جوان آنلاین: «اسنپ بک نه در برجام هست و نه در قطعنامه ۲۲۳۱. کلمه اسنپ بک را امریکایی‌ها درست کردند، برای اینکه بگویند ما هر وقت اراده کنیم می‌توانیم قطعنامه‌ها (شورای امنیت) را برگردانیم»، «آخر مذاکرات برجام کارشناس اتحادیه اروپا- ربطی به امریکا ندارد- به یکی از همکاران بسیار خوب من که مذاکره‌کننده بسیار بسیار قوی‌ای هم هست و من به خاطر زحماتی که کشیده، مدیون ایشان هستم، گفته بود که اگر ما در متن (برجام) بنویسیم «لغو» ... این عبارت در روز آخر که ما همگی گرفتار هزار کار دیگری بودیم. پیشنهاد داده بود... این پیشنهاد را کارشناس مالی اتحادیه اروپا، آقایی بود به اسم فرانچسکو. به این همکار خوب من گفته بود و ایشان اجتهاد کرده بود و گفته بود اشکال ندارد. نه به من خبر داده بود و نه به آقای دکتر عراقچی، نه به دکتر تخت روانچی. این بعد از آنی است که متن‌ها را خوانده بودیم و تأیید کرده بودیم.... روز آخر این اتفاق افتاد و فرصت نکردند به من بگویند.»
این دو روایت، شرحی از ماجرای برجام است که محمد جواد ظریف وزیر وقت خارجه، چندی پیش در گفت و گویی تفصیلی با رسانه «آوش» مطرح کرده است. در روایت اول وزیر امورخارجه از اساس عبارت «اسنپ بک» را انکار می‌کند و بعد با کمی اغماض می‌گوید، ساخته و پرداخته امریکایی‌هاست تا هر وقت اراده کردند، به این بهانه تحریم‌ها را برگردانند و روایت دوم درباره عبارت «لغو» تحریم‌هاست که اساساً این عبارت هم از سوی ظریف انکار می‌شد و بعد‌ها پذیرفته شد که بدون اطلاع او در برجام گنجانده شده است بی‌آنکه به او اطلاع بدهند! آن هم پس از آنکه متن برجام نهایی شده و مورد تأیید همه قرار گرفته بود.
اینکه چرا این مسائل دوباره خبر ساز شده، یکی به خاطر این است که برخلاف تصور دکتر ظریف و دوستانش، اسنپ بک یا همان مکانیسم ماشه با درخواست تروئیکای اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) از ششم مهر با حمایت و پشتیبانی امریکا فعال شد و برجامی که تاریخ انقضای آن امروز ۲۶ مهرماه بود و می‌بایست، پس از ۱۰ سال فعالیت‌های هسته‌ای ایران روند عادی خود را دنبال کند، بار دیگر با مانع سیاسی کشور‌های غربی مواجه شد و در حالی که جمهوری اسلامی ایران به همه تعهدات برجامی خود عمل کرده بود، تحریم‌های ظالمانه با تصمیم امریکا و غرب و تصویب شورای امنیت بازگردانده شد. نکته دیگر این خبرساز شدن، اظهار نظر هفته پیش سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه وقت روسیه است که ادعا کرده مکانیسم ماشه یک «دام حقوقی» بود که در توافق ظریف با جان کری، وزیر خارجه وقت امریکا به برجام راه یافت. او گفته، چون ایران مکانیسم ماشه را پذیرفت روسیه هم دلیلی برای مخالفت نداشت.
روایت لاوروف از چگونگی شکل‌گیری اسنپ بک
لاوروف هفته گذشته در حاشیه نشست عرب- روسیه پیرامون اسنپ بک و چگونگی گنجاندن آن در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت گفت: «این بند در واقع در مرحله نهایی مذاکرات مستقیماً میان محمد جواد ظریف و جان کری مورد توافق قرار گرفته بود. صادقانه بگویم، ما شگفت‌زده شدیم. اما اگر شرکای ایرانی ما چنین سازوکاری را پذیرفتند که صراحتاً باید گفت یک تله حقوقی بود، ما دلیلی برای اعتراض نداشتیم.»
سخنان لاوروف از آن رو حائز اهمیت است که دکتر علی اکبر صالحی هفتم شهریور سال گذشته و پیش از طرح مکانیسم ماشه در شورای امنیت، به هشدار روس‌ها در خصوص تله اسنپ بک اشاره کرده بود: «روسیه همان زمان که "مکانیسم ماشه" در برجام طراحی شد، متوجه شد که این بند به‌طور زیرکانه‌ای حق وتوی اعضای دائم شورای امنیت را دور می‌زند و هیچ کشوری، حتی مسکو و پکن، توان متوقف‌کردن آن را ندارد. هشدار آن روز لاوروف امروز با فعال‌شدن اسنپ‌بک علیه ایران عینیت یافته است.»
