سرویس جامعه جوان آنلاین: هیچ‌کس دلش نمی‌خواهد فرزندی با بیماری سندرم داون به دنیا بیاورد. هر مادری نگران سلامتی فرزندش است و نه از سر اجبار، بلکه با میل و اختیار خودش تمایل به انجام تمام آزمایش‌هایی دارد تا از به دنیا آوردن کودکی سالم مطمئن شود. گاهی پزشکان نیازی به انجام غربالگری‌های چند مرحله‌ای جنین نمی‌بینند یا اگر در مرحله اول سلامت جنین تأیید شود، دیگر دلیلی برای ادامه این آزمایشات ندارند، اما از آنجایی که در حال حاضر، غربالگری جنین اجباری است، تمامی پزشکان آن را برای زنان باردار تجویز و آن‌ها را راهی آزمایشگاه‌ها می‌کنند. مسئله‌ای که موجب گردش مالی جاری سالانه غربالگری بیش از هزارو ۲۰۰ میلیارد تومانی در کشور شده‌است و وارداتچی‌ها و برخی پزشکانند که ذینفع این فرآیند شده‌اند!
طرح اجباری بودن غربالگری جنین شاید در نگاه اول طرح مناسبی باشد، اما مسئله اینجاست که غربالگری، سالانه از تولد ۹۰۰ کودک سندرم داونی جلوگیری می‌کند، با وجود انجام آزمایشات، ۳۰۰ کودک دیگر با همین بیماری متولد می‌شوند. این آمار، کاذب بودن نتایج و کافی نبودن اعتبار علمی آن‌ها را نشان می‌دهد. از طرفی در فرآیند فعلی غربالگری بارداری در کشور برای تشخیص یک جنین با سندرم داون، ۲۵ جنین سالم دیگر در اثر عوارض فرآیند غلط آزمایشات سقط می‌شوند! که این مسئله نیز قابل‌تأمل است.
در واقع آزمایش‌های غربالگری مجموعه‌ای از تست‌های خون و سونوگرافی برای بررسی سلامت جنین از لحاظ بیماری‌های عفونی، سندرم داون و برخی دیگر از نقایص ژنتیکی است و پزشکان در صورت به دنیا آوردن نوزادانی که به بیماری‌هایی از جمله سندرم داون مبتلا باشند، به پرداخت جریمه محکوم می‌شوند، به همین دلیل است که آن‌ها ترجیح می‌دهند احتمال خطای بالا در غربالگری را نادیده بگیرند و اجازه سقط بدهند!
به تازگی پیشنهاد حذف غربالگری مادران باردار در مجلس شورای اسلامی مطرح شده‌است؛ موضوعی که به دلیل نبود آگاهی نسبت به مخاطرات این روند برای مادر و کودک، مخالفانی پیدا کرده که انتقاداتی را نسبت به این تصمیم مطرح کرده‌اند. این در حالی است که بسیاری از پزشکان زنان و زایمان با پیشنهاد مجلس موافق و معتقدند که اجباری بودن غربالگری، آسیب زیانباری را برای بسیاری از زنان باردار و جنین در شکمشان به دنبال دارد.
اجباری بودن غربالگری پر از اشکال است
دکتر زهرا علامه، متخصص زنان و زایمان در این رابطه به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «هیچ‌کدام از پزشکان زنان و زایمان با غربالگری جنین مخالفتی ندارند، تنها محل اختلاف بر سر «اجباری» یا «اختیاری» بودن انجام این آزمایشات است. به عقیده من «اجبار» پزشکان به انجام غربالگری درست نیست، ما نمی‌گوییم غربالگری متوقف شود، بلکه می‌خواهیم اجباری بودن آن برداشته شود.»
او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر با اجباری بودن غربالگری، ما مجبوریم به بیمار اعلام کنیم که به غربالگری برود و به او بگوییم اگر برای انجام غربالگری به آزمایشگاه نمی‌رود، نمی‌توانیم او را تحت‌نظر داشته‌باشیم و برایش پرونده تشکیل دهیم! این در حالی است که در کشور‌های پیشرفته که درآمد سرانه ملی مردم و دولت نسبت به ما بسیار بالاتر است، پوشش غربالگری کمتری دارند و این خود بیانگر این است که طرح اجباری بودن غربالگری پر از اشکال است.»
علامه به یکی از ایرادات اجباری بودن غربالگری جنین اشاره می‌کند و می‌گوید: «ماهیت تست‌های غربالگری طوری است که بیمار باید در چند مرحله آن را انجام دهد و مانند تست خون نیست که در یک مرحله باشد. از طرفی این آزمایش‌ها جواب قطعی نمی‌دهد و براساس احتمال است. بنابراین می‌شود بیمارانی را که ریسک بسیار کمی برای به دنیا آوردن فرزندی با بیماری سندرم داون دارند برای انجام غربالگری به آزمایشگاه نفرستیم یا اختیار انجام این آزمایش‌ها را برعهده خود بیمار بگذاریم.»
