سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: اگر با مسئله و مشکلی مواجه شدید ابتدا سعی کنید مسئله پیش آمده را به طور واضح و شفاف بیان کنید. زمان کافی برای انجام این کار در نظر بگیرید و سعی کنید برداشت خود را از مشکل روی کاغذ پیاده کنید. نوشتن به شما امکان می‌دهد تا با نگاه بازتری به مشکل نگریسته و کلیه جوانب آن را بررسی کنید. چون تا هنگامی که دقیقاً ندانید با چه مشکلی روبه‌رو هستید، نمی‌توانید راه‌حل صحیحی برای آن پیدا کنید. برای این منظور می‌توانید به سؤالاتی از این دست پاسخ دهید: «این مسئله یا مشکل کی، کجا، چه‌طور و چرا ایجاد شده و چه کسانی را درگیر می‌کند»؟ چه مشکلات فرعی با این مسئله مرتبط است؟ خود شما چه نقشی در به وجود آمدن این مشکل داشتید؟ و... گاهی اوقات درک صحیح و تعریف درست مسئله می‌تواند کلید اصلی حل مشکل شما را در خود داشته باشد.
پیدا کردن راه‌حل‌ها از طریق بارش فکری
آنچه در این گام به آن اهمیت داده می‌شود کمیت راه‌حل‌هاست نه کیفیت آنها. مفید بودن یا ممکن بودن آنها در حقیقت از ابتدا به کیفیت این راه‌حل‌ها فکر نمی‌کنیم. بنابراین به ذهن اجازه می‌دهیم به هر چیزی به عنوان یک راه‌حل بیندیشد. معمولاً در این شرایط، چون خلاقیت ذهن متوقف نمی‌شود راه‌حل‌های بسیاری از ذهن استخراج می‌شود که در میان آنها می‌توان راه‌حل‌های مناسب بسیاری یافت. بنابراین در این مرحله از تمام راه‌حل‌هایی که به ذهن‌تان می‌رسد صرف نظر از اینکه واقع گرایانه و ممکن یا غیر ممکن، احمقانه، غیر واقعی و عجیب و غریب باشد را یادداشت کنید. توجه داشته باشید در این مرحله هیچ راه‌حلی نباید حذف شود و تمام راه‌حل‌ها باید روی کاغذ پیاده‌سازی شود. برای پیدا کردن راه‌حل‌های بیشتر می‌توانید از نظرات دیگران و حتی تخیل و تصورات خود استفاده کرده و شیوه‌های مختلف مواجهه با مشکل را بررسی کرده و راه‌حل ارائه دهید.
انتخاب راه‌حل
پس از نوشتن کلیه راه‌حل‌های موجود، از آنها فهرستی تهیه کنید و راه‌حل‌های غیر ممکن، غیر منطقی، غیرمفید و بی‌نتیجه را خط زده و سایر راه‌حل‌ها را از آنها تفکیک کنید. سپس از میان راه‌حل‌های باقیمانده آن راهی را که مزایای بیشتری داشته و هزینه کمتر و در توان شما را دارد، انتخاب کنید. راه‌حل مطلوب راه‌حلی است که شما را به هدف‌تان رسانده و هزینه کمتری بر دوش شما و حتی اطرافیان‌تان بگذارد. همچنین پرداخت این هزینه باید در توان شما بوده و گرچه دشوار، اما قابل قبول باشد. سپس از بین راه‌حل‌های باقیمانده، حداقل سه گزینه را انتخاب کنید.
مرحله تصمیم‌گیری
در این مرحله گزینه‌های باقیمانده را بررسی کرده و اگر راه‌حلی به نظرتان امکانپذیر نیست را حذف کنید. برای انتخاب بهترین راه‌حل از میان راه‌حل‌های موجود بهترین راه‌حل را انتخاب کنید که برای مدت طولانی‌تری بتواند مسئله را حل کند، قابلیت اجرایی بیشتری داشته باشد، از منابع لازم برای عملی کردن آن بهره‌مند باشید، زمان و توانایی کافی برای انجام آن داشته باشید، قابلیت پرداخت هزینه‌های آن را داشته باشید. به یاد داشته باشید در طول زندگی شما دائماً در حال انتخاب کردن هستید. در حقیقت لحظه‌ای نیست که انسان در حال انتخاب نباشد و بخش اجتناب ناپذیر انتخاب کردن، پرداختن هزینه و بهای آن است.
