اردیبهشت سال گذشته با اجرای طرح مردمی‌سازی یارانه‌ها که با حذف ارز دولتی واردات کالا‌های اساسی و نهاده‌ها و افزایش رقم یارانه نقدی اتفاق افتاد، قرار بود دولت با بستر‌سازی تخصیص کالابرگ الکترونیکی برخی کالا‌های مصرفی و ضروری مردم را با نرخ ۱۴۰۰ ارائه کند تا سبد معیشت خانوار از محل افزایش قیمت‌ها آسیب نبیند. متأسفانه در یک سال گذشته این اتفاق نیفتاد.
به گفته مشاور عالی اتحادیه مرغداران گوشتی کشور سرانه مصرف ما تا قبل از مردمی‌سازی یارانه‌ها، حدود ۳۲کیلوگرم به ازای هر نفر بود. در سال بعد از آن مردمی‌سازی یارانه‌ها، این مقدار حدود ۱۲درصد به لحاظ وزنی مصرف یا تولید گوشت کاهش پیدا کرد و مصرف سرانه هم حدود ۲۶کیلوگرم شد. همچنین سرانه مصرف لبنیات در حالت خوشبینانه قبل از اجرای طرح حدود ۷۰کیلوگرم بوده و سرانه مصرف لبنیات در حال حاضر به کمتر از ۶۰کیلوگرم رسیده است، در حالی که عدد استاندارد سند چشم‌انداز که باید محقق می‌شد حدود ۱۶۰کیلوگرم در سال بوده است. علاوه بر این در این مدت برنج، روغن، قند و شکر به شدت گران شده است و از سبد معیشت خانواده‌ها برخی از این کالاها خط خورده‌اند.
با توجه به رشد نرخ تورم و گرانی قیمت اقلام مصرفی مردم، دولت چندین ماه است اجرای آزمایشی تخصیص کالابرگ را پیگیری می‌کند و این طرح در چند شهر و مراکز استان‌ها اجرا شده است، البته با توجه به گرانی قیمت کالاها، از کالابرگ استقبال چندانی نشده است، از این رو دولت با افزایش ۲۰درصدی یارانه نقدی برای خانوار‌هایی که از کالابرگ استفاده می‌کنند، به ویژه افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی تلاش می‌کند مشوق‌هایی ایجاد کند تا برخی کالا‌های ضروری که در یک سال گذشته از سبد معیشت خانوار حذف شده‌اند، دوباره به سبدشان بازگردد.
جزئیات اجرای طرح کالابرگ الکترونیک
علیرضا عسگریان، معاون امور رفاه وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان جزئیات اجرای طرح کالابرگ الکترونیک در گفتگو با رادیو با تأکید بر اینکه یارانه نقدی قطعاً قطع نخواهد شد، می‌گوید: یارانه قطعاً قطع نمی‌شود و به قوت خودش باقی است، اما افزایش پیدا نمی‌کند. در واقع اعتباری که جدید است به صورت مشروط روی یارانه ما سوار می‌شود، یعنی دهک‌های یک تا ۳ که الان ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر یارانه دارند، یارانه‌شان برقرار است و از این به بعد هم برقرار خواهد بود.
وی می‌افزاید: دهک‌های ۴ تا ۹ که یارانه نقدی‌شان ۳۰۰ هزار تومان است حذف نمی‌شود، اما اعتباراتی کنار یارانه قرار می‌گیرد که به هزینه آن جهت می‌دهد. سبد غذایی و سلامت خانواده‌ها، به این مفهوم است که ما بتوانیم چیزی حدود ۲ هزارو ۵۰۰ کالری را به صورت روزانه به هر فرد برسانیم که ۱۱ قلم کالای اساسی برای این موضوع در نظر گرفته شده و آن اعتبار به صورت مشروط در کنار یارانه‌ها قرار می‌گیرد تا اولویت هزینه‌کرد یارانه نقدی به اقلام سبد غذایی اختصاص یابد. در مرحله اول مددجویان کمیته امداد و بهزیستی هستند و در مراحل بعد قطعاً این سبد و اعتبار جدید تسری پیدا می‌کند و به سمت دهک‌های بالاتر حرکت می‌کند.
