جوان آنلاین: در روز‌هایی که نشانه‌های افول یکجانبه‌گرایی امریکا بیش از هر زمان دیگری در عرصه بین‌الملل نمایان شده، برخی اخبار پراکنده حکایت از تلاش جدید واشینگتن در ایجاد مزاحمت برای نفت‌کش‌های ایرانی دارد؛ اقدامی که نه‌تنها تازگی ندارد، بلکه در تجربه‌های پیشین نیز با پاسخ صریح و مقتدرانه نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران مواجه شده است.
تحرکات اخیر امریکا که با ادعای فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» کلید خورده، در واقع تلاشی مذبوحانه برای احیای نقش برتری‌جویانه‌ای است که سال‌هاست رنگ باخته و مورد پذیرش جامعه جهانی نیست. اینکه امریکا بار دیگر بدون اجماع بین‌المللی و برخلاف مقررات حقوق بین‌الملل سعی دارد با ابزار فشار، مسیر تجارت خارجی ایران را مختل کند، نشانه‌ای آشکار از تنهایی واشینگتن در اجرای سیاست‌های یکجانبه و سلطه‌گرایانه است.
سابقه اقدامات متقابل جمهوری اسلامی ایران به‌روشنی نشان داده که هرگاه طرف مقابل از خطوط قرمز ایران عبور کرده، با پاسخ قاطع، متوازن و قانونی مواجه شده است. توقیف شناور‌های متخلف امریکایی در خلیج فارس و دریای عمان، در واکنش به تعرض به نفت‌کش‌ها یا منافع ایران، نشان‌دهنده این راهبرد بازدارنده است.
فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اظهار نظری صراحتاً اعلام کرده است که اگر منافع ایران در خلیج فارس و تنگه هرمز به خطر بیفتد، هیچ دلیلی وجود ندارد که سایر کشور‌ها بتوانند آزادانه از این آبراه راهبردی استفاده کنند. او تأکید کرده است: از منافع خود در خلیج فارس تا سر حد جان دفاع می‌کنیم. این موضع، نه از موضع تهدید، که از منظر اصل مقابله به مثل و تأمین امنیت ملی، قابل تبیین است.
سردار علیرضا تنگسیری، در بیانی روشن، از گذشته و حال نیروی دریایی ایران در برابر تجاوزات امریکا سخن گفته و یادآور شده که این مقاومت نه در سال‌های اخیر، که از دهه ۶۰ و در اوج نابرابری نظامی نیز شکل گرفته است: «در آن دوران، بالاترین سلاحی که ما در اختیار داشتیم، آرپی‌جی بود...، اما با همان توان محدود، یک‌سال و نیم به‌طور مستقیم با نیرو‌های امریکایی درگیر بودیم؛ جنگی نابرابر که در آن نیروی دریایی سپاه شهید داد.» این سخنان تنگسیری نشان می‌دهد که اقتدار امروز ایران در دریا، نه حاصل واردات تجهیزات یا وابستگی خارجی، بلکه محصول مقاومت خونبار و تجربه‌های میدانی مستقیم با دشمنان بزرگ، به‌ویژه ارتش امریکا است.
سردار تنگسیری همچنین با اشاره به ۹ شهید نیروی دریایی سپاه در دفاع از خلیج فارس، از جمله شهید نادر مهدوی، خاطرنشان کرد: «از مجموع ۹ سیلی‌ای که به امریکا زده شد، شش مورد آن در زمان دفاع مقدس بود. زمانی که امریکایی‌ها با تجهیزات مدرن و تا بن‌دندان مسلح مقابل ما ایستاده بودند، اما به اذن خداوند شکست خوردند.»
امروز موشک و پهپاد و شناور صادر می‌کنیم
از مهم‌ترین بخش‌های سخنان تنگسیری، اشاره به توانمندی امروز ایران در حوزه نظامی است؛ جایی که وی با صراحت اعلام کرد: «امروز افتخار می‌کنیم که یکی از کشور‌هایی هستیم که می‌توانیم موشک، پهپاد و شناور صادر کنیم.» از دوران دفاع مقدس، که حتی «سیم‌خاردار هم از ما دریغ کردند»، تا امروز که جمهوری اسلامی به یک صادرکننده فناوری دفاعی تبدیل شده، تحولی عمیق در موازنه قدرت منطقه‌ای رخ داده است. ایران دیگر نه فقط مدافع منافع خود، بلکه بازیگری است که توان تأثیرگذاری راهبردی در امنیت منطقه دارد.
