جوان آنلاین: سنت نوشدن و نوپوشیدن در عید و خرید‌کردن برای نوروز درست، اما چقدر در انجام این سنت حواس‌مان به اطراف‌مان است؟ چه زمانی که به خرید می‌رویم و چه زمانی که در خانه نشسته‌ایم، فرقی نمی‌کند. در همه حال باید از حال همسایه باخبر بود.
ما در کشوری مسلمان زندگی می‌کنیم و در این باره دین اسلام درباره کمک به فقرا و نیازمندان تأکیدات فراوانی کرده است چراکه با کمک به نیازمندان فقر و محرومیت از بین می‌رود و خانواده‌ای شرمنده نخواهد شد. جا دارد این فرهنگ در جامعه نهادینه شود و این احساس وظیفه در ذهن هر انسانی شکل بگیرد.
حالا که در آستانه نوروز قرار داریم، هر فرد از خودش بپرسد کجای این سکوی پرتاب قرار دارد و حاضر است نه از مایحتاج خود بلکه از خرید‌های غیرضروری‌اش بگذرد و دست یک یا دو خانواده را بگیرد و سبب خوشحالی آن‌ها شود.
کمک به دیگران یک تکلیف انسانی است. در کتاب آسمانی ما آیه‌های مختلفی در خصوص کمک به دیگران در قالب هایی، چون انفاق، بخشش، وام قرض‌الحسنه و خدمات علمی، مشورتی، عمرانی مطرح شده است. دوشنبه گذشته روز احسان و نیکوکاری و ترویج فرهنگ قرض‌الحسنه و تقارن آن را با ایام خرید شب عید داشتیم که انگیزه خوبی برای کمک به دیگران است.
در این باره با دکتر سیدمحسن میرطالبی، روان‌شناس، کارشناس تعلیم‌و‌تربیت و مدرس دانشگاه سوره تهران به گفتگو نشستیم.
به گفته میرطالبی یکی از مسائلی که در دین ما به آن توجه و تأکید شده است، رفع حوائج برادران مسلمان است که نباید نسبت به آن بی‌تفاوت باشیم. فرقی نمی‌کند مسائل اقتصادی باشد یا فکری و اجتماعی. در هر زمینه‌ای که بتوان مشکلی را برطرف یا انرژی مثبتی ایجاد کرد، نباید بی‌تفاوت بود و شانه خالی کرد.
این مدرس دانشگاه در ادامه می‌گوید: این مسئله در سنت قدیمی‌ها هم بوده است، مثلاً اگر غذایی درست می‌کردند و بوی آن غذا بیرون می‌رفت، بر خودشان وظیفه می‌دانستند یک ظرف غذا را هم به همسایه بدهند. باید به اطراف‌مان نگاه کنیم و این نگاه نه تنها در عید بلکه در همه زمان‌ها لازم است، به خصوص در این شرایط سخت اقتصادی که باید پررنگ‌تر هم باشد. در این روز‌های آخر سال باید دقت کنیم خریدهای‌مان به اندازه باشد و اگر وسع مالی بود، نیازمندان را فراموش نکنیم و آن‌ها را به یاد داشته باشیم. دقت کنیم خرید‌ها به اندازه باشد و به قولی نه افراط باشد، نه تفریط تا بتوانیم هم خانواده خودمان را تأمین و هم به نیازمندان کمک کنیم. این رفتار نیاز به تمرین دارد تا در همه موارد انسانی متعادل باشیم.
کمک به نیازمندان یک موضوع انسانی است
دکتر میرطالبی کمک به نیازمندان را یک مسئله انسانی، فراملی و فرامذهبی می‌داند و می‌گوید: اگر دقت کنیم در تمام دنیا، مراکز نیکوکاری و خیریه وجود دارد و به نیازمندان، کودکان کار، بی‌سرپرست و بدسرپرست توجه ویژه‌ای می‌شود. حالا ما که در یک کشور اسلامی و مذهبی زندگی می‌کنیم، با توجه به آیات زیادی که نسبت به این مسئله وجود دارد باید حواس‌مان به دیگران باشد، زیرا یکی از محوری‌ترین مسائل قرآنی توجه به احسان و انفاق در راه خداست.
در کمک به دیگران ریا نکنیم
وی با اشاره به اینکه اسلام می‌گوید اگر می‌خواهی با دست راست کمک کنی، نباید دست چپت بفهمد، می‌افزاید: می‌دانیم کار خیر باید بی‌سروصدا باشد و از همه مهم‌تر آبروی طرف حفظ شود. این به آن معناست که رضایت خدا باید مبنا باشد و شخص نیازمند تا جایی که ممکن است نباید بفهمد آن فرد خیر چه کسی بوده است، ولی بعضی از افراد کار خیرشان را با حرمت‌شکنی و آبروریزی انجام می‌دهند که نه تنها اجر و پاداشی ندارد بلکه مرتکب گناه هم می‌شوند.
