اتابک نادری، دبیر بخش تئاتر صحنه‌ای جشنواره رضوی و بازیگر سینما و تلویزیون در گفتگو با «جوان» اظهار داشت: در سال‌های ۶۲ و ۶۳ در دوران دانش‌آموزی در مسجد فعالیت‌های نمایشی داشتم، پس از آن فعالیت‌های این‌چنینی از نزدیک ندیده بودم. البته جشنواره بچه‌های مسجد را به خاطر دارم که اجرا می‌شد و حالا جشنواره تئاتر شبستان برایم تازگی دارد و وقتی از من برای داوری دعوت کردند به این جشنواره بیایم کنجکاو بودم فضای جشنواره را ببینم و برایم جالب بود که مخاطبان این آثار مردم کوچه و بازار هستند که در خلال کار‌های روزمره خود برای نماز به مسجد می‌آیند و همانجا یک اثر هنری را می‌بینند.
تئاتر مسجد فقط مذهبی نیست
وی همچنین بیان کرد: در نمایش‌های مختلف متوجه شدم که چه ظرفیت بالایی وجود دارد و در اجرای نقش‌ها کاملاً حس گرفته بودند، هرچند که فعالیت‌های فرهنگی در مساجد موضوع غریبی نیست و در گذشته در کلیسا‌ها نیز نمایش و تئاتر‌های مذهبی اجرا می‌شد، مانند ذبح حضرت اسماعیل که در کلیسا به نمایش گذاشته می‌شد. اگر نگاهمان در تئاتر مسجد صرفاً نمایش‌های مذهبی باشد با این برچسب این فعالیت‌ها تا حدودی محدود می‌شوند. درست است که کانون‌های مساجد مذهبی هستند، اما مساجد پایگاه‌های اجتماعی-مذهبی محسوب می‌شوند و طبیعتاً در این پایگاه اجتماعی اتفاق‌های بسیاری رخ می‌دهد.
این بازیگر سینما و تلویزیون با یادآوری اینکه مساجد در دوران جنگ محل جمع‌آوری کمک‌های مردمی به جبهه‌ها و اعزام نیرو بودند، ادامه داد: در مساجد مردم تشریک مساعی می‌کردند. همه این‌ها باعث می‌شود ما به مسجد فقط از بعد مذهبی نگاه نکنیم و چه بهتر که با تغییر روش و ذائقه زندگی مردم، ما این تغییر را در فعالیت‌های مسجد نیز لحاظ کنیم.
نادری در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان این جشنواره را فرزند زمانه خودش دانست، گفت: در گذشته هر محله‌ای دارای یک مسجد بود و در هر مسجد هم گروه‌های تعزیه‌خوان فعال بودند. آن‌ها نیز در مناسبت‌های مذهبی فعالیت داشتند، اما بحث من این است و مثال من‌مع‌الفارق است، چراکه تعزیه جایگاه دیگری دارد و ارتباطی با تئاتر ندارد، از آن جهت که برگرفته از یک آیین و باور مذهبی و اعتقادی است، یعنی این گروه سالی یک‌بار لباس‌های خاک گرفته را از صندوق‌ها خارج و تعزیه اجرا می‌کنند، اما تئاتر مسجد به این شیوه درست نخواهد بود. جریان مذهبی جایگاه خود را دارد، اما نمی‌توان تئاتر را مانند تعزیه نگاه کرد که فقط در فصل جشنواره شبستان، تئاتر مسجد را فعال کنیم و اگر قرار است تئاتر مسجد قوام پیدا کند نباید به یک رویداد اکتفا کنیم.
