گفته می‌شد خانم‌ها در ایران امکان تصدی منصب قضاوت را ندارند. چطور شد شما قاضی شدید؟
بعد از انقلاب اسلامی، بر اساس نظر مشهور فق‌ها مبنی بر لزوم شرط مرد بودن قاضی، جهت تبدیل وضعیت قضات زن موجود، اقداماتی صورت گرفت؛ در سال ۱۳۶۱ در قانون شرایط انتخاب قضات دادگستری، مرد بودن به عنوان شرط قضاوت افزوده شد و طبق تبصره ۵ الحاقی به ماده واحده شرایط انتخاب قضات دادگستری در سال ۱۳۶۳، زنان قاضی با حفظ پایه قضایی، در دادگاه‌های مدنی خاص امکان حضور در سمت‌های مشاوره‌ای را پیدا کردند. همچنین بر اساس اصلاح قانون الحاق پنج تبصره به قانون شرایط انتخاب قضات دادگستری در سال ۱۳۷۴ در مجلس شورای اسلامی، زنان جهت تصدی پست‌های مشاورت در دیوان عدالت اداری، دادگاه‌های مدنی خاص، قاضی تحقیق و... بر اساس نظر رئیس قوه قضائیه امکان استخدام پیدا کردند؛ بنابراین در نظام جمهوری اسلامی ایران و در نظام حقوقی کشورمان زنان دارای پایه قضایی هستند و در حال حاضر در مناصب قضایی مختلف همچون دادیار تحقیق، دادیار اجرای احکام کیفری، بازپرس، معاون دادستان، قضات مشاور خانواده، مستشار، دادرس اجرا احکام مدنی و... به امر قضاوت می‌پردازند، اما متأسفانه قاضی به معنای صادرکننده رأی و در اصطلاح حقوقی (من بیده الحکم) نمی‌توانند باشند.
ورود شما به دستگاه قضایی کشور چگونه بود؟
در سال ۱۳۹۷ همزمان با تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد گرایش حقوق خصوصی در دانشگاه شهید بهشتی وارد مراحل و مصاحبه‌های جذب اختصاصی قضاوت شدم. هفت مرحله مصاحبه شامل دو مرحله مصاحبه علمی، دو مرحله مصاحبه روانشناسی، مصاحبه عقیدتی سیاسی، تحقیقات محلی و اختبار را با موفقیت پشت سر گذاشتم، ز سپس با شروع دوران کارآموزی قضایی، مدت ۶ ماه کارآموزی هم که هر ماه یک پودمان و آزمون کشوری بود طی کردم و سپس از ریاست محترم قوه قضائیه وقت، ابلاغ قضایی خود را دریافت کرده و به عنوان قاضی مشغول به فعالیت شدم.
حوزه فعالیت شما کدام است و به عنوان قاضی به چه پرونده‌هایی رسیدگی می‌کنید؟
در پاسخ به این سؤال بایستی عرض کنم بسته به اینکه در چه سمتی فعالیت کنم محدوده کاری و موضوعات پرونده‌ها نیز متفاوت خواهد بود به عنوان مثال بنده در هنگامی که دادیار اجرای احکام کیفری بودم به پرونده‌هایی با موضوعات کیفری و در حیطه اجرای احکام و آرای کیفری صادره فعالیت می‌کردم و در حال حاضر به عنوان دادرس اجرای احکام مدنی به پرونده‌هایی با موضوع حقوقی و در حیطه اجرا آرای صادره از محاکم حقوقی به قضاوت می‌پردازم.
واکنش افرادی که با شما به عنوان یک قاضی آشنا می‌شوند چیست؟
هنگامی که شخصی از اطرافیان خصوصاً ارباب رجوع متوجه می‌شوند که به عنوان قاضی به پرونده‌ها رسیدگی می‌کنم اولین سؤالشان در خصوص امکان قضاوت زنان است و سپس از جوان بودن قاضی نیز متعجب می‌شوند گویا انتظار اطرافیان از قاضی صرفاً یک آقای میانسال می‌باشد.
آماری از قضات زن دارید؟
در حال حاضر حدود ۱۲۰۰ قاضی زن در دادگستری با پایه قضایی و به عنوان قاضی دادگستری در سمت‌های مختلف مشغول به امر قضاوت هستند.
