سرويس اقتصادی جوان آنلاين: دولت چین در نظر دارد تا با اجرای پروژه یک کمربند، یک راه یا راه ابریشم نوین، به بازارهای اروپا متصل شود. با نگاهی به نقشه این پروژه میتوان دریافت که مسیرهای زمینی پروژه از ایران و ترکیه و در ادامه مسکو میگذرد و به اروپا منتهی میشود.
اما این سؤال مطرح میشود که آیا افزایش تنشها با ایران توسط دولت ترامپ با هدف نابودی این ابرپروژه یک تریلیون دلاری دنبال میشود؟ این پروژه از دو بخش تشکیل شده است: مجموعهای از کریدورهای اقتصادی خشکی که چینیها به مجموعه آن کمربند اقتصادی جاده ابریشم میگویند و جاده ابریشمی دریایی قرن بیست و یکم که از دریای چین جنوبی آغاز میشود و پس از عبور از اقیانوس هند به دریای مدیترانه میرسد. بخش نخست کریدورهای کمربند اقتصادی جاده ابریشم، مناطق شمال شرقی چین را به دو منطقه سرشار از منابع انرژی مغولستان و سیبری با یک شبکه راهآهن مدرن متصل میکند.
دومین کریدور نیز مناطق غربی ژین چیانگ چین را به بندر آب عمیق گوادر پاکستان در آبهای دریای عرب متصل مینماید. رهبران پکن سرمایهگذاری هنگفتی در اتصال استانهای جنوب غرب چین به اقیانوس هند با ایجاد شبکه راهآهن بنادر بزرگراه خط لوله و کانالهایی در هند، بنگلادش و میانمار (برمه) انجام دادهاند. در مسیر جنوب نیز چین در حال اجرای کریدور اقتصادی چین- ایندوچینا است که ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان جنوب شرق آسیا را با سرمایهگذاری در بنادر و راهآهن تندرو به اقتصاد چین متصل میکند. همچنین پکن در نظر دارد تا دو پروژه ریلی را تکمیل نماید: مسیر نخست از استان هینان آغاز شده و با عبور از آسیای میانه ایران و ترکیه به هابهایی در لهستان، آلمان و هلند متصل میگردد.
مسیر دوم نیز که پل زمینی اوراسیای جدید نام دارد، چین را از طریق روسیه به اروپا متصل مینماید. در مجموع پکن در حال تکمیل کریدوری است که بنادر جیبوتی، کنیا، تانزانیا و موزامبیک را به دریای سرخ، مدیترانه شرقی و مرکز و جنوب شرق اروپا متصل میکند.
سلطه جنگطلبان کاخ سفید
کاخ سفید تاکنون تحریمهای مختلفی علیه ایران اعمال کرده است. تهران نیز تلاش میکند از این تحریمها رهایی یابد. واشنگتن امیدوار است با ایجاد نارضایتی روند تغییر رژیم و پیروزی دولتی مردمیتر و نزدیکتر با امریکا را سرعت بخشد. در سایه شرایط کنونی، ایرانیها به چینیها نزدیکتر شدهاند. هرگاه کاخ سفید با ناکارایی تحریمهایش روبهرو شده، از ابزار حمله نظامی سود برده است، اما این اقدام در آخرین مرحله قرار دارد.
با حذف ایران از این پروژه، تنها مسیر زمینی برای دسترسی به اروپا از خاک روسیه و در ادامه اروپای شرقی خواهد بود، اما در مقایسه با اروپای جنوب شرقی، شاهد نفوذ بیشتر امریکاییها در شرق اروپا هستیم؛ لذا این پرسش مطرح میشود که با تغییر در نقشه راه ابریشم چینیها، شاهد غیراقتصادی شدن آن نخواهیم شد؟
ایران، گذرگاه کلیدی پروژه راه ابریشم
ایران در قلب نقشههای ژئوپلتیک چین در قرن بیست و یکم میلادی قرار دارد. طرح یک کمربند، یک راه یا راه ابریشم جدید چین از ۲ هزار کیلومتر خاک ایران و بهعنوان گذرگاه اتصال چین به آسیای میانه و غرب آسیا عبور میکند. بخشی از پروژههای زیرساختی این طرح در این کشور قرار گرفته است. پکن علاوه بر مشارکت در توسعه فاز ۱۱ میدان پارس جنوبی، در ساخت سامانههای حملونقل شهری در چند شهر بزرگ ایران هم مشارکت دارد. در بازارهای ایران نیز انبوهی از کالاهای چینی به چشم میخورد.
با وجود تحریمهای ایالات متحده علیه خریداران نفت ایران، چینیها همچنان به خرید نفت این کشور (هرچند با مقدار کمتر) ادامه دادهاند. با وجود اهمیت ایران در راهبردهای رهبران اژدهای زرد، روابط تجاری ایالات متحده و چین برای آنان از اولویت بسیار بیشتری برخوردار است. جنگ تجاری واشنگتن و پکن نیز با فراز و فرودهای متفاوت ادامه دارد. رهبران چین روابط خود را با دولتهای عربستان سعودی و رژیم اسرائیل (به عنوان دشمنان تهران و متحدان دیرین ایالات متحده) توسعه دادهاند.