وی همچنین عنوان کرد: برای جریان‌سازی تئاتر در مسجد باید کانون‌های تئاتری خروجی سال خود را به جشنواره بیاورند و این به آن مفهوم است که طی یک سال فعالیت داشته‌اند. این فعالیت‌ها می‌تواند مقارن و مصادف با رویداد‌های مذهبی و دینی هم باشد، مثلاً در ولادت حضرت علی (ع) یا امام حسین (ع). ممکن است در ابتدا به این فکر کنیم که مضمون تئاتر به مناسبت مذهبی مرتبط باشد، اما کم‌کم این مضمون‌ها به مضمون‌های روز و دغدغه مردم تبدیل می‌شود و می‌توان گرفتاری‌های جامعه را به زبان هنر به قلم نگارش درآورد و آثار هنری را تولید و ارائه کرد.
بیان معضلات در تئاتر مسجدی
این بازیگر سینما و تلویزیون با طرح این مصداق که یک فرد بازاری شاید هیچ وقت فرصت نکند به سالن تئاتر برود، عنوان کرد: این فرد وقتی که به مسجد می‌آید به زبان هنر دغدغه جامعه را می‌بیند، و ممکن است آموزش هم ببیند، هرچند که معتقدم کار هنرمند نشان دادن درد و مشکل با انگشت اشاره است و او به معضل اشاره می‌کند، مثل ریاکاری که جامعه ما را نابود می‌کند. این معضل دیگر ربطی به هیچ مناسبتی ندارد و باید به این موضوع بپردازیم. هنرمندان فکر نکنند حالا که قرار است در مسجد تئاتر اجرا کنند حتماً باید مضامین دفاع مقدس یا سوگواری را کار کنند یا فقط به زندگی ائمه بپردازند. اگر هم قرار باشد به زندگی معصومین بپردازد باید از نگاه امروزی آن را بیان کند.
نادری، مخاطب تئاتر مسجد را که در اثر تماشای یک اثر هنری به فکر واداشته می‌شود، فرصتی می‌داند که هنرمندان مسائل جامعه را یادآور شوند و تلنگر بزنند: اینطور سطح آگاهی مخاطب بالا می‌رود و خوشبختانه در شعار امسال جشنواره شبستان، آگاهی دادن مورد توجه بود و اگر صرفاً به آن مفاهیم بپردازیم که از کودکی با ما عجین بوده و با آن باور‌ها بزرگ شده‌ایم، گویا آب در هاون کوبیده‌ایم، چراکه در فرصت‌های مختلف از جمله کتاب‌های درسی در رابطه با آن‌ها بسیار خوانده و شنیده‌ایم و روی منبر‌ها راجع به آن زیاد گفته شده است، در حالی که نگاه هنرمند باید فراتر از این‌ها باشد و یک نگرش تازه و یک زاویه جدید را نشان دهد.
رساندن پیام ائمه
وی که دبیر جشنواره تئاتر صحنه‌ای رضوی این دوره نیز هست، ادامه داد: معتقدم جشنواره رضوی را نباید حرم یا مشابه یک درمانگاه دید، محدود به شفا گرفتن یا نذر کردن. اگر موضوعاتی بوده که در سال‌های اولیه جشنواره جایگاهی برای مطرح کردن داشتند حالا دیگر جایگاهی ندارند و اکنون هر کسی که راجع به چگونه زیستن و انسانی زیستن سخن بگوید، پیام ائمه را رسانده است. چه بسا نمایشنامه‌ای اجرا شود که در آن نه حدیثی بگویند و نه اسمی از ائمه اطهار بیاورند، اما مضمون آن نمایش این باشد که به مخاطب می‌گوید صادق باش!
دبیر بخش تئاتر صحنه‌ای جشنواره رضوی در پایان خاطرنشان کرد: وقتی در یک نمایش این را به تصویر می‌کشیم که یک فرد میان کسب ثروت یا انجام کار درست با وجدان خود در جنگ است، یعنی سخن ائمه را بیان کرده‌ایم و این نمایش زندگی اخلاقی، انسانی و اسلامی است که این نگاه‌ها باید در هنرمند شکل بگیرد و منتظر فراخوان‌ها نباشد، چراکه اگر اینگونه نباشد هیچ جریانی شکل نمی‌گیرد.
