جوان آنلاین: برخی معتقدند دیگر دوران انحصار برق در چند نیروگاه مرکزی گذشته است. باید بپذیریم که امنیت انرژی، نه فقط به معنای تولید بیشتر، بلکه به معنای تولید مقاوم، پراکنده و مردمی است. هر خانه‌ای که به یک نیروگاه کوچک خورشیدی تبدیل می‌شود، به یک سنگر انرژی برای کشور تبدیل شده و این دقیقاً همان جایی است که امنیت پایدار انرژی از آن آغاز می‌شود.
کشور ما در هفته‌های اخیر با جنگ تحمیلی از سوی رژیم غاصب صهیونیستی مواجه شده است و با توجه به جنگ دیرینه تمدن کهن ایرانی با اشغالگران کشور بزرگ و تاریخی فلسطین، نیاز است که در شرایط جنگی سازوکار‌های تعیین شده در کشور مبتنی بر الگوی توزیع شده و نه وابستگی به سیستم مرکزی بازطراحی شود. مهم‌ترین اقدام در این زمینه مبتنی بر بازطراحی سیستم انرژی موردنیاز مردم در بخش مصرف خانواده‌های ایرانی نیاز است که توجه ویژه به نیروگاه‌های خورشیدی بادی تجمیعی شود و انرژی موردنیاز بخش خانگی به صورت کامل روی انرژی تجدیدپذیر برنامه‌ریزی شود. این مهم در شرایط جنگی منجر به قطع وابستگی رفاه خانواده‌ها و مصرف بخش خانگی از سیستم مرکزی تولید برق در نیروگاه و در شرایط عادی نیز منجر به درآمدزایی برای خانواده‌های ایرانی خواهد شد.
از همین‌رو، باید در شرایط جنگی فعلی بین ایران با هژمون غرب، امریکا و رژیم‌صهیونیستی نیاز است که توجه ویژه بر روی بازطراحی مصرف و تولید انرژی در بخش خانگی داشته باشیم و تا حد امکان مصرف گاز در بخش خانگی را به دلیل خطرات انفجاری حاصل از استفاده از گاز در صورت برخورد هواگرد یا موشک به یک خانه را موردتوجه ویژه قرار داد.
علاوه بر مسئله جنگ تحمیلی صورت گرفته، به صورت کلی نیز نیاز است در راستای تحول در شبکه تولید انرژی کشور و تنوع بخشیدن به سبد تولید برق کشور، تمرکز جدی بر تولید برق تجدیدپذیر مبتنی بر رفع نیاز خانواده‌های ایرانی داشت. بنابراین مبتنی بر چشم‌انداز ژئوپلتیکی قرن بیست و یکم، ارزیابی مجدد اساسی استراتژی‌های پدافند غیرعامل کشور در حوزه تأمین انرژی را ضروری می‌سازد که فراتر از قدرت نظامی متعارف، تاب‌آوری زیرساخت‌های حیاتی را نیز در بر می‌گیرد. برای کشور‌هایی مانند ایران که در حال گذر از شبکه پیچیده‌ای از تنش‌های منطقه‌ای و مقابله با فشار‌های خارجی هستند، آسیب‌پذیری سیستم‌های انرژی متمرکز، یک خطر امنیت ملی قابل توجه را ایجاد می‌کند و باید تمرکز ویژه بر اجرای الگوی توزیع شده مبتنی بر توسعه شبکه برق تجدیدپذیر و به شکل غیرمتمرکز داشت.
توسعه برق تجدیدپذیر، به ویژه از طریق یک مدل توزیع‌شده که توربین‌های بادی و پنل‌های خورشیدی را ترکیب می‌کند، راه‌حلی قوی برای آسیب‌پذیری‌های ذاتی سیستم‌های انرژی متمرکز ارائه می‌دهد. این رویکرد غیرمتمرکز، اصل تاب‌آوری را از طریق افزونگی و پراکندگی در برمی‌گیرد. به جای چند هدف بزرگ و به راحتی قابل شناسایی، کشوری که با انرژی‌های تجدیدپذیر غیرمتمرکز تغذیه می‌شود، هزاران اگر نگوییم میلیون‌ها، واحد تولید انرژی کوچک‌تر و مستقل را در بر می‌گیرد.
