جوان آنلاین: در سالهای اخیر، چالشهای مرتبط با کمآبی و تغییرات اقلیمی، بخش کشاورزی بسیاری از مناطق کشور را با ضرورت بازنگری در شیوههای تولید مواجه کرده است. توسعه کشت گیاهان کمآببر و دارویی بهعنوان پاسخی علمی و اقتصادی به این شرایط، موردتوجه جدی نهادهای مرتبط قرار گرفته است. زعفرانکاری در استانهای جنوبی و شرقی، از جمله سیستانوبلوچستان، نهتنها منجر به استفاده بهتر از ظرفیتهای اقلیمی و زمینهای نیمه استفاده شده میشود، بلکه میتواند محرک مهمی برای رشد اقتصادی محلی باشد. این روند با اشتغالزایی گسترده، ارتقای سطح معیشت خانوارهای روستایی و گسترش صادرات محصولات غیرنفتی، پیوندی مستقیم با سیاستهای کلان کشور در زمینه اقتصاد مقاومتی دارد.
سیستانوبلوچستان با توجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی خاص خود، یکی از استانهایی است که در دودهه گذشته با بحرانکمآبی و خشکسالی مواجه بوده است؛ در چنین شرایطی تغییر الگوی کشت و رویآوردن به محصولات کمآببر بهویژه با ارزش افزوده بالا به یکی از موارد ضروری توسعه کشاورزی آن تبدیل شده است.
زعفران بهعنوان یکی از محصولات با کمترین نیاز آبی و بالاترین ارزش اقتصادی میتواند گزینهای بینظیر برای جایگزینی محصولات آببَر و همچنین توسعه کشاورزی پایدار در سیستانوبلوچستان باشد.
بر اساس آخرین آمار در زمان حاضر سطح زیر کشت زعفران در سیستانوبلوچستان به ۵۰هکتار میرسد که تولید سالیانه آن ۳۵۰کیلوگرم است؛ مناطق عمده کشت زعفران در این استان شامل شهرستانهای تفتان، خاش، میرجاوه و زاهدان است که بیشتر در مناطق معتدل و نسبتاً مرتفع واقع شدهاند، ویژگیهای اقلیمی این مناطق نظیر تابستانهای گرم و زمستانهای سرد، شرایط مناسبی را برای کشت زعفران فراهم کرده است.
برداشت زعفران در این استان بهطور معمولاً در آذرماه انجام میشود که نشان میدهد، این گیاه همزمان با فصل خشک و کمآب سال رشد کرده و در این ماه به ثمر میرسد.
اشتغال و سودآوری با زعفران
در سیستانوبلوچستان با وجود اقلیم خشک و میانگین بارش کمتر از ۱۰۰میلیمتر، سالانه نزدیک به ۵ میلیونتن انواع محصولات کشاورزی، دامی و شیلاتی تولید میشود. از مجموع کل تولیدات کشاورزی استان بیش از ۳ میلیونتن به محصولات زراعی اختصاص دارد.
روند رو به رشد کشت زعفران در شهرستانهای تفتان و زاهدان بیانگر تغییری هدفمند در مدیریت منابع و نگاه تازه به کشاورزی منطقه است. همسویی این محصول با اقلیم خشک، زمینهای فراهم کرده تا کشاورزان از حالت وابستگی به الگوهای سنتی خارج شوند و به سمت زراعتی حرکت کنند که بازدهی اقتصادی و پایداری بیشتری دارد.
توجه به این گیاهان که مصرف آب کمی دارند، شبکهای تازه از فرصتهای شغلی و تولیدی ایجاد کرده که میتواند ساختار معیشتی روستاها را در سالهای آینده متحول کند. استمرار این مسیر، علاوه بر کاهش فشار بر منابع آبی، ظرفیت توسعه صنایع جانبی مانند بستهبندی، فرآوری و بازاریابی محصولات را نیز تقویت خواهد کرد.
مدیر جهاد کشاورزی زاهدان با اشاره به برداشت زعفران در این منطقه میگوید: «برداشت این محصول از حدود ۷هکتار از زمینهای کشاورزی زاهدان آغاز شده است.»
مهدی شهرکی با بیان اینکه میزان تولید امسال بر اساس برآوردها مشخص شده است، ادامه میدهد: «پیشبینی ما این است که از این سطح زیر کشت حدود ۴۹کیلوگرم زعفران برداشت شود؛ محصولی که به دلیل شرایط اقلیمی منطقه، از کیفیت مطلوبی برخوردار است.»