عکسالعمل چینیها در برابر سرنگونی پهپاد جاسوسی امریکایی خویشتنداری طرفین و پایبندی به برجام بوده است، اما اگر شاهد آغاز جنگ در خلیجفارس باشیم، چه اتفاقاتی روی خواهد داد و موضع پکن چه خواهد بود؟ در شرایط کنونی، امریکاییها ممکن است تجهیزات نظامی ایران را هدف قرار دهند. بهرغم حضور جنگطلبانی نظیر جان بولتون در کاخ سفید، ترامپ تمایلی به پیاده کردن نیرو در خاک ایران ندارد. فعالیتهای ارتش امریکا نیز نشان میدهد شاهد عملیات گسترده نظامی نخواهیم بود.
البته ایرانیها نیز به صورت مستقیم یا به وسیله نیروهای مورد حمایت تهران از خود دفاع خواهند کرد. این نبردها ممکن است به صورتی غیرقابل کنترل ادامه یابد. ایران تهدید کرده تنگه هرمز را خواهد بست. این اقدام کابوسی برای کشورهای صادرکننده نفت در منطقه خلیجفارس خواهد بود.
میتوان پیشبینی کرد که بسته شدن تنگه هرمز با پاسخ شدیدی از سوی ایالات متحده روبهرو شود. این اقدامات ایالات متحده با حمایت احتمالی بسیاری از دولتهای همپیمان آنها نیز روبهرو خواهد شد.
با بسته شدن تنگه هرمز، شاهد استفاده از نفت ذخیره شده در دنیا خواهیم بود. گفتنی است که دو کشور عربستان سعودی و امارات متحده از ظرفیت صادرات ۳ /۴ میلیون بشکه نفت از طریق خط لولههای دورزننده تنگه هرمز برخوردارند. در رسانههای عربستان، شاهد بررسی مجدد پیشنهاد ساخت یک کانال در صحرای عربستان هستیم که به دریای سرخ متصل خواهد شد. در مقابل، ایران فاقد راهکاری برای دور زدن تنگه هرمز پس از عملی شدن سناریوی بستن آن است.
جبهه رویارویی ایالات متحده و چین
رهبران چین در دهههای اخیر، سرمایهگذاری هنگفتی در منطقه خلیجفارس و در گسترهای بزرگتر خاورمیانه و در چارچوب رقابتهای جهانی استراتژیک با امریکاییها داشتهاند. دانشگاهیان و سیاستگذاران امریکایی از برخورد منافع این دو ابرقدرت سخن میگویند و معتقدند زمینه همکاریهای مشترک این دو کشور محدود است.
در دو سال اخیر، رقابتهای چین و ایالت متحده وارد شرایط جدیدی شده است. در راهبردهای امنیت ملی سال ۲۰۱۸ میلادی امریکا از دولت چین بهعنوان یک قدرت در حال توسعه یاد شده که خواهان محدود کردن قدرت و توسعه طلبی واشنگتن و ایجاد دنیایی متفاوت با ارزشها و منافع ایالات متحده است.
امریکاییها معتقدند چین در اندیشه تصرف جایگاه جهانی آنها در سالهای آینده است. دونالد ترامپ پس از رسیدن به قدرت، اقدامات مختلفی برای اعمال فشار بر چینیها نظیر آغاز جنگ تجاری تا حضور نظامی در دریای چین جنوبی انجام داده است.
امریکاییها از دیرباز تضمینکننده امنیت خلیج فارس بودهاند و چینیها از این شرایط سود بردهاند. هرچند آنها با مداخلههای نظامی واشنگتن مخالفند و خواهان کاهش تأثیرگذاری آنها در سطح جهانی هستند. در سالهای اخیر، پکن قرادادهای مختلفی با همه کشورهای منطقه خلیجفارس امضا کرده و در حال توسعه دامنه آنها است. هر چند آنها تلاش میکنند تا با عدم دخالت در تعارضات منطقهای و داخلی کشورها رویکردی متفاوت با امریکاییها داشته باشند.
چینیها با همسایگان ایران نیز روابطی نزدیک دارند و مقامات ایرانی در مورد چشمانداز راه ابریشم جدید چین و کارکرد آن بهعنوان یک تهدید یا فرصت تردید دارند. چین در شورای امنیت و سایر سازمانهای بینالمللی به همراه روسیه از حامیان ایران به شمار میرود.
شرایط کنونی به افزایش رقابت پکن و واشنگتن منجر شده و در بخشهای منافع و سیاستهای خاورمیانهای کاخ سفید شاهد تعارضهای گستردهای هستیم. اتفاقی که پیشبینی آینده را دشوارتر از همیشه کرده است.
منبع: Reddit