از منظر پدافند غیرعامل نیز این موضوع بسیار مهم و کلیدی است. یک شبکه توزیع‌شده از کار انداختن کل منبع تغذیه ملی را با چند حمله هدفمند برای دشمن عملاً غیرممکن می‌کند. حمله به تأسیسات خورشیدی پشت‌بامی یا مزارع بادی کوچک محلی از نظر لجستیکی غیرممکن و از نظر نظامی ناکارآمد خواهد بود. همچنین مزیت دیگر توسعه این مدل، افزایش تاب‌آوری و امنیت انرژی کشور است. اگر تنها یک مورد از این نیروگاه‌های خانگی مبتنی بر سیستم توزیع شده آسیب ببیند، اکثریت قریب به اتفاق سیستم‌های دیگر عملیاتی می‌مانند و تداوم تأمین برق برای اکثر جمعیت را تضمین می‌کنند. این امر به شدت با یک سیستم متمرکز در تضاد است که در آن از دست دادن یک نیروگاه بزرگ می‌تواند باعث خرابی‌های پی‌در‌پی در شبکه شود و از این منظر نیز بسیار اهمیت دارد.
همچنین در صورت خرابی یا نیازمندی به تعمیرات، بازیابی سریع سیستم انرژی غیرمتمرکز از مزیت مهمی برای کشور برخوردار است. سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر بخش خانگی به صورت کوچک‌تر و مدولار اغلب آسان‌تر و سریع‌تر از نیروگاه‌های متعارف عظیم تعمیر یا تعویض می‌شوند و بازیابی سریع پس از اختلالات موضعی را تسهیل می‌کنند. در ضمن مسئله خرید برق تضمینی نیز سبب خواهد شد که همه هزینه‌های انجام شده در این بخش برای مردم صرفه داشته باشد و هر زمان سوئیچ روی سیستم مرکزی صورت بپذیرد، برق تولیدی به قیمت برق تجدیدپذیر و به صورت تضمینی از سوی دولت خریداری خواهد شد.
ایران ما از نظر جغرافیایی از پتانسیل عظیم انرژی تجدیدپذیر برخوردار است. مناطق وسیع خشک و نیمه‌خشک آن، تابش خورشیدی فراوانی دریافت می‌کنند و آن را به یکی از آفتابی‌ترین کشور‌های جهان تبدیل می‌کنند. همزمان، چندین منطقه، به ویژه در شرق و شمال غربی، دارای منابع بادی قابل توجهی هستند که برای استقرار توربین‌های در مقیاس بزرگ مناسب هستند. مدل نیروگاه ترکیبی، با ادغام فناوری‌های خورشیدی و بادی، یک راه‌حل بسیار قابل اعتماد ارائه می‌دهد و از ماهیت مکمل این دو منبع بهره می‌برد. وقتی خورشید نمی‌تابد (مثلاً در شب یا در روز‌های ابری)، باد اغلب افزایش می‌یابد و برعکس و به این ترتیب با اتخاذ این رویکرد ترکیبی، تأمین برق پایدارتر و قابل پیش‌بینی‌تری را تضمین می‌کند، وابستگی به راه‌حل‌های ذخیره‌سازی انرژی را به حداقل می‌رساند و پایداری کلی سیستم تأمین انرژی کشور را افزایش می‌دهد.
در همین زمینه، رحمدل بامری، نماینده مجلس شورای اسلامی با نگاهی آینده‌نگرانه در گفت‌و‌گو با «جوان» از لزوم تغییر رویکرد در سیاست‌های انرژی کشور می‌گوید؛ رویکردی که بر پراکندگی تولید برق، مشارکت خانوار‌ها و تاب‌آوری زیرساخت‌ها تأکید دارد.
برق تجدیدپذ یرعامل تحقق پدافند غیرعامل انرژی
بامری معتقد است که اگر هر خانه‌ای بتواند بخشی از برق مورد نیاز خود یا شبکه را تأمین کند، نه‌تنها فشار بر نیروگاه‌های بزرگ کاهش می‌یابد، بلکه در شرایط بحران یا جنگ، کشور از یک شبکه مقاوم و گسترده برای تأمین انرژی برخوردار خواهد بود. این سیاست به باور او، تنها یک طرح فنی نیست، بلکه پاسخی است هوشمندانه به تهدید‌های امنیتی و نیاز‌های ملی.
نماینده مجلس شورای اسلامی، با اشاره به ضرورت بازنگری در سیاست‌های انرژی کشور تأکید می‌کند: امروز بیش از هر زمان دیگر باید به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر برویم. این موضوع فقط یک مسئله محیط‌زیستی یا فنی نیست، بلکه موضوعی استراتژیک و امنیتی است. ما نمی‌توانیم در حوزه انرژی، همچنان با اتکا به مدل‌های قدیمی و وابسته به زیرساخت‌های متمرکز پیش برویم.