شما هر انتخابی داشته باشید از سایر انتخاب‌های‌تان باید دست بکشید. مثلاً اگر انتخاب کنید با فرد مورد نظرتان ازدواج کنید، باید از سایر گزینه‌هایی که می‌توانید برای ازدواج داشته باشید چشم بپوشید. یا اگر انتخاب کنید امروز نهار قرمه سبزی میل کنید، باید از سایر غذا‌ها چشم پوشی کنید.
در حقیقت یکی از معیار‌ها برای یک انتخاب خوب آن است که راه‌حلی را انتخاب کنید که بهای آن کمتر بوده و پرداخت آن در توان شما باشد. این بها گاهی اوقات مادی است و گاهی اوقات زمان، انرژی، افراد، مکان‌ها و سایر مواردی است که لازم است برای به دست آوردن خواسته‌تان از آنها اجتناب کنید.
برنامه‌ریزی جهت اقدام عملی
قدم بعدی برنامه‌ریزی برای انجام راه‌حل انتخابی است. این کار به شما کمک می‌کند کلیه جوانب ممکن راه‌حل‌تان را بررسی کرده و قبل از انجام آن در دنیای واقعی، آن را بسنجید. برای بهره بردن بیشتر از این مرحله می‌توانید از تکنیک‌های تجسم ذهنی استفاده کنید.
همچنین شما می‌توانید در گام برنامه‌ریزی انجام راه‌حل را به گام‌های کوچک‌تر تقسیم کرده و هر گام را به دقت بررسی کنید که برای انجام آن به چه منابعی نیاز دارید و موفقیت در هر مرحله را کلید ورود به مرحله بعد قرار دهید. به این طریق شما می‌توانید به صورت واقع بینانه‌تری گام به گام تا حل مسئله خودتان را برنامه‌ریزی کرده و با دقت بیشتر موفقیت یا عدم موفقیت این راه‌حل را تعیین کرده و در صورت لزوم اصلاحات لازم را به انجام رسانید. در این مرحله طبق برنامه‌ریزی که در مرحله قبل انجام دادید، گام به گام راه‌حل‌تان را اجرا کنید.
ارزیابی راه‌حل اجرا شده
هیچ راه‌حلی را بدون ارزیابی رها نکنید. بعد از انجام راه‌حل، ارزیابی کنید که آیا این راه‌حل همان‌قدر که انتظار داشتید در حل مشکل شما مؤثر بوده یا خیر، آیا وضعیت نابسامان شما را بهبود بخشیده یا خیر و آیا راه‌حل دیگری می‌توانست با بهای کمتری شما را به خواسته‌تان که همان حل مسئله پیش آمده بود برساند یا خیر. مهارت حل مسئله گرچه در چند گام به ظاهر ساده خلاصه می‌شود، اما به کارگیری آن و استفاده از آن در زندگی روزمره تمرین و ممارست بسیاری می‌طلبد. مثل هر مهارت‌آموزی دیگری، تنها با تکرار و تمرین است که شما می‌توانید این مهارت را کسب کرده و به رفتاری عادتی در ذهن‌تان تبدیل کنید تا هر بار که با مشکلی روبه‌رو شدید بدون صرف وقت و هزینه، به سراغ این مهارت رفته و با ذهنی باز و خلاق همین حالا اقدام به مسئله گشایی کنید.
پژوهش‌ها نشان داده افرادی که توانایی کمتری برای کنار آمدن با مشکلات و مسائل‌شان دارند، بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی هستند و همچنین کسانی که از روابط سالم و مطلوب برخوردار هستند کمتر مبتلا به اختلالات روانپزشکی خواهند شد. به بیان دیگر سلامت جسم و روان ما در گرو حضور داشتن در روابطی سالم، مطلوب و رضایت‌بخش است که ما را نسبت به ابتلا به انواع بسیاری از بیماری‌های جسمی و اختلالات روان پزشکی بیمه می‌کند.
*روانشناس