انفاق را از کودکی آموزش دهیم
این مدرس دانشگاه با اشاره به آثار روانی و ذهنی کار خیر تأکید دارد کار خیر باید از کودکی تمرین شود. وی در ادامه می‌افزاید: وقتی دست دیگری را می‌گیریم، جدای از پاداش از سوی خدا، اثر روانی بسیاری دارد و روی ذهن و روان آدم تأثیرگذار است. اینکه شخصی دست و دلباز باشد و لقمه دستش را نصف کند و به دیگران بدهد، احساس خوشایندی است و این شیوه تربیتی باید از همان ابتدای کودکی انجام شود، به همین خاطر در آثار تربیتی گفته می‌شود وقتی فرزندتان به مهد یا مدرسه می‌رود، به او یاد دهید اسباب بازی یا لقمه خوراکی‌اش را به دوستانش هم تعارف کند تا خودخواه نشود و انفاق را تمرین کند. این باعث می‌شود او در آینده حواسش به اطرافیانش باشد.
آثار فردی و اجتماعی انفاق و کمک به دیگران
دکتر میرطالبی در بیان آثار فردی و اجتماعی انفاق به دیگران اظهار داشت: در احادیث آمده است کمک به نیازمندان رزق و روزی را افزایش می‌دهد. روایت داریم فردی نزد پیامبر (ص) رفت و گفت: «فقیرم»، پیامبر (ص) فرمودند: «میهمانی بده»، این به آن معناست که خداوند به واسط فضل، بخشش و میهمانی‌دادن، روزی اهل آن خانه را چندین برابر می‌کند. او نباید فکر کند مالش کم می‌شود بلکه به مالش اضافه هم می‌شود. شرایط خمس و زکات هم همینطور است. هیچ وقت از مال افرادی که خمس و زکات‌شان را پرداخت می‌کنند کم نمی‌شود. دیگر آثار کمک به نیازمندان، دوری از بلاها، پاکی و طهارت نفس است. بخشیده‌شدن گناهان به واسط کار خیر نیز از دیگر برکات انفاق است. بخشش و دست‌گیری از نیازمندان، آثار اجتماعی زیادی هم دارد. از جمله این آثار از بین رفتن فقر در جامعه، کم‌شدن فاصله طبقاتی، برقراری عدالت اقتصادی و اجتماعی، پیشرفت و پویایی نظام اقتصادی و امنیت اجتماعی است. اصل خمس و زکات هم بر همین اساس نهاده شده است.
خداوند دوست دارد آثار نعمتش را ببیند
وی با اشاره به روایتی از پیامبر (ص) اظهار می‌دارد: رسول اکرم (ص) می‌فرماید: «اگر خداوند به کسی نعمتی عطا کرد، دوست دارد آثار آن را ببیند.» در این باره مثالی می‌زنم. فرض کنید به حقوق فردی یک‌میلیون تومان اضافه شده است. این اضافه حقوق باید اثرش در خانواده نشان داده شود تا خداوند به خاطر خوشحالی اهل خانه برکتش را زیاد کند. حال اگر جدای از اهل خانه، خانواده نیازمندی را هم دریابیم، برکت دوچندان می‌شود. این تنها یک مثال ساده بود. گاهی خداوند به توانایی‌های ذهنی یا جسمانی افراد نگاه ویژه‌ای می‌کند که لازم است از این استعداد هم برای کمک به نیازمندان استفاده شود. خاطرم هست گروه نمایشی بودند که تصمیم گرفتند از توان فرهنگی خود در بیمارستان‌ها برای شاد‌کردن کودکان بیمار استفاده کنند که این کار انجام شد و بسیار هم تأثیرگذار بود. قطعاً خداوند نظر ویژه‌ای به آن‌ها خواهد کرد و به کارشان برکت زیادی عطا خواهد کرد. در نهایت باید گفت نعمت خداوندی ابتدا در خانه و بعد بیرون خانه باید بروز داده شود تا آثار دوچندان آن دیده شود. بی‌تردید لذت نونوارکردن نیازمندان در آستانه سال نو بیش از خرید برای خودمان است.
عزت‌نفس خود را حفظ کنید
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه عده‌ای با داشتن شرایط رفاه مالی ولی همیشه گلایه دارند و شکایت می‌کنند، می‌افزاید: جامعه با داشتن چنین افرادی سالم نیست و نباید این قبیل افراد چهره فقیر بگیرند. در قرآن هم تأکید شده است به حداقل‌ها راضی باشید و عزت نفس خود را حفظ کنید، پس چیزی که در اسلام تأکید شده است، پنهانی به دیگران کمک‌کردن برای رضای خدا و از طرفی حریص‌نبودن و قانع‌بودن است. انفاق برای از بین بردن اختلاف طبقاتی است، نباید به گونه‌ای باشد که گداپروری تلقی شود. ضرب‌المثلی است که می‌گوید، نباید ماهی به دست طرف مقابل داد بلکه باید ماهیگیری یاد داد. افراد باید یاد بگیرند همیشه دست‌بگیر نداشته باشند و تلاش کنند خودشان هم به جایی برسند که بتوانند به دیگران کمک کنند. در این صورت جامعه از فقر و فقیربودن نجات پیدا می‌کند.
آخه به لطف شما ما خودمون هم نیازمند شدیم. ولی فدای فلسطین و یمن 