وی می‌افزاید: در بسیاری از کشورها، سهم بالایی از برق مصرفی از طریق خورشید، باد و سایر منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود. ما در ایران، به‌ویژه در مناطق جنوبی کشور یکی از پرنورترین پهنه‌های خورشیدی جهان را داریم. در بسیاری از نقاط شرقی و غربی نیز باد‌های دائمی و پرقدرت در جریان هستند. این یعنی ما نه تنها ظرفیت داریم، بلکه سرمایه و تخصص فنی لازم برای بهره‌برداری از این منابع هم در کشور موجود است.
بامری تأکید می‌کند: یکی از راهبرد‌های مهم برای تاب‌آوری انرژی کشور در شرایط بحران و جنگ، پراکندگی تولید برق است. به جای اینکه فقط چند نیروگاه متمرکز بزرگ داشته باشیم که اگر آسیب ببینند، شبکه برق کل کشور دچار مشکل می‌شود، باید تولید برق را به درون شهر‌ها و خانه‌ها ببریم، یعنی همانطور که هر خانه‌ای امروز مصرف‌کننده است، می‌تواند بخشی از تولیدکننده برق هم باشد.
وی ادامه می‌دهد: نصب پنل‌های خورشیدی روی سقف خانه‌ها، ادارات، مدارس و حتی سوله‌های صنعتی، یکی از اقدامات بسیار مؤثری است که هم مصرف برق شبکه را کاهش می‌دهد، هم درآمدی برای مصرف‌کننده ایجاد می‌کند و هم زیرساخت کشور را در برابر تهدید‌های فیزیکی مقاوم می‌سازد. در حقیقت، ما به‌جای چند نقطه متمرکز، هزاران نقطه تولید پراکنده خواهیم داشت.
نماینده مجلس خاطرنشان می‌کند: در شرایط بحرانی یا جنگی، وقتی زیرساخت‌های برق هدف حمله قرار می‌گیرند، اگر تنها چند نیروگاه بزرگ فعال باشند، کل سیستم به خطر می‌افتد، اما اگر در شهر‌ها و روستا‌ها هزاران سیستم خورشیدی کوچک فعال باشند، هم برق اضطراری تأمین می‌شود و هم شبکه به‌طور کامل فرو نمی‌پاشد. این دقیقاً همان مفهوم پدافند غیرعامل در حوزه انرژی است که ما باید جدی بگیریم.
او با اشاره به پیگیری‌های صورت‌گرفته در مجلس می‌گوید: موضوع گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر از مدت‌ها پیش در مجلس مطرح بوده و خوشبختانه اخیراً شاهد حمایت جدی‌تر وزارت نیرو هستیم؛ وزیر نیرو اعلام کرده که توسعه این حوزه با سرعت در حال انجام است، اما برای رسیدن به نقطه مطلوب، نیاز به مشوق‌های مالی، تسهیلات بانکی و همکاری گسترده‌تر دستگاه‌ها وجود دارد.
بامری به نقش مردم در این فرآیند اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر مردم بدانند که می‌توانند با نصب چند پنل خورشیدی، برق تولید کنند، بخشی از نیازشان را تأمین و حتی مازاد آن را به دولت بفروشند، مشارکت بسیار بالاتری خواهند داشت. این مشارکت مردمی، علاوه بر منافع اقتصادی، حس تعلق و مشارکت ملی را هم تقویت می‌کند.
وی همچنین تأکید می‌کند: توسعه نیروگاه‌های بادی نیز باید همزمان با نیروگاه‌های خورشیدی دنبال شود. به گفته او در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان، شرق خراسان و برخی از نواحی غرب کشور، پتانسیل بالای باد وجود دارد که می‌تواند به برق پایدار تبدیل شود. این منابع طبیعی، در شرایطی که با خشکسالی‌های پیاپی مواجه هستیم، می‌تواند راه نجات کشور در تأمین برق باشد.
بامری در پایان می‌گوید: ما در دوران جدیدی از حکمرانی انرژی قرار گرفته‌ایم. دیگر دوران انحصار برق در چند نیروگاه مرکزی گذشته است. باید بپذیریم که امنیت انرژی، نه فقط به معنای تولید بیشتر، بلکه به معنای تولید مقاوم، پراکنده و مردمی است. هر خانه‌ای که به یک نیروگاه کوچک خورشیدی تبدیل می‌شود، به یک سنگر انرژی برای کشور تبدیل شده و این دقیقاً همانجایی است که امنیت پایدار انرژی از آن آغاز می‌شود.
