جوان آنلاین: از نگاه رهبر معظم انقلاب، نقش‌آفرینی محوری زن در خانواده که معطوف به «پرورش و تربیت انسان» و رشد و شکوفایی نسل انسانی است، نقشی بی‌بدیل است که هیچ کس غیر از زنان قادر به انجامش نیستند. خانه‌داری، شغل «حساس و آینده‌ساز» است و هیچ کاری به اهمیت «کار مادر» نیست.
ایشان در دیدار اعضای شورای فرهنگی، اجتماعی زنان می‌فرمایند: «از جمله چیز‌های بسیار مهم دیگر، آموختن روش‌های صحیح کارِ داخل خانه - یعنی برخورد با همسر و برخورد با فرزندان - به زنان است. زنانی هستند که خیلی هم خوبند، دارای حلم، صبر، گذشت و اخلاق خوبند، اما روش‌های برخورد با همسر یا با فرزندان‌شان را درست نمی‌دانند. این روش‌ها علمی است؛ چیز‌هایی است که با تجربه بشری روزبه‌روز پیشرفت کرده و به مراحل خوبی رسیده است. کسانی هستند که تجربه‌های خوبی دارند. باید روش‌هایی پیدا کنید که افرادی که می‌توانند، خانم‌ها را به این مسائل راهنمایی کنند.» (۴/۱۰/۱۳۷۰)
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در عین حال معتقدند: «نگاه اسلام به جنسیت، یک نگاه درجه دو است؛ نگاه اول و درجه یک، حیث انسانیت است که در آن جنسیت اصلاً نقشی ندارد... در زمینه مسائل اصلی انسان - که مربوط به انسان است - زن و مرد هیچ فرقی ندارند. خب، شما ببینید در تقرب الی‌الله، زنی مثل حضرت زهرا، مثل حضرت زینب، مثل حضرت مریم هستند؛ رتبه‌شان، رتبه‌های فوق تصور امثال ماهاست... جنسیت یک امر ثانوی است، یک امر عارضی است؛ در کارکرد‌های زندگی معنا پیدا می‌کند، در سیر اصلی بشر هیچ تأثیری ندارد.» (۱۴/۱۰/۱۳۹۰)
با عنایت به چنین رویکردی که نقشی چند وجهی و فعال برای زن مسلمان قائل است و زن ایرانی مسلمان را به عنوان الگوی متعالی به جهان معرفی می‌کند، شاهد حضور تعیین کننده زنان در تمام فراز‌های انقلاب و در عرصه‌های خانواده و جامعه هستیم. در این میان بسیج به عنوان فراگیرترین نهاد مردمی در مسیر عینیت بخشی به منویات رهبری، در بحث روشنگری و توانمندسازی زنان نقش و تأثیری گسترده دارد و طی سال‌های پس از انقلاب و جنگ اقدامات متعددی در این زمینه ایفا کرده است. بسیج خواهران به عنوان اولین و گسترده‌ترین تشکل مردمی زنان پس از انقلاب اسلامی در مراحل مختلف وظایف خطیری را به عهده داشته است. با در نظر گرفتن سند چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور درباره بسیج خواهران و نقش آنان در جامعه می‌توان گفت بسیج بستری فراهم کرده است تا هر کس و با هر نوع استعداد و خلاقیت بتواند در آن حضور پیدا کند، به طوری‌که امروزه بسیج خواهران بزرگ‌ترین تشکل مردمی زنان است که با حفظ جایگاه‌های حضور و سازمان یافته می‌کوشد تا در دفاع همه جانبه از انقلاب اسلامی و دستاورد‌های آن با بهره‌گیری از توصیههای اسلام، دیدگاه‌های امام (ره) و مقام معظم رهبری نهایت ظرفیت‌های خود را به کار گیرد. با توجه به سند چشم‌انداز ۲۰ ساله بسیج خواهران، تشکلی مردمی و سازمانی منسجم و منعطف، کارآمد و پویا، قانونمند، فراگیر و با قدرت ایجاد عزم ملی در حفظ کرامت و منزلت زن مسلمان و استفاده از قابلیت‌های زنان در دفاع همه جانبه از انقلاب و دستاورد‌های آن است. بسیج خواهران در تعامل اثربخش با دیگر سازمان‌های دولتی و تشکل‌های مردمی موجودیتی پویا به دست آورده و خود را برای بهره‌مندی هر چه بیشتر از دانش روز و فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی تجهیز کرده است. احیای هویت