سرويس حقوق جوان آنلاين: ۱- ساعت یک بامداد جمعه (سوم ژانویه ۲۰۲۰) دو خودرویی که در حال انتقال سردار قاسم سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس از فرودگاه بغداد به سمت شهر بغداد بودند، مورد حملات موشکی پهپادهای نیروهای نظامی امریکا قرار گرفتند و همه سرنشینان این دو خودرو که ۱۰ نفر شامل محافظان و همراهان بودند، به شهادت رسیدند. در این خصوص لازم است تمامی فکتها بهصورت محکمهپسندی جهت تدارک مبانی حقوقی اقدام قضایی متقابل ضبط شود.
۲- پنتاگون در پی شهادت سردار قاسم سلیمانی در بیانیهای با اعلام این که رئیس جمهور ترامپ دستور مستقیم ترور این سردار ایرانی را صادر کرده بود، مدعی شد این مقام ارشد ایرانی قصد حمله به دیپلماتهای امریکایی و دیگر نیروهای نظامی و منطقهای را داشته است. در این بیانیه که ذیل دکترین اقدامات پیشگیرانه توجیه شده است تصریح شده که «این حمله برای خنثیسازی برنامههای آینده ایران انجام گرفته است.»
بلافاصله دونالد ترامپ در یک نشست خبری در فلوریدا با خبرنگاران، مدعی شد: «تصمیم دیروز ما [ترور سردار سلیمانی]نه با هدف آغاز جنگ، بلکه با هدف جلوگیری از وقوع جنگ اتخاذ شد. با وجود خشونتهای ایران در منطقه از جمله اقداماتش از طریق گروههای نیابتی برای بیثبات کردن کشورهای همسایه، ما به دنبال تغییر حکومت این کشور نیستیم... ایالات متحده با اختلاف زیاد نسبت به دیگر کشورها بهترین ارتش جهان را دارد. ما بهترین سرویس اطلاعاتی را در جهان داریم و اگر یک امریکایی در هر نقطهای از جهان مورد تهدید قرار گیرد، ما از قبل اهداف خود را [برای حمله]مشخص کردهایم و من آمادهام که هر اقدامی لازم باشد را انجام دهم و این مسئله بهطور خاص در مورد ایران صدق میکند.» به این ترتیب اگر لازم بود که اسباب انتساب ترور منجر به شهادت سردار سلیمانی اثبات میشد اولاً رئیس جمهور امریکا به عنوان آمر و پنتاگون به عنوان عامل، شخصاً مسئولیت جنایت علیه یک مقام نظامی دارای جایگاه رسمی در دولت ایران را پذیرفتهاند. ثانیاً آنها بهصراحت پذیرفتهاند [بر خلاف قاعده آمره منع توسل به زور مندرج در منشور سازمان ملل]، «متوسل به زور» شدهاند و البته نتوانستهاند قانونی بودن آن را توجیه کنند. هرچند پنتاگون از نظریه اقدام پیشگیرانه و قتل هدفمند بهره برده است که در حقوق بینالملل پذیرفتنی نیست، ولی ادله لازم برای کفایت این اقدام و انطباق آن اقدام بر این نظریه نیز وجود ندارد چراکه هیچ سند مُتقنی وجود ندارد که ورود قانونی سردار سلیمانی به عنوان یک مقام عالی رتبه سیاسی- نظامی به عراق، برای اجرای اقدامات غیرقانونی بوده است.
البته به این بخش باید توجه داشت که امریکاییها برای اقدام تروریستی خود، سعی در تدارک مبانی حقوقی داشته و دارند. انتساب اقدامات تروریستی یا نجات سفارت خود از اقدامات تعرضی از جمله این تلاشهاست.
۳- بدون تردید حمله تروریستی ایالات متحده امریکا علیه سردار سلیمانی که با درخواست دولت عراق و با مجوز قانونی وارد این کشور شده بود در مغایرت آشکار با منشور ملل متحد، نقض قواعد بینالمللی، تمامیت ملی دولت عراق و بدون مستند قانونی و مجوز قضایی محسوب میشود.
۴- اقدام تروریستی امریکا مصداق ماده ۲ کنوانسیون راجع به جلوگیری و مجازات جرائم علیه اشخاص مورد حمایت بینالمللی از جمله مأموران سیاسی یعنی «ارتکاب به قتل عمد» یک مقام رسمی بوده است.
۵- اقدام تروریستی ایالات متحده امریکا، علاوه بر آنکه فراقضایی محسوب میشود نقض بند یک دستور موقت دیوان بین المللی دادگستری مورخ ۱۱ مهر ۱۳۹۷ نیز محسوب میشود. مطابق این بند «امریکا باید فوراً تمام اقداماتی را که در اختیار دارد، اتخاذ نماید تا تعلیق اجرا و اجرای قهری تمام تحریمهای هشتم ماه میاز جمله تحریمهای فراسرزمینی را تضمین نماید و از تهدید و تحمیل به اعلام تحریمهای بیشتر و اقداماتی که میتواند اختلافات ارجاع شده به دیوان را تشدید کرده یا توسعه دهد، خودداری کند.»
۶-ترور سردار یک اقدام ضد حقوق بشری نیز بوده چراکه حق حیات یک فرد دارای مصونیت قضایی- دیپلماتیک و تلاشگر برای برقراری صلح منطقه مورد تعرض قرار گرفته و به هویت ملی دو ملت ایران و عراق توهین گستاخانه شده است. مؤید این استدلال این است که «اگنس کالامار» گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد روز جمعه اعلام کرد ترور سپهبد قاسم سلیمانی از سوی نیروهای امریکایی در بغداد نقض قوانین بینالمللی در حوزه حقوق بشر است. از نظر وی «نیروی قهریه و کشنده تنها زمانی میتواند مورد استفاده قرار گیرد که استفاده از آن برای دفاع در برابر تهدیدات حیاتی کاملاً ضروری باشد.» این اظهارات میتواند مستمسک درخواست گزارش و محکومیت از شورای حقوق بشر نیز باشد.
۷-یک انتقام سخت در برابر رژیم تندرو ترامپ که البته باید بسیار محکم و قاطع و البته نه دفعی بلکه به صورت مکرر و مستمر برای سالهای آتی هم باشد صرفاً یک اقدام نظامی- امنیتی نیست بلکه منطبق بر ماده ۵۱ منشور ملل متحد و قطعنامههای متعدد از جمله ۱۳۷۳، ۱۲۶۹، ۱۳۶۸ و... باید متشکل از تمهیدات امنیتی با توجیهات حقوقی قابل دفاع برای مشروعیت بخشی به اقدام مذکور و تداوم آن باشد.
۸- با در گرفتن انتقام مذکور میتوان علاوه بر اقدام سخت، رویکردی ترذیلی نیز اتخاذ کرد.
به این ترتیب که پارلمان ایران از کنگره امریکا بخواهد ظرف یک هفته با استیضاح ترامپ به جهت ترور فراقضایی و غیرقانونی که موجبات جنگ بدون محدودیت را فراهم میکند، وی را به ایران به عنوان یک جنایتکار جنگی جهت رسیدگی قضایی به دولت ایران وفق ماده ۶ کنوانسیون راجع به جلوگیری و مجازات جرائم علیه اشخاص مورد حمایت بین المللی ازجمله مأموران سیاسی مسترد کند.
در غیر این صورت، کنگره نیز مسئول عواقب این جنایت تروریستی خواهد بود.
*عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع)