جوان آنلاین: وزارت جهاد کشاورزی از دیروز ثبت سفارش واردات ۳۷هزار تن لوبیا را آغاز کرده است، اما فعالان بازار و تجار نسبت به تأثیر این اقدام بر کاهش قیمت‌های سرسام‌آور لوبیا در بازار تردید دارند. قیمت لوبیا در بازار به کیلویی ۵۰۰هزار تومان رسیده و هر دانه لوبیا با قیمت ۱۷۵تومان، هم‌قیمت گوشت قرمز شده است. این افزایش بی‌سابقه قیمت، لوبیا را که زمانی جایگزینی مقرون‌به‌صرفه برای گوشت در سفره‌های ایرانی بود، به کالایی لوکس تبدیل کرده است. با وجود تلاش‌های دولت برای مدیریت بازار حبوبات، قیمت‌ها طی چند ماه گذشته نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه همچنان در حال افزایش است.
طی ماه‌های اخیر، قیمت لوبیا، به‌ویژه لوبیا چیتی در بازار به سطحی بی‌سابقه رسیده است. بر اساس گزارش‌ها، قیمت هر کیلوگرم لوبیا چیتی در بازار به ۵۰۰هزار تومان و در برخی موارد حتی بیشتر رسیده است. این رقم، لوبیا را در رده قیمتی گوشت قرمز قرار داده و برای بسیاری از خانوار‌های ایرانی، خرید این محصول را به چالشی جدی تبدیل کرده است، اما چه عواملی باعث این افزایش قیمت شده‌اند؟
کاهش تولید داخلی به دلیل خشکسالی: یکی از دلایل اصلی گرانی لوبیا، کاهش تولید داخلی به دلیل خشکسالی‌های اخیر است. مناطق کلیدی تولید لوبیا مانند شیراز و خمین در سال گذشته با کاهش شدید تولید مواجه شدند.
به گفته اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران، خشکسالی در شیراز تولید لوبیا چیتی را به شدت کاهش داده و دولت نتوانسته است با تسهیل واردات، این کمبود را جبران کند. این کاهش تولید داخلی، فشار زیادی بر بازار وارد کرده و وابستگی به واردات را افزایش داده است. مشکلات در زنجیره تأمین و تخصیص ارز: انجمن حبوبات، نیاز سالانه کشور به واردات حبوبات را حدود ۲۵۰هزار تن برآورد کرده است، با این حال بخشی از حبوبات وارداتی به دلیل تأخیر در تخصیص ارز در انبار‌های گمرک باقی مانده و ترخیص نشده‌اند.
این مشکل، عرضه حبوبات به بازار را محدود کرده و به افزایش قیمت‌ها دامن زده است. افتخاری همچنین اشاره کرده که تخصیص ارز نیمایی گاهی تا ۶۰ تا ۷۰ روز طول می‌کشد که این تأخیر باعث ایجاد التهاب در بازار می‌شود.
افزایش تعرفه‌های گمرکی: افزایش تعرفه گمرکی و ارزش افزوده از یک‌درصد به ۱۰درصد، به گفته منابع، ۲۰درصد به قیمت تمام‌شده لوبیا اضافه کرده است. این افزایش هزینه‌های وارداتی، مستقیماً به مصرف‌کننده منتقل شده و قیمت‌ها را در بازار بالا برده است. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که بخش قابل‌توجهی از نیاز بازار از طریق واردات تأمین می‌شود، تأثیر قابل‌توجهی بر قیمت‌ها داشته است.
صادرات بی‌رویه و مدیریت ضعیف ذخایر: اتحادیه خواربارفروشان تهران، صادرات بی‌رویه حبوبات را یکی از عوامل اصلی گرانی می‌داند. در حالی که نیاز داخلی به حبوبات به طور کامل تأمین نشده، صادرات این محصول ادامه داشته و باعث کاهش ذخایر داخلی شده است. اگر دولت پیش از صدور مجوز صادرات، ابتدا نیاز داخلی را تأمین می‌کرد، بازار با چنین ناهنجاری‌هایی مواجه نمی‌شد.
