی زمین مانده و درد‌های مشترک
مشکلات و معضلات تالاب کانی برازان مهاباد در شرایطی نمایان می‌شود که سال گذشته عنوان شده بود تأمین آب شرب این تالاب از محل طرح آبرسانی به ۱۴۱ روستای مهاباد و از مسیر روستای قره‌داغ در دست اجراست و با رسیدن آب شرب به روستا‌های حومه تالاب، آب آشامیدنی از طریق لوله‌گذاری اداره کل به محل تالاب کشیده شده و تالاب برای اجرای طرح‌های توسعه گردشگری دارای آب آشامیدنی خواهد شد.
در همان زمان مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی با بیان اینکه امسال (۱۴۰۰) مشکل تأمین برق تالاب در برنامه قرار دارد و با احداث تیر‌های برق تلاش می‌کنیم قبل از اتمام سال جاری برق به تالاب برسد، گفته بود: «راه دسترسی آسان از طریق آسفالت کردن مسیر تالاب نیز در دستور کار قرار دارد و با اجرایی شدن این امکانات زمینه اجرای اولین طرح طبیعت گردی در تالاب کانی برازان فراهم خواهد شد.» مهران نظری از استخدام شش نفر در حوزه محیط زیست مهاباد و تالاب کانی برازان خبر داد و تأکید کرد: «دو پرسنل و چهار محیط‌بان نیز به شهرستان مهاباد برای حفاظت از محیط زیست و تالاب در نظر گرفته شده است.»
هنوز یک سال از این حرف‌ها نگذشته که مشخص شده است این وعده‌ها هیچ خروجی نداشته و نه تنها امکانات و خدماتی به تالاب داده نشده و حفاظتی صورت نگرفته است بلکه با ورود آب‌های آلوده، هر روز حال تالاب بدتر هم شده است.
درد تالاب‌های کشور مشترک است و کم آبی و رقابت برای جذب آب، فاضلاب‌ها، آلاینده‌ها و خشکسالی‌ها آن‌ها را تهدید می‌کند. وضعیت تالاب کانی برازان مهاباد از نظر آلودگی در حد خطرناک است و ممکن است بین ١٠ تا ۱۵ سال آینده بخشی از آن از بین برود. سهمیه حقابه تالاب زیر سایه توسعه کشاورزی در چند سال اخیر به طور کامل فراموش شده و این مسئله خطرات از بین رفتن تالاب و آثار زیست محیطی را دوچندان کرده است.
همچنین با اینکه لاگن‌های طبیعی در حد یک هکتار احداث شده است، اما جوابگو نیست و آبگیری تالاب در حال حاضر با مشکل روبه‌رو شده است و در صورت رفع نکردن این مشکل در آینده‌ای نه چندان دور تالاب به صورت کامل خشک خواهد شد.