پاسخ ظریف به ادعای لاوروف
ادعای اخیر لاوروف، اما باعث شکل‌گیری یک جدال کلامی در فضای رسانه میان ظریف و لاوروف شد. وزیر خارجه وقت کشورمان روز پنج‌شنبه در گردهمایی «یاران و دانش‌آموختگان دانشگاه تبریز و علوم پزشکی درباره مردم و امنیت ملی» در پاسخ به سؤالات متعدد حاضران به برخی ادعا‌های سرگئی لاوروف واکنش نشان داد و با بیان اینکه نه تنها اسنپ بک برای روز‌های آخر مذاکرات نبود، بلکه اختصاص به گفت‌و‌گو‌های بین بنده و جان کری وزیر خارجه امریکا نیز نداشت، افزود: آقای لاوروف و فرانسوی‌ها پیشنهادی در مورد وضعیت قطعنامه‌های گذشته شورای امنیت علیه ایران دادند که خیلی بد بود و ما تلاش زیادی کردیم تا آن پیشنهاد را کنار بگذاریم. ظریف با تأکید بر اینکه لاوروف درباره اسنپ‌بک خلاف می‌گوید، گفت: در کتاب راز سر به مهر اسنادش وجود دارد که امریکا و پنج قدرت دیگر می‌گویند ابزار ما شورای امنیت است و همین آقای لاوروف در جلسه تصمیم‌گیری می‌گفت من اجازه نمی‌دهم حق وتوی ما را از ما بگیرید. حالا می‌گوید ظریف رفته این کار را کرده، البته من تا الان ملاحظه کردم و چیزی نگفتم. رئیس تیم مذاکراتی ایران در برجام در ادامه با بیان اینکه من همچنان اعتقاد به روابط راهبردی با روسیه و چین دارم، اما اینها به خاطر ما کاری نمی‌کنند. روس‌ها عریان سیاست خود را بیان می‌کنند. روسیه کشور مهمی در همسایگی ماست ولی دو خط قرمزدارد؛ اول اینکه ایران نباید هیچ وقت با دنیا روابط آرام داشته باشد و دوم اینکه نباید با دنیا به درگیری برسد. برای همین روسیه طرفدار توافق موقت ژنو بود، چون استخوان لای زخم نگه می‌داشت و مانع درگیری هم می‌شد. این ادعا، علاوه بر اینکه استقلال کشور را زیر سؤال می‌برد، تصمیمات کلان ملی را نیز تلویحاً تابعی از نظرات روسیه تحلیل می‌کند که بسیار خطرناک است؛ و ظریف برای آن باید به دستگاه‌های مسئول پاسخ دهد.
ذبح منافع ملی پای دعوا‌های سیاسی
ظریف، اما بیش از هر کسی به این نکته واقف است که در روابط بین کشور‌ها آنچه موضوعیت دارد، منافع ملی است. برای همین است که او مرتب در اظهارنظر‌های خود می‌گوید که در برجام هم دو طرف به هم اعتماد نداشتند. بنابراین اینکه در مناقشه ظریف و لاوروف کدا‌م یک راست می‌گویند و روایت چه کسی به حقیقت نزدیک‌تر است، موضوع این گزارش نیست. بلکه باید به آثار و عواقب برجام و عواید آن برای کشور رجوع کرد. هم از این رو باید به گذشته ادعایی درباره برجام رجوع کرد که بسیاری از آنها در گذر زمان خلافش ثابت شده است. اسنپ بک یکی از همین ادعاهاست که از اساس وجود آن در برجام و قطعنانه ۲۲۳۱ انکار شد. آبان ماه سال گذشته و در حالی که یک‌سال به بند غروب برجام و تمدید لغو تحریم‌های شش گانه شورای امنیت باقی مانده بود، اروپا دوباره بحث اسنپ بک را مطرح کرد. در همان روزها، سید عباس عراقچی که در هنگام مذاکرات برجام جزو تیم مذاکره کننده بود، در سخنانی کاملاً مخالف حرف‌های ظریف، به وجود مکانیسم ماشه در قعطنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت اذعان کرد. بنابراین اصرار لاوروف و انکار ظریف در اصل ماجرا هیچ تغییری ایجاد نمی‌کند و این وسط منافع ملی است که مانند گوشت قربانی، میان غرباگرایان و روسوفیل‌ها دست به دست می‌شود.
پروژه بگیران مشغول کارند
در این میان گویی بازار پروژه‌بگیر‌ها بیش از هر زمانی داغ شده تا به زعم خود بر مناسبات داخلی تأثیر بگذارند یا دست‌کم افکار عمومی را به سمتی که خود می‌خواهند، هدایت کنند. یکی از این مقاطعه‌کار‌ها حسام الدین آشنا چهره مرموز امنیتی دولت روحانی است. همان کسی که با افشای فایل صوتی گفت و گوی ظریف با سعیدلیلاز از سمت خود برکنار شد. او روز گذشته در توییتی در حمایت از روحانی و ظریف خطاب به منتقدان داخلی آنها نوشت: «زبان روحانی و ظریف را باز نکنید، ضرر می‌کنید!»
رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک دولت‌های روحانی، در شرایطی که رسوایی ماشه نقل محافل شده و فراتر از آن از خیانت‌های دهه ۹۰ صحبت می‌شود، وکیل مدافع این دو شده و زبان به تهدید منتقدانشان گشوده است. وقتی کسانی که دهه سوخته ۹۰ را برای ملت به ارمغان آوردند و از همان ابتدا تا به امروز در هیچ کجا بازخواست نشدند، حالا به عناصر وابسته به خود خط می‌دهند که این‌گونه زبان به تهدید مطالبه‌گران حقوق مردم باز کنند. آن هم روحانی و ظریفی که از ابتدا تنها چیزی که برایشان فاقد اهمیت بود اخلاق و حفظ انسجام در جامعه بود؛ از عبارات تند در سال‌های ابتدایی توافق برجام که روحانی علیه منتقدان استفاده می‌کرد تا فایل صوتی دوقطبی‌ساز میدان- دیپلماسی ظریف و استعفا‌های بدموقع و مشکوک.
آشنا البته خوب می‌داند که از زبان هرز همه ضرر می‌کنند، اما آنکه بیشتر از همه ضرر می‌کند، خود هرزه‌باف است. بنابراین حاشیه‌سازی و ناسزاگویی به این و آن، هرگز فضاحت دهه ۹۰ را نمی‌پوشاند، بلکه فرصت می‌دهد تا بانیان آن خسران را بیشتر به ملت بنمایاند و رسوا کند.
