جوان آنلاین: مسعود زارعیان، مستندساز، درباره‌ی اثر تازه‌ی خود که متقاضی حضور در جشنواره «سینماحقیقت» است، به «جوان» گفت: نام فعلی اثر «در میان درختان انجیر» است. سوژه‌فیلم، یک زن عراقی است که یکی از پسرانش شهید شده‌است. زمان ضبط اثر، مقارن با ایام اربعین بود. باید گفت که خدمت‌رسانی در بقاع متبرکه و میان مردم عراق، نوعی سبک زندگی محسوب می‌شود؛ آنها در طول سال تلاش می‌کنند در ایام خاص ـ به‌ویژه اربعین ـ بتوانند از زائران پذیرایی و میزبانی کنند. به هر حال کشور عراق بیشترین مرز مشترک را با ایران دارد و از نظر ژئوپلیتیکی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد. تقریباً تمام تحولات آن کشور بر ایران اثر می‌گذارد و متقابلاً تحولات ایران نیز بر عراق تأثیرگذار است. برای من این موضوع جذاب بود، زیرا سوژه مدنظر، همسری داشته که به دلیل امتناع از شرکت در جنگ با ایران، اعدام شده‌است. در واقع او به خاطر نپیوستن به جنگ، به دستور صدام اعدام می‌شود و اکنون ما روایت مقاومت، سادگی و تسلیم‌نشدن این زن را می‌شنویم.
توجه به اشتراکات فرهنگی ایران و عراق
این فیلمساز ادامه داد: کشور عراق از آغاز تشکیل حکومت خود تاکنون، همواره درگیر جنگ، آشوب و بحران‌های متعدد بوده‌است. اگر از دوران صدام آغاز کنیم، او برای یکدست کردن حکومتش اقدام به اعدام مخالفان کرد، سپس جنگ با ایران، اخراج علما، تحت فشار قرار دادن آنان و خانواده‌هایشان، شهادت بسیاری از شیعیان، حمله به کویت، انتفاضه شعبانیه، حمله امریکا به عراق و پس از آن حمله داعش رخ داد. متأسفانه عراق سال‌هاست که رنگ آرامش را ندیده و مردمش پیوسته درگیر جنگ بوده‌اند. اکنون نیز خطر حمله اسرائیل را در نزدیکی خود احساس می‌کنند. می‌توان گفت این کشور نزدیک به یک قرن است که گرفتار نا‌آرامی و جنگ است؛ تأثیر این وضعیت در ایران هم احساس می‌شود و برعکس، تحولات ایران نیز بر عراق اثرگذار است.
او با بیان اینکه میان ایران و عراق اشتراکات عمیق و متنوعی وجود دارد، افزود: طبیعی است که ما اشتراکات فرهنگی و مذهبی فراوانی داریم. به نوعی سرنوشت این دو کشور به هم پیوند خورده است و حتی می‌توان از وضعیت عراق عبرت گرفت؛ کشوری که هیچ‌گاه حکومت مردمی و باثباتی را تجربه نکرده و همین امر موجب عقب‌ماندگی فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مردمش شده‌است. دشمنی‌ها، جنگ‌ها و نقشه‌هایی که برای منابع طبیعی، نفت و گاز این کشور طراحی شده، آرامش را از مردمش گرفته‌است. برای من به عنوان یک فیلمساز ایرانی، این موضوع بسیار جذاب بود؛ به همین دلیل سراغ ساخت این اثر رفتم و امیدوارم در زمان مناسب و با کیفیت مطلوب آماده شود. در حال حاضر فیلم در مرحله صداگذاری، اصلاح رنگ و نور و ساخت موسیقی قرار دارد.
نزدیک شدن به ذات سینمای مستند
این مستندساز درباره‌ی رویکرد متفاوت خود در ساخت این اثر توضیح داد: برخلاف بسیاری از مستند‌هایی که در عراق توسط فیلمسازان ایرانی ساخته‌شده، من مسیر متفاوتی را انتخاب کردم. تلاش کردم به ذات سینمای مستند، یعنی خلاقیت، نزدیک شوم؛ بنابراین تصاویری در این فیلم خواهید دید که تاکنون ثبت نشده و نوع روایت نیز کاملاً متفاوت است. برخلاف سبک کلاسیکی که معمولاً همراه با صدای راوی یا مصاحبه‌های متداول است، این اثر تلاش دارد زبان و بیانی تازه را تجربه کند. ممکن است مخاطبان عام نتوانند ارتباط عمیقی با فیلم برقرار کنند، اما به نظر من مخاطبان حرفه‌ای‌تر سینما قطعاً با اثر ارتباط خواهند گرفت. هدف من تجربه مسیری تازه در فیلم‌سازی مستند بود؛ از روایت و تدوین گرفته تا شعر، موسیقی و تصویر.
زارعیان درباره‌ی خاطرات خود از جشنواره «سینماحقیقت» گفت: بهترین خاطرات من از این جشنواره مربوط به واکنش تماشاگران در اکران‌های سالن یک است؛ واکنش‌هایی که برایم بسیار جذاب و به‌یادماندنی بوده‌اند. فیلم‌های «خسوف»، «غیرمسکونی»، «علی‌ممد»، «ایمان» و «مرهم» از جمله آثاری هستند که پیش‌تر در جشنواره‌ی سینماحقیقت به نمایش درآمده‌اند. با این حال، جذاب‌ترین تجربه‌ام، واکنش تماشاگران به فیلم‌های «خسوف» و «غیرمسکونی» بوده‌است. خاطره شیرین من از این جشنواره، همین ایجاد فضای تخصصی برای رشد و ارتقای سینمای مستند است. پس از آن، اکران فیلم‌ها، گفت‌و‌گو با اهالی سینمای مستند و تجربه داوری آثار، برای من از مهم‌ترین اتفاقات بوده‌اند. در واقع، حضورم در این جشنواره از دوره‌های دوم و سوم آغاز شد و از همان زمان به‌طور جدی آن را دنبال می‌کردم و برای شرکت در آن به تهران سفر می‌کردم.
سینماحقیقت و ارتقای سینمای مستند
مهم‌ترین خاطره‌ام این است که سینمای مستند با کمک سینماحقیقت به سمت رشد، ارتقا و تعریف واقعی خود حرکت کرد و تجربه اکران و داوری آثار برای من تجربه‌ای شیرین و ماندگار بود.
این کارگردان درباره اهمیت جشنواره «سینماحقیقت» افزود: مستند در ایران، سال‌ها پیش از شکل‌گیری این جشنواره نیز مسیر خود را طی می‌کرد، اما تولد «سینماحقیقت»، روند تولید آثار مستند را به سمت نگاه تخصصی‌تر و منطبق بر تعریف واقعی سینمای مستند هدایت کرد. این تحول، اتفاقی مهم در تاریخ سینمای مستند ایران بود. در سال‌های گذشته، با برگزاری کارگاه‌ها، حضور فیلمسازان خارجی، استفاده از پیشکسوتان سینمای مستند ایران، چاپ کتاب‌ها و انتشار مقالات، سطح دانش و جذابیت این حوزه افزایش یافت. به باور من، بزرگ‌ترین دستاورد «سینماحقیقت» ایجاد فضایی تخصصی برای فیلمسازان بود تا هر اثری را مستند ننامند. هر فیلمی که صرفاً از کنار هم قرار دادن چند تصویر ساخته شود، مستند نیست. سینمای مستند تعریف مشخص و پویا دارد که همزمان با رشد تکنولوژی و دانش، به‌روز می‌شود. به همین دلیل، سینمای مستند در ایران و جهان به بلوغ بیشتری رسیده و مخاطبان گسترده‌تری یافته‌است. جشنواره سینماحقیقت کمک کرده‌است تا فیلمسازان ایرانی سطح دانش، مهارت و تجربه خود را ارتقا دهند و محفلی تخصصی شکل گیرد که زمینه‌ساز تولید آثار ماندگار و ارزشمند باشد.