نقش دلالان و عرضه قطره‌چکانی: یکی دیگر از عوامل مهم، فعالیت دلالان و واسطه‌هایی است که با انبار کردن محموله‌های وارداتی، عرضه را به‌صورت قطره‌چکانی انجام می‌دهند تا قیمت‌ها را بالا نگه دارند. این رفتار سودجویانه، تعادل عرضه و تقاضا را برهم زده و باعث شده است حتی با وجود ثبت سفارش‌های جدید، قیمت‌ها به سرعت کاهش نیابد.
ثبت سفارش ۳۷هزار تن لوبیا
وزارت جهاد کشاورزی در پاسخ به بحران گرانی لوبیا از دیروز ثبت سفارش واردات ۳۷هزار تن لوبیا را آغاز کرده است. این اقدام در راستای جبران کمبود عرضه در بازار و کاهش فشار بر قیمت‌ها انجام شده است. پیش از این، در اواخر سال گذشته نیز ثبت سفارش ۳۰هزار تن حبوبات، به‌ویژه لوبیا انجام شده بود که به گفته کارشناسان، تأثیراتی در ثبات بازار داشته است، با این حال تجار و فعالان بازار نسبت به تأثیر فوری این اقدام بر کاهش قیمت‌ها تردید دارند.
به گفته آنها، بازار حبوبات در حال حاضر از نظر تأمین در وضعیت بهتری قرار دارد و کمبود‌های قبلی تا حدی جبران شده‌اند، با وجود این قیمت‌ها هنوز به سطح تعادلی مورد انتظار نرسیده‌اند. اگر تخصیص ارز بموقع انجام شود، زنجیره تأمین روان‌تر خواهد بود و بازار با کمبود مواجه نمی‌شود.
امید‌ها و تردید‌ها
با توجه به اقدامات اخیر وزارت جهاد کشاورزی، برخی کارشناسان امیدوارند با ورود ۳۷هزار تن لوبیا به بازار، فشار بر قیمت‌ها کاهش یابد، با این حال عوامل متعددی می‌توانند مانع تحقق این هدف شوند:
تأخیر در ترخیص محموله‌ها: همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، مشکلات تخصیص ارز باعث شده است بخشی از حبوبات وارداتی در گمرک باقی بماند. اگر این مشکل در مورد محموله‌های جدید نیز تکرار شود، تأثیر ثبت سفارش جدید بر بازار محدود خواهد بود.
ادامه فعالیت دلالان: تا زمانی که نظارت کافی بر توزیع حبوبات وجود نداشته باشد، دلالان می‌توانند با انبارکردن محصولات، مانع کاهش قیمت‌ها شوند.
رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی، فروش لوبیا چیتی با قیمت ۵۰۰هزار تومان را تخلف آشکار دانسته و خواستار نظارت جدی‌تر بر بازار شده است.
تأثیر تعرفه‌های گمرکی: افزایش تعرفه‌های گمرکی همچنان یکی از موانع اصلی کاهش قیمت‌هاست، حتی با ورود محموله‌های جدید، هزینه‌های بالای گمرکی می‌توانند قیمت تمام‌شده را بالا نگه دارند.
تقاضای بالا و عرضه محدود: با توجه به اینکه لوبیا یکی از اقلام پرمصرف در سبد غذایی خانوار‌های ایرانی است، تقاضای بالا برای این محصول می‌تواند مانع کاهش چشمگیر قیمت‌ها شود، به‌ویژه اگر عرضه به اندازه کافی افزایش نیابد.
راهکار‌های پیشنهادی برای مدیریت بازار
برای کاهش قیمت لوبیا و ثبات بازار حبوبات، کارشناسان پیشنهاد‌های متعددی ارائه کرده‌اند:
تقویت نظارت بر توزیع: افزایش نظارت بر زنجیره توزیع و جلوگیری از انبار کردن محصولات از سوی دلالان می‌تواند به تعادل عرضه و تقاضا کمک کند.
تسهیل تخصیص ارز: تسریع در تخصیص ارز نیمایی برای ترخیص محموله‌های وارداتی از گمرک، نقش کلیدی در افزایش عرضه و کاهش قیمت‌ها دارد.
مدیریت صادرات: کارشناسان پیشنهاد می‌دهند دولت با اعمال عوارض سنگین بر صادرات حبوبات یا حتی ممنوعیت موقت صادرات، اولویت را به تأمین نیاز داخلی بدهد.
حمایت از تولید داخلی: سرمایه‌گذاری در کشاورزی و مقابله با اثرات خشکسالی می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش دهد و تولید داخلی را تقویت کند.