خلیج فارس، شریان حیاتی انرژی و خط قرمز ایران
فرمانده نیروی دریایی سپاه در بخش دیگری از سخنان خود، درباره اهمیت تنگه هرمز گفته است: «این گذرگاه دریایی، شریان نفتی و گازی دنیا است و ایران همواره از آن حراست کرده و نخواسته اجازه بسته‌شدنش را بدهد.» با این حال، وی هشدار داد که استفاده یک‌طرفه از این مسیر قابل قبول نیست: «آیا منطقی است دنیا از این تنگه استفاده کند و ما استفاده نکنیم؟» این موضع نشان می‌دهد که در صورت تهدید منافع ایران، جمهوری اسلامی نه تنها از حقوق مشروع خود در این آبراه راهبردی دفاع خواهد کرد، بلکه تصمیم درباره وضعیت آن را وابسته به رفتار دیگر بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌داند. تنگسیری به روشنی تأکید کرده است: «برخی کشور‌ها برای تداوم حضورشان دشمن‌تراشی می‌کنند. ایران در ۳۰۰ سال گذشته به کشوری حمله نکرده و اگر مورد تعرض قرار نگیرد، دشمنی ایجاد نمی‌کند، اما از منافع خود دفاع خواهد کرد.»
این سخنان به‌خوبی ماهیت دفاعی و بازدارنده راهبرد نظامی جمهوری اسلامی ایران را نشان می‌دهد. ایران بر خلاف بسیاری از قدرت‌های مداخله‌گر، هیچ‌گاه آغازگر جنگ یا درگیری نبوده، اما در برابر هرگونه تعرض، واکنش قاطع نشان داده است.
جاده امنیت دوطرفه است
در تکمیل این مواضع، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، در واکنش به احتمال مزاحمت امریکا برای نفت‌کش‌های ایرانی، هشدار داده است: «اگر امریکایی‌ها بخواهند برای نفت‌کش‌های ما مزاحمت ایجاد کنند، باید بدانند که این جاده دوطرفه است و بی‌پاسخ نخواهد ماند.» علاءالدین بروجردی تصریح کرده توانمندی جمهوری اسلامی ایران در دریا برای امریکایی‌ها روشن است و آنها پیش‌تر این قدرت را تجربه کرده‌اند. اگر امریکایی‌ها بخواهند برای نفت‌کش‌های ما مزاحمت ایجاد کنند، باید بدانند که این جاده دوطرفه است و بی‌پاسخ نخواهد ماند. این هشدار، در کنار سابقه توقیف شناور‌های متخلف در خلیج فارس، نشان می‌دهد که ایران در برابر اقدامات محدودکننده یا تعرض مستقیم به منافعش، هیچ تردیدی در پاسخ متقابل نخواهد داشت.
اظهارات فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در کنار تجربیات گذشته، این واقعیت را نشان می‌دهد که دوران یکه‌تازی قدرت‌های سلطه‌طلب، به‌ویژه ایالات متحده، به پایان رسیده است. امروز، ایران با اتک به توان بومی، جایگاه منطقه‌ای تثبیت‌شده و مشروعیت حقوقی، به بازیگری تبدیل شده که توان و اراده دفاع از منافع خود را دارد. در شرایطی که امریکا از همراهی دیگر کشور‌ها در اقدامات غیرقانونی خود ناتوان مانده، تلاش برای اجرای یکجانبه سیاست‌هایی، چون «مکانیسم ماشه»، بیشتر بیانگر انزوا و ضعف واشینگتن است تا قدرت. جمهوری اسلامی ایران بار‌ها اعلام کرده که آغازگر هیچ درگیری نخواهد بود، اما اگر منافعش به خطر بیفتد، نه‌تنها از آن دفاع می‌کند، بلکه به طرف مقابل یادآور خواهد شد که امنیت در منطقه، کالایی یک‌طرفه نیست.
