بی‌تردید وقوع رویداد ۲ خرداد ۱۳۷۶ و تداوم آثار آن تا هم اینک، مرهون نظریه‌پردازی‌هایی است که در کانون‌ها و حلقه‌های نیمه مخفی انجام می‌شد، اما آثار آن در عرصه فرهنگ و سیاست عیان می‌گشت. به طور مشخص می‌توان از سه حلقه فکری نام برد که از آن مقطع تا هم اینک به تهیه سوخت نظری برای ماشین اصلاحات مبادرت می‌کردند و هم اینک نیز با به بن‌بست رسیدن آن پروژه، براندازی آشکار و پنهان را پی می‌گیرند. نخست حلقه کیان با محوریت عبدالکریم سروش، دوم حلقه آئین با متولی‌گری چهره‌هایی، چون حسین بشیریه و سعید حجاریان و سوم حلقه ملکیان با محوریت مصطفی ملکیان. درباره کارکرد هر سه حلقه و برای نخستین بار، آثاری پژوهشی- تاریخی از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی نشر یافته که مطالعه آن برای آگاهی از کارکرد این سه ضروری می‌نماید. در «اصلاحات به روایت حلقه کیان»، عملکرد سروش و ابواب جمعی او مورد گزارش قرار گرفته است. در «اصلاحات به روایت حلقه آئین»، کارکرد حسین بشیریه، سعید حجاریان و همپالگی‌ها و دستیاران‌شان بازخوانی شده است و نهایتاً در «اصلاحات به روایت حلقه ملکیان»، پروژه یا پروژه‌های شخص مصطفی ملکیان در این بستر، مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. اثری که هم اینک به شما معرفی می‌شود، واپسین اثر از این مجموعه است که به حلقه ملکیان می‌پردازد. این تحقیق، توسط حمیدرضا اسماعیلی انجام شده است. در تارنمای ناشر، یادداشت کوتاهی وجود دارد که به معرفی سه اثر یاد شده پرداخته است:
«حلقه کیان نخستین حلقه بر سازنده ایدئولوژی اصلاحات است که در مجموع اصلاحات دینی را بر انواع دیگر و از جمله اصلاحات سیاسی اولویت می‌بخشد. کیان محفل گردهمایی برخی ایدئولوگ‌های اصلاحات است که پیش از تشکیل دولت اصلاحات، در آن فعالیت داشتند و محوری‌ترین شخصیت آن عبدالکریم سروش بود. عناوین فصول پنجگانه کتاب اصلاحات به روایت حلقه کیان عبارتند از: نقد گفتمان دینی حاکم، دوگانه روحانیت و روشنفکر در ایدئولوژی کیان، غرب در ایدئولوژی کیان، سکولاریسم و حکومت دینی و کیان در دوران اصلاحات. حلقه آئین نیز در زمره مجامعی است که عملکرد آن در این عرصه مهم می‌نماید. نویسنده در این کتاب می‌کوشد تا ایدئولوژی سیاسی حسین بشیریه و سعید حجاریان را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. دسته‌بندی منظم و متن روان دو ویژگی مهم این کتاب است که فهم مطالب را برای خواننده بسیار راحت می‌کند. اما اصطلاح حلقه ملکیان به مجموعه‌ای از محفل‌های فکری وابسته به مصطفی ملکیان اشاره دارد که در چند مرکز پژوهشی وابسته به حوزه و دانشگاه فعالیت داشتند. حلقه ملکیان پس از دوران اصلاحات، نقش مهمی در ساخت ایدئولوژی اصلاحات برعهده داشت. پس از حوادث سال ۸۸ نیز ملکیان از جمله نظریه‌پردازانی بود که به همراه سعید حجاریان، تلاش کرد در بازنگری و بازنویسی تعریف اصلاحات مشارکت کند. ایدئولوژی اصلاحات - اصلاحات به روایت حلقه ملکیان می‌کوشد با دسته‌بندی و بررسی افکار و نظرات ملکیان به نقد و ارزیابی روند تحول و تطور فکری او از بنیادگرایی تا پروژه عقلانیت و معنویت بپردازد و در مجموع جایگاه ملکیان را در ایدئولوژی جریان اصلاحات مشخص نماید. چاپ دوم این اثر در قطع رقعی، با قیمت ۳۰ هزار تومان و در ۳۰۳ صفحه در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است....»