آزمایشاتی که قطعی نیست
این پزشک متخصص زنان و زایمان به خطر رفت و آمد زنان باردار برای انجام آزمایش‌ها نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «در حال حاضر زنان باردار زیادی مراجعه می‌کنند که جوان و بسیار سالم هستند و در خانواده‌شان نیز هیچ بیماری وجود ندارد، بنابراین من اصلاً نیازی نمی‌بینیم که این مادر برای انجام غربالگری به آزمایشگاه برود، زیرا که همین رفت و آمد زیاد برای انجام غربالگری و آوردن جواب آزمایش برای متخصص، خطرآفرین است و گاهی مسیر تردد آنقدر طولانی است که حضور این مادران در جاده و اتوبان، سلامت خود و جنین‌شان را تهدید می‌کند.»
علامه با بیان اینکه باید غربالگری برای مادران باردار اختیاری باشد و این آزمایش‌ها به تصمیم خود بیمار و پزشک او انجام شود، اظهار می‌دارد: «گاهی ممکن است یک خانم باردار با سن بالا به ما مراجعه کند، یا خانمی با سابقه ناهنجارزایی آمده‌باشد، یا یکی از اعضای خانواده مبتلا به بیماری سندرم داون باشد، آن وقت است که خطر به دنیا آوردن نوزاد با بیماری بالاست و باید غربالگری را تجویز کنیم.»
او به استرس و اضطراب ناشی از احتمالات اشتباه غربالگری جنین برای خانواده‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «این آزمایش‌ها قطعی نیست. مثلاً در جواب غربالگری احتمال یک درصدی ابتلا به سندرم داون را گزارش می‌دهند، آن‌وقت ما باید این زنان باردار را به آزمایش‌های تکمیلی بفرستیم و تا آمدن جواب آزمایش تکمیلی این زن به همراه همسرش و خانواده‌هایشان استرس شدید دارند و در نهایت مشخص می‌شود که جنین سالم است و هیچ مشکلی تهدیدش نمی‌کند. بنابراین وقتی غربالگری یک آزمایش احتمالی با درصد خطای زیاد است، ما نباید زنان باردار را مجبور به انجام آن کنیم.»
غربالگری پر از خطا، اما اجباری!
این پزشک زنان و زایمان تصریح می‌کند: «گاهی ممکن است در آزمایش‌های تکمیلی نیز غربالگری مواردی مشکوک گزارش شود که در این صورت تست ان‌آی‌پی‌تی گرفته خواهد‌شد؛ این تست از ۵۰ هزار زن در سال گرفته می‌شود و به خارج از کشور فرستاده می‌شود که دی ان‌ای مادر و بچه را استخراج کنند. این مسئله علاوه بر خروج هنگفت ارز از کشور باعث لو رفتن ژنتیک این مادران و جنین به کشور‌های دیگر می‌شود که عواقب جبران‌ناپذیری به دنبال دارد.»
به عقیده دکتر علامه، کیت‌های آزمایش غربالگری وارداتی است و سود اصرار بر اجباری بودن غربالگری به جیب این افراد می‌رود.
او با بیان اینکه آزمایشات غربالگری جنین قطعی نیست و سالانه ۳۰۰ نوزاد سندرم داونی متولد می‌شود، اظهار می‌دارد: «برای جلوگیری از به دنیا آوردن ۹۰۰ کودک سندرم داونی در سال هزینه‌های بسیار هنگفتی صرف می‌شود، این در حالی است که سالانه چند صد نوزاد نارس به دلیل نبود امکانات از بین می‌روند و دلیل آن را نبود امکانات می‌دانند.»
این پزشک زنان و زایمان می‌گوید: «تنها خواسته ما این است که اجباری بودن این طرح برداشته شود و اختیار آن با پزشک متخصص زنان باشد و در صورت مشاهده موارد مشکوک بیمار را برای انجام غربالگری به آزمایشگاه بفرستند. در حال حاضر اگر پزشک، زنان باردار را به غربالگری نفرستد و این فرد یک در یک میلیون، کودک سندرم داونی را به دنیا بیاورد، این پزشک قابل بازخواست است و دادگاهی می‌شود. برای همین است که پزشکان، بیماران را مجبور به انجام غربالگری می‌کنند!»
دکتر علامه تأکید می‌کند: «۷۵ درصد از سندرم داونی‌ها با انجام سونوگرافی قابل تشخیص هستند، بنابراین ما موافق این هستیم که با انجام سونوگرافی، پشت گردن جنین بررسی شود و در صورت بروز مشکل، بیمار را برای انجام مراحل بعدی غربالگری بفرستیم. اگر این کار انجام شود، ۹۵ درصد بیماران نیازی به انجام غربالگری نخواهند داشت.»