مرشایمر چه می‌گوید؟
«جان مرشایمر» نظریه‌پرداز و دانشمند علوم سیاسی، اخیراً در اظهار نظری گفته است: اسرائیلی‌ها و امریکایی‌ها به ایران به دو دلیل حمله نخواهند کرد.
یکی این است که ایران در آخرین بار واقعاً اسرائیلی‌ها را کوبید؛ اسرائیلی‌ها عملاً تمام سامانه‌های دفاع هوایی‌شان تمام شده بود و محدودیت‌هایی برای کمک‌های ایالات متحده داشتند. علاوه بر این، ایرانی‌ها یاد گرفتند که کارزار موشک‌های بالستیک و کروز چگونه پیش رفت؛ ارتش‌ها در جنگ‌ها فرایند یادگیری را طی می‌کنند و ایرانی‌ها هم استثنا نیستند؛ بنابراین در پایان، آنها در پیدا کردن نقاط ضعف در دفاع هوایی اسرائیل و عبور موشک‌ها بسیار ماهر شدند. دفعه بعد با تمام آن تجربه‌ها و موشک‌هایی که دارند، واقعاً اسرائیل را خواهند کوبید و اسرائیل کشوری کوچک است. این ایده که اسرائیل بتواند ایران را بکوبد و بدون هزینه از آن عبور کند، اتفاق نخواهد افتاد. این دلیل اول است.
دلیل دوم، خیلی‌ها می‌گویند یکی از دلایلی که امریکایی‌ها جنگ را بعد از ۱۲ روز متوقف کردند این بود که حدس زدند ایرانی‌ها تنگه هرمز را خواهند بست و پیامد‌های اقتصادی آن، به ویژه با توجه به وضعیت اقتصاد بین‌المللی، فاجعه‌بار خواهد بود؛ احتمالاً این کلمه خیلی قوی نیست. پس اگر من جای ایرانی‌ها بودم، به امریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها می‌گفتم: «می‌خواهید سخت بازی کنید، باشه، اما شما نمی‌فهمید من هم سخت بازی می‌کنم و هر کاری می‌کنم که اسرائیل را کوبیده و دوم، تنگه هرمز را ببندم و به اقتصاد بین‌المللی آسیب بزرگی بزنم. این ایده که شما اقتصاد ایران را خراب کنید و هیچ هزینه‌ای نپردازید، فراموشش کنید؛ ما همه را مجبور به پرداخت هزینه می‌کنیم، پس بهتر است حمله نکنید.»
جهان در آستانه نظم نوین چندقطبی
روند‌های اخیر در نظم بین‌الملل نیز نشان می‌دهند که دوره سلطه بلامنازع امریکا به پایان رسیده و توازن قدرت به‌سمت یک نظم چندقطبی در حال حرکت است. همراهی نکردن بسیاری از کشور‌های جهان با تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران، به‌ویژه در حوزه نفت و انرژی، مؤید این واقعیت است.
امروز سیاست‌های سلطه‌گرایانه، نه‌تنها مشروعیت حقوقی ندارند، بلکه دیگر کارایی سیاسی خود را نیز از دست داده‌اند. دولت‌هایی که روزگاری تحت فشار قرار می‌گرفتند تا با این سیاست‌ها همراه شوند، امروز از منافع ملی خود در برابر فشار‌های غیرقانونی واشینگتن دفاع می‌کنند. با توجه به تحولات اخیر، باید اذعان کرد که دوران یکجانبه‌گرایی امریکا در مناسبات بین‌المللی به سر آمده است. جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر توانمندی‌های نظامی، سیاسی و حقوقی خود، بار‌ها نشان داده که اجازه نخواهد داد هیچ قدرتی به منافع ملی‌اش تعرض کند. پیام ایران روشن است: امنیت منطقه‌ای، راهبردی دوجانبه است و ایران از موضع اقتدار، پاسدار این اصل خواهد بود.