چه مشکلاتی بر سر راه قضاوت زنان داشتید شرایط بانوان قاضی در سایر کشور‌ها به چه صورت است، می‌توانید مقایسه‌ای با جوامع دیگر داشته باشید؟
در باب مشکلات موجود بر سر راه قضاوت زنان شاید اولین مشکل، نحوه ورود خانم‌ها در این منصب است چرا که بیشتر ظرفیت پذیرش قاضی، خصوصاً در دانشگاه علوم قضایی اختصاص به مردان داشته و زنان برای ورود به این منصب با محدودیت نسبتاً زیاد در ظرفیت پذیرش بانوان مواجه هستند. اما در خصوص مهم‌ترین و یا اصلی‌ترین مانع و مشکل در فعالیت شغلی و تصدی امر قضا می‌توان به ممنوعیت قضاوت بانوان به معنای صادرکننده نهایی رأی اشاره کرد. در پاسخ به سؤالی که فرمودید شرایط بانوان قاضی در سایر کشور‌ها به چه صورت است به دو مورد که بازتاب گسترده‌ای هم داشت اشاره می‌کنم. در کشور اسلامی مصر خانم رضوی حلمی به عنوان اولین قاضی زن روی صندلی «دادگاه عالی اداری» یا «شورای حکومت» به عنوان یکی از نهاد‌های عالی‌رتبه این کشور نشست. نیز خانم رافیا ارشد نخستین زن مسلمان محجبه‌ای است که به عنوان قاضی در دادگاه‌های انگلیس مشغول به کارشد.
متفاوت‌ترین رأیی که در طول قضاوت‌تان اجرا کردید، چه بوده است؟
اجرای هر رأی و یا دادنامه اعم از زمانی که دادیار اجرای احکام کیفری بودم و یا در حال حاضر که دادرس اجرای احکام مدنی هستم پیچیدگی و روند اجرای متفاوتی دارد، اما اگر بخواهم از متفاوت‌ترین و به نوعی دلچسب‌ترین رأیی که اجرای آن را بر عهده داشتم سخن بگویم مربوط به زمانی است که دادیار اجرای احکام کیفری بودم و محکوم علیه پرونده‌ام که محکوم به حبس طولانی مدت شده بود و سالیان زیادی را نیز در زندان سپری کرده بود درخواست عفو کرد. پس از بررسی شخصیت زندانی و اینکه آیا مستحق عفو می‌باشد یا خیر همچنین با توجه به آگاهی از مشکلات خانوادگی وی، درخواست عفو نامبرده را مورد پذیرش قرار داده و مراتب را به کمیسیون عفو اعلام کردم. زمانی که پس از مدتی با عفو وی موافقت شد، از زندانی خواستم که نزد من بیاید تا خبر آزادی اش را بدهم. زمانی که حاضر شد اصلاً باور نداشت که آزاد شده است و اشک شوق می‌ریخت. من در آن لحظه به آنچه را که از قضاوت می‌خواستم، رسیدم. همین که در زندگی حتی یک نفر از طرفین پرونده ام بتوانم به هر نحوی هرچند اندک، اثرگذار باشم همین برایم کافی است.
چقدر به حکم جایگزین زندان اعتقاد دارید؟
زمانی که به عنوان دادیار اجرای احکام کیفری فعالیت می‌کردم شعبه تحت تصدی ام حدود ۷۰۰ زندانی داشت و بسیار با بحث مجازات حبس و نیز مجازات‌های جایگزین حبس سر و کار داشتم و مطالعات بسیاری در این خصوص انجام دادم آنچه که نهایتاً به آن رسیدم - البته نظر شخصی بنده این هست - این بود که در خصوص مجرمین و با توجه به نوع جرم ارتکابی بایستی تفکیک قایل شد و لزوما مجازات حبس بهترین و بازدارنده‌ترین نوع مجازات نیست لذا بسته به شرایطی که گفتم، برای بسیاری از زندانیان از مجازات‌های جایگزین حبس استفاده کردم و یا اسباب آن را مهیا کردم که به لطف الهی باعث بازگشت مجدد محکومان به جامعه وشروع دوباره زندگی اجتماعی شان شد و من فکر می‌کنم هیچ حسی برای قاضی خوشایند‌تر از این نیست که با ابزار‌هایی که در اختیار دارد و در جایی که دستش باز است به محکومان و به باز اجتماعی شدنشان کمک نماید.
فضای جامعه را در گستره پیشرفت قضات چطور ارزیابی می‌کنید. چقدر فضا برای پیشرفت فراهم است؟
در نظام جمهوری اسلامی ایران، امکان پیشرفت بانوان در عرصه‌های مختلف وجود دارد هرچند در این مسیر سختی و دشواری وجود دارد که البته هیچ موفقیت و دستاورد بزرگی جز با سختی و تلاش فراوان حاصل نمی‌شود و بنده هم با حضور در نشست‌ها و گردهمایی‌های مختلف و دیدار بانوان نخبه و توانمند در عرصه‌های مختلف علمی بسیار خرسند می‌شوم و افتخار می‌کنم. اما در خصوص پیشرفت در منصب قضاوت و تصدی این منصب توسط بانوان به عنوان قاضی صادرکننده رأی، امکان پیشرفت و بستر آن به شرط تغییر رویکرد و دیدگاه مسئولان مربوطه وجود دارد. امید که با تغییر رویکرد شاهد پیشرفت روزافزون بانوان توانمند و نخبه مان در عرصه قضاوت باشیم.