زن مسلمان، تعمیق معنویت و بصیرت دینی و تحکیم بنیان خانواده است که به عنوان اساسی‌ترین فعالیت‌ها در برنامه‌ریزی و دستور کار بسیج خواهران قرار گرفته و همین امر باعث شده است بسیج خواهران از همت والا و پایبندی به ارزش‌های دینی و فضائل اخلاقی برخوردار شود و به دنبال آن رسالت خود را به اثبات برساند. این رسالت در راستای تحقق آرمان‌های حضرت امام (ره) و فرمایشات مقام معظم رهبری است که عهده‌دار وظایفی نظیر تحقق بخشیدن سهم زنان از ارتش ۲۰ میلیونی به منظور دفاع از سوی خواهران، احیای هویت والای زن مسلمان، مصون‌سازی و پیشگیری و مقابله با تهدیدات نرم در حوزه مسائل خاص زنان و مشارکت در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، امنیتی، علمی و سازندگی بر مبنای نیاز‌های اساسی انقلاب اسلامی است. بسیج جامعه زنان در واقع از حیث گسترده مخاطبان و جغرافیای عمل به مثابه یک سازمان بسیج است، اما خاص فعالیت‌های خواهران و عمده رسالت و مأموریت آن کمک به ایجاد جامعه خانواده محور است. دکتر مینا بیابانی به عنوان رئیس سازمان بسیج جامعه زنان کشور در گفت‌وگویی مشروح با روزنامه «جوان» به برنامه‌های این سازمان در حوزه خانواده اشاره می‌کند و می‌گوید: «بسیج جامعه زنان کشور به منظور تعالی خانواده، طرح «ترنم بهشتی» را با هدف آموزش همسرداری، مدیریت خانواده و تربیت فرزند پیاده و همچنین با هدف صیانت از بنیان خانواده، جشنواره مد و لباس «فردخت» را برگزار کرده است.» وی همچنین با اشاره به طرح «فدک» می‌افزاید: «طرح کارآفرینی برای حمایت از راه‌اندازی مشاغل خانگی زنان سرپرست خانوار طراحی شده است و مبتنی بر آموزش و مهارت افزایی زنان سرپرست خانوار و ارائه تسهیلات و ایجاد تسهیل‌گری برای کسب مهارت در حوزه‌های مختلف است.» به گفته وی سال گذشته برای بیش از ۳۴ هزار بانوی سرپرست خانواده اشتغال ایجاد شده است. مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
دغدغه بسیج برای حفظ هویت بانوان ایرانی
امروز مسئله اصلی زنان که مفهوم «خانواده» را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد چیست و برای حل آن چه باید کرد؟
ازجمله مباحث محوری و مهمی که امروز با آن در سطح جامعه مواجه هستیم مباحث مربوط به هویت زنان است. هویت زنان به عنوان موضوع اصلی است که سایر موضوعات مربوط به حوزه زنان ذیل این مبحث مطرح می‌شود، در نتیجه اگر ما در حوزه مسائل هویتی فهم دقیق و درستی داشته باشیم بسیاری از مسائل حوزه زنان و خانواده می‌تواند حل شده باشد.
مباحث هویتی در حوزه عفت ورزی و پاک زیستی می‌تواند جایگاه خاصی داشته باشد. یک دختر مسلمان و بانوی ایرانی مادامی که به شخصیت، جنس زن و مونث بودن خود واقف باشد علی القاعده در معرض دید بیگانگان قرار نمی‌گیرد و از جایگاه کرامت نفس متعالی برخوردار خواهد بود. در واقع خود را به عنوان یک انسان که اشرف مخلوقات بوده می‌بیند و مأموریت و رسالت متعالی برای خودش در نظر می‌گیرد که این مأموریت همان مأموریتی است که خدا برای او در نظر گرفته است.
منظور از مباحث هویتی چیست؟
مباحث هویتی و تعمیق درست هویت می‌تواند یک دختر جوان و بانوی ایرانی را در مسیر درست هدایت کند تا یک زیست ساده و عفیفانه را برای خود انتخاب نماید. در مباحث جمعیتی نیز همین‌گونه است، دریافتی که خانم از هویت خود دارد او را به مسیر صحیح هدایت می‌کند و به او کمک خواهد کرد تا رسیدن به قله‌های سعادت و کمال را تسریع کند.
شما در این زمینه چه قدمی برداشتید؟
یکی از مباحث مهمی که در جهت افزایش فهم و آگاهی و بینش بانوان در حوزه تولید محتوا برای خود داریم این است که هویت اسلامی زن مسلمان را احیا و این هویت را به درستی به او منتقل کنیم تا فهم دقیقی از مسائل هویتی داشته باشد.
بسیجی یعنی انسجام بخش کانون خانواده
شاید لفظ بسیجی یکسری صفات را دنبال خود داشته باشد از جمله ایمان و آمادگی، کوشش و شکیبایی یا عشق و گذشت. این سه ویژگی چطور در یک خانم به عنوان محور خانواده جمع خواهد شد؟
لازمه زندگی همین چند رکن است و بیشتر این رکن‌ها برای خانم‌ها اهمیت بیشتری دارد، چراکه زنان محور، محل و کانون عواطف و انسجام دهنده احساسات پاک در کانون خانواده هستند. یک انسان و به ویژه یک بسیجی برای داشتن خانواده سالم و پیشرو به سمت کمال باید از این سه ویژگی برخوردار باشد، در نتیجه برای یک خانواده سلامت که در مسیر درست و صحیح و ارتقای معنویت بوده چنین ویژگیهایی لازم و ضروری است. آنچه در بحث بسیج فارغ از نوع فعالیت مورد توجه قرار می‌گیرد باید ابتدا خانواده را انسجام بخشد و موجبات ترقی خانواده را در جهت پیشرفت مادی و معنوی فراهم کند. در واقع داشتن این اختصاصات جزو ملزومات زندگی یک خانواده محسوب می‌شود. بانوان و دختران بسیجی باید به این صفات موصوف باشند تا در هر جایگاهی نقش آفرین انسان موفق باشند.
اجرای طرح «ترنم بهشتی» با ۳ هدف همسرداری، خانه‌داری و تربیت فرزند
سازمان بسیج جامعه زنان در حوزه تحکیم خانواده چه فعالیت‌هایی داشته است؟
برنامه‌های متنوعی در حوزه تحکیم خانواده وجود دارد. از جمله برنامه‌های مناسبتی داریم و با هر عنوان و مناسبت در دستور کار پایگاه‌های مقاومت محلات قرار گرفته است. آنچه خانواده‌ها را قوام می‌بخشد چند بحث اساسی است. در فرایند خانواده ابتدا باید زندگی، کار و فعالیت مورد نیاز خانواده‌ها را تعریف کنیم. ما برای دختران جوان در شرف ازدواج نیازمند آگاهی بخشی برای زندگی سالم و متعالی هستیم که این مهم با برگزاری کارگاه‌ها و کلاس‌های افزایش مهارت زندگی پیش می‌رود تا دختران جوان با دید باز بتوانند هم فرد آینده خود را به درستی انتخاب کنند، هم برای زندگی مشترک آماده شوند و مهارت لازم را داشته باشند. چگونگی انتخاب، چگونگی مهارت زندگی زناشویی، چگونگی ارتباط برقرار کردن بین نیاز‌های روزمره در کانون خانواده و شیوه تعاملات با همسر و خانواده همسر از جمله موضوعات کلی کارگاه‌هاست. یکی از مشکلات خانواده‌های امروزی این است که والدین نتوانستند مهارت لازم را به دختران و پسران جوان آموزش دهند و این باعث می‌شود تا زوجین به دلیل نداشتن مهارت لازم و کافی در شروع زندگی با مشکلات زیادی روبه‌رو شوند، در نتیجه یکی از برنامه‌های بسیج زنان این است که برای دختران جوان فضایی را ایجاد کنیم تا آموزش‌ها و مهارت‌های لازم را برای تشکیل زندگی کسب کنند. بخشی از این آموزش‌ها صرفاً برای مادران است؛ مادرانی که قصد فرزندآوری دارند یا مادرانی که در دل زندگی قرار دارند، اما مواجهه درست تربیتی ندارند و نیازمند مهارت‌های مادری هستند تا مسائل فرزندان خود را حل کنند. در طرح ترنم بهشتی تربیت نسل مادران مبتنی بر سه بخش است. در این طرح آموزش‌های لازم را به مادران داریم یا به تعبیری آموزش‌های همسرداری را به مادران ارائه می‌دهیم. این طرح از طریق کلاس‌های آنلاین و حضوری و نیز برگزاری کارگاه‌های مختلف صورت می‌گیرد. سپس به آموزش و توانمندی مادران برای مدیریت خانه می‌پردازیم. یک مادر باید یاد بگیرد در هر شرایطی چگونه خانه را مدیریت کند. مدیریت خانه مشتمل بر مسائلی است که به موضوعات اقتصادی خانواده برمی‌گردد. مدیریت معیشت را بر اساس درآمد و رهبری اقتصادی خانواده آموزش می‌دهیم تا کنترل بهتری به عنوان یک همسر در زندگی داشته باشند. ما در این بخش مادران و همسران را از هر نظر حتی به لحاظ تغذیه‌ای و فرهنگی آموزش می‌دهیم. بحث مدیریت خانواده موضوع دیگری است که مادر خانواده باید در رابطه با مسائل خانه خود ارتباط بگیرد تا با فرزندان رابطه خوبی داشته باشد و افزون بر این بتواند ارتباط همسر و فرزند را شکل دهد و هدفگذاری درستی در تعاملات با اعضای خانواده برای تعالی و رشد خانواده داشته باشد. بخش سوم تربیت فرزند است. این تربیت قبل از تولد فرزند آغاز و برای تمام مراحل، آموزش‌های لازم ارائه می‌شود. مادران باید به لحاظ سلامت جسمی قبل از فرزنددارشدن آمادگی لازم را داشته باشند تا به عنوان یک مادر فعالیت کنند که این مهم تا سنین مختلف ادامه دارد. مهارت و توانمندی به واسطه کارگاه‌های مختلف به مادران منتقل می‌شود. از سوی دیگر تربیت مشاوران اسلامی در دستور کار بسیج جامعه زنان است که بسیار موفق بوده و توانسته است برای زنان خانواده و مادران کمک شایانی باشد.
استقبال از طرح‌ها و مشاوره‌ها چه میزان است؟
استقبال بسیار عالی بوده است، طوری که در استان‌های مختلف افراد فعال و با تجربه در این زمینه دوره‌های تربیت مشاور را می‌گذرانند، چراکه به دانش آن نیاز دارند. ما به دوره‌ها و آنچه مشاوران می‌گویند اکتفا نخواهیم کرد و آموزش‌های خاص و مهمی را مبتنی بر زیست استان‌ها در نظر می‌گیریم و همین طور با استفاده از مباحث دینی و اسلامی کار را از سوی مشاوران پیش می‌بریم. همچنین یکسری فعالیت‌های فرهنگی در قالب‌های مختلف خانوادگی مثل برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات داریم که بسیار ویژه است.
آیا اساساً پوشش زنان به حوزه خانواده ارتباطی دارد و تا چه میزان کانون خانواده متأثر از موضوعات پوشش در جامعه است؟
بحث پوشش شاید در ظاهر، خانواده محور نباشد، اما در بطن خود، یکی از مهم‌ترین موضوعات برای حفظ انسجام در خانواده است. این موضوع حتی به نوع پوشش آحاد جامعه برمی‌گردد. پوشش یکی از مهم‌ترین موضوعات فرهنگی است و به عنوان یک مؤلفه جدی در بحث فرهنگ عمومی مطرح می‌شود، یعنی هر بیننده‌ای که از هر کشوری وارد کشور ما شود مهم‌ترین نماد فرهنگی برای او نوع پوشش زنان و مردان است. ما به لباس اسلامی به عنوان یکی از مهم‌ترین موضوعات از طریق شبکه طراحان و تولیدکنندگان و سایر هنرمندان به عرصه طراحی و نساجی ورود کردیم. ما سعی در شبکه‌سازی داریم تا با طراحی و تولید پوشاک فاخر و زنانه اثرگذار باشیم و در زمینه‌های مختلف اعم از طراحی و دوخت و ظاهر و رنگ آمیزی مخاطب را جذب کنیم.
صیانت از بنیان خانواده در بستر جشنواره مد و لباس «فردخت»
چه اقدامات شاخصی در این زمینه انجام شده است؟
ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در بستر جشنواره فرهنگی و هنری مد و لباس «فردخت» در تمامی استان‌ها دنبال می‌شود و هر روز شاهد هستیم طرح‌های تولیدی از سوی خیاطان و طراحان ارائه می‌شود و اواخر دی ماه نیز اختتامیه جشنواره را در کاشان خواهیم داشت. این طرح با هدف صیانت از بنیان خانواده برگزار می‌شود.