وی تغییر الگوی کشت را یکی از سیاستهای مهم جهاد کشاورزی زاهدان عنوان کرده و تصریح میکند: «با توجه به وضعیت آبی منطقه، کشت زعفران بهعنوان یک محصول کمآببر در اولویت قرار گرفته است. کشت گیاهان دارویی مانند زعفران به عنوان محصولی کم آب در زاهدان به طور جدی دنبال میشود.»
مدیر جهاد کشاورزی زاهدان با اشاره به آثار اقتصادی این محصول میگوید: «در دوره برداشت زعفران برای بیش از ۲۰نفر اشتغال ایجاد شده است. توسعه کشت زعفران و سایر گیاهان دارویی علاوه بر اینکه از نظر اقتصادی مقرونبهصرفه است، به ایجاد اشتغال پایدار برای مردم منطقه نیز کمک بسزایی میکند.»
مدیر جهاد کشاورزی تفتان هم با بیان اینکه پیشبینی میشود از ۳۵هکتار زیر کشت، حدود ۲۴۵کیلوگرم زعفران برداشت شود، میگوید: «تغییر الگوی کشت و توسعه کشت گیاهان دارویی از سیاستهای اصلی جهاد کشاورزی تفتان است. باتوجهبه شرایط آبوهوایی منطقه، کشت محصولات کمآببر مانند زعفران در اولویت برنامههای ما قرار دارد.»
فضلالله کردی ادامه میدهد: «کشت گیاهان دارویی بهعنوان راهکاری مؤثر برای مقابله با کمآبی، حفظ سفرههای آب زیرزمینی و افزایش بهرهوری در مصرف آب در این شهرستان دنبال میشود.»
این مسئول از ایجاد اشتغال برای بیش از ۱۰۰نفر در دوره برداشت زعفران خبر داده و خاطر نشان میکند: «توسعه کشت زعفران و دیگر گیاهان دارویی علاوه بر توجیه اقتصادی، در ایجاد اشتغال پایدار برای مردم منطقه نیز مؤثر بوده است.»
تغییر الگوی کشت یک امر ضروری
توسعه کشت زعفران میتواند، موجب ایجاد اشتغال در مناطق روستایی سیستانوبلوچستان و بهبود وضعیت معیشتی کشاورزان شود بهطوری که این محصول نیازمند نیروی انسانی برای عملیات مختلفی، چون کاشت، برداشت، خشککردن و بستهبندی است.
زعفران در رشد پایدار کشاورزی تأثیرگذار است و بهعنوان یک محصول پایدار و مقاوم در برابر شرایط اقلیمی سخت، به توسعه کشاورزی پایدار در این خطه کمک میکند؛ با توسعه کشت آن کشاورزان بدون آسیبزدن به منابع آبی به تولید محصولات کشاورزی با ارزش ادامه داده و در عین حال به حفظ محیطزیست و منابع طبیعی کمک میکنند.
جایگزینی محصولات آببر با زعفران به تنوع اقتصادی در بخش کشاورزی استان نیز کمک میکند به گونهای که این امر نه تنها کشاورزی استان را در برابر بحرانها و تغییرات اقلیمی مقاومتر میسازد، بلکه باعث ایجاد توازن در استفاده از منابع طبیعی و اقتصادی میشود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستانوبلوچستان با اشاره به اهمیت تغییر الگوی کشت در مقابله با بحران خشکسالی معتقد است که کشت زعفران با نیاز آبی بسیار کم و ارزش اقتصادی بالا میتواند جایگزین مناسبی برای محصولات آببر در استان باشد و به کشاورزان فرصت تولید پایدار و درآمدزایی بیشتر بدهد. علیرضا دهمرده با بیان اینکه سطح زیر کشت زعفران در استان حدود ۵۰هکتار است، میگوید: «سالانه بیش از ۳۵۰کیلوگرم محصول از آن برداشت میشود.»
وی از افزایش سطح زیر کشت زعفران در این استان خبر داده و میگوید: «با افزایش سطح زیر کشت این محصول تولید امسال در این استان ۱۵۰کیلوگرم افزایش یافته است. با توجه به کاهش منابع آبی و شرایط خشکسالی، تغییر الگوی کشت به سمت محصولات مقاوم به کمآبی نظیر زعفران میتواند علاوه بر صرفهجویی در مصرف آب به افزایش بهرهوری و رونق اقتصادی کشاورزان استان کمک کند.»
دهمرده تأکید میکند: «توسعه کشت زعفران نیازمند حمایتهای آموزشی، فنی و تسهیلاتی است تا کشاورزان بتوانند این محصول باارزش را با کیفیت بالا تولید و در بازارهای داخلی و خارجی عرضه کنند.»