کانون برگزاری جلسات مختلف مشاوره و کارگاه‌های آموزشی کجاست؟
فعالیت بسیج با محوریت مسجد و در محلات مختلف است. گاهی فضای مسجد ممکن است شرایط حضور شرکت‌کنندکان در محل را نداشته باشد، در نتیجه ممکن است در کانون‌های فرهنگی محلات و حسینیه‌ها و حتی پارک‌ها برخی جلسات برگزار شود، اما از آنجایی که رویکرد برنامه‌ها عمومی است در نتیجه در اماکن عمومی برگزار خواهد شد تا امکان بهره‌برداری همگان وجود داشته باشد.
یکی از تلاش‌های رسانه‌ای دشمنان، هدف گرفتن کانون خانواده در کشور مااست. بسیج چه برنامه‌هایی در حوزه سواد رسانه‌ای دارد؟
نکته قابل تأملی است. بسیج در سال‌های اخیر رویکردی رسانه‌ای داشته است. اول اینکه در فضای مجازی، تولید محتوا برای خانواده‌ها اعم از کودکان، نوجوانان، جوانان، مادران و همسران انجام می‌گیرد. محتوا‌های گوناگونی از طریق پایگاه‌های مختلف ارائه شده و می‌شود و روال اینگونه است که از طریق محتوا و مسابقات و کار‌های فرهنگی برخی محتوا‌ها را آموزش می‌دهیم.
خانواده رکن اصلی و ضروری در حوزه رسانه است و صیانت از خانواده نیز بر عهده زنان است، بنابراین ما آموزش توانمندسازی زنان و سواد رسانه برای مادران و حتی دختران جوان داریم که در بخش‌های مختلف بسیج از طریق تولید محتوا و هسته گروه‌های اصلی محلات ارائه می‌شود. ما در تمام پایگاه‌ها رسانه محله داریم و اهالی محل را از طریق شبکه‌سازی متصل کردیم تا اتفاقات خوب و بد و مشکلات را دریافت کنیم و در نهایت بتوانیم نسبت به موضوعات سازنده عمل کنیم.
ایجاد اشتغال برای بیش از ۳۴ هزار بانوی سرپرست خانوار
در حوزه اشتغال و زنان سرپرست خانواده چه فعالیت‌هایی داشتید؟
بحث اشتغال زنان برای ما بسیار مهم است. مسائل ما در ارتباط با زنان سرپرست خانوار مهم بوده و این قشر مشکلات‌شان کم هم نیست. مسئله مهارت افزایی و اشتغال آنان نیاز به حمایت دارد. مسئولیت سنگینی بر دوش بانوان برای حفظ و حراست از کیان خانواده وجود دارد تا فرزندان خود را در پناه‌شان حفظ کنند. ما برای کمک به مادران عزیز طرح «فدک» را چندسالی است اجرا می‌کنیم و در حال حاضر به ثبات رسیده است. این طرح «کارآفرینی» برای حمایت از راه‌اندازی مشاغل خانگی زنان سرپرست خانوار طراحی شده و مبتنی بر آموزش و مهارت افزایی آنان و ارائه تسهیلات و ایجاد تسهیل‌گری برای کسب مهارت در حوزه‌های مختلف است. اشتغال‌ها بسیار متنوع بوده، به گونه‌ای که در هر استان متناسب با زیست بوم همان استان و منابع در اختیار مرتبط با موضوعات اقتصادی و کسب و کار در مراکز مستقر، کارآفرینی داریم و یک استاد مرتبط با کسب و کار آموزش لازم را در مراکز ارائه می‌دهد. در کنار این مهم از طریق ارتباط‌گیری و شناسایی زنان سرپرست خانوار نیازمندی‌ها و علاقه‌مندی‌های آنان را احصا کرده و یک مهارت را برای کسب درآمد آموزش می‌دهیم یا معرفی می‌کنیم. همچنین با کمک جهت ارائه تسهیلات، شرایط را برای شروع کار آنان فراهم می‌کنیم.
سال گذشته ما برای بیش از ۳۴ هزار بانوی سرپرست خانوار ایجاد اشتغال داشتیم، هرچند کافی نیست و با رقم ایده‌آل بسیار فاصله دارد، اما برای شروع خوب بوده است. امید است این روند را در ادامه با قدرت مضاعف و با رفع مشکلات بهبود بخشیم و تعداد بیشتری از زنان سرپرست خانوار را حمایت کنیم.