عسگریان تأکید می‌کند: ما در مرحله اول طرح هستیم، در این مرحله اعتبار یک ماه زودتر شارژ و مبلغی حدود ۲۰درصد روی اعتبار اضافه می‌شود و قطعاً به این صورت است که از این به بعد ما جوامع و گروه‌هایی را که آسیب‌پذیرتر هستند، مورد پوشش قرار دهیم. به صورت طبیعی دهک‌های پایین، دهک‌هایی هستند که محرومیت بیشتری دارند و باید توجه بیشتری به آن‌ها شود و این سیاست لایتغیر حرکت خواهد کرد و نیازمند این است که مبلغ اعتباری در روز‌ها و ماه‌های آتی افزایش یابد، یعنی آن ۸۰ هزار تومان افزایش پیدا کند و ما امیدوار هستیم این اتفاق بیفتد و در مورد دهک‌های بالاتر قطعاً کمکی خواهد شد و اولویت اصلی خود محرومان هستند.
وی می‌گوید: از همان ابتدا قصد یارانه‌ها بر این بود که سبد غذایی مردم را پوشش دهد و به صورت طبیعی سلامت را وارد خانواده‌ها کند، سلامت غذایی یعنی رساندن کالری مناسب، ریزمغذی و پروتئین مناسب به خانواده‌ها. وقتی سال ۱۴۰۱ ارز ترجیحی حذف شد، قرار بر این بود مابهالتفاوت سبد پرداخت شود، اما به تعویق افتاد.
معاون وزیر تعاون در خصوص لزوم تأمین ۱۱ قلم سبد معیشت خانوار می‌افزاید: این طرح مهم‌ترین دقتش فقط روی سبد است. ۱۱ قلم توسط مجموعه‌های علمی مخصوصاً انستیتو تغذیه ایران تأیید شده یعنی یک مطالعه تطبیقی در طول سال‌های مختلف انجام و به‌روز شده که اگر قرار است یک اتفاق خوب برای سفره مردم بیفتد، باید این ۱۱ قلم به صورت متوازن در سفره خانواده‌ها باشد تا سلامت بین نسلی حفظ شود، کالری مشخص است، ریزمغذی و پروتئین و ویتامین‌ها مشخص است و این یک حداقل بسیار قدرتمند است و می‌تواند ما را به سمت جلو حرکت دهد.
وی تأکید می‌کند: این ۱۱ قلم علمی است. الان ۸۰ هزار تومان منوط به خرید این سبد است، اگر فرض کنید بنده مددجو هستم یا سه دهک پایین هستم، اگر ۴۰۰ هزار تومان یارانه بنده است برای اینکه من از این سبد استفاده کنم، منوط به خرید ۳۲۰ هزار تومان است.
عسگریان در پاسخ به این سؤال که در مقابل گرانی قیمت کالا‌های ضروری، ۲۰درصد افزایش یارانه نقدی عدد ناچیزی است، می‌گوید: ما برآورد کردیم این ۱۱ قلم با حجمی که تعریف شده، اگر سال ۱۴۰۱ شما خریداری می‌کردید ۴۳۹ هزار تومان قیمت آن بود. یک دفعه تورم شروع به افزایش کرد، ما به نقطه فعلی رسیدیم، در نقطه فعلی قیمت این سبد ۸۰۰و‌خرده‌ای‌هزار تومان و مابهالتفاوت تورمی آن ۴۰۶ هزار تومان است، یعنی همین الان این سبد را در سال ۱۴۰۱ بخرید، ۴۰۶ هزار تومان تفاوت قیمتی آن است. چیزی که ما پرداخت می‌کنیم قرار است یارانه پرداخت کند، یارانه و اعتباری که بالای سر آن است، این است که مابهالتفاوت تورمی را پرداخت کند، یعنی از این به بعد اگر تورم شروع به حرکت کرد با مبدأ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ فضای تورمی پوشش داده شود، آن هم فقط این سبد، ما نمی‌توانیم وارد اقلام دیگر شویم، پس الان وقتی من ۴۰۰ هزار تومان یارانه می‌گیرم، امکان دارد در طول سال، چون سبدی تعریف نشده بود و سیاست دقیق اعمال نشده بود، من آن ۴۰۰ هزار تومان را جا‌های مختلف مصرف می‌کردم، اما با کالابرگ فقط کالا‌های ضروری توسط خانواده‌ها خریداری می‌شود.
عسگریان می‌گوید: دو نکته اساسی دیگر هم وجود دارد؛ یکی در ارتباط با ساماندهی مصرف نان که به زودی نتایج مثبت آن برای مردم ملموس خواهد شد و دیگری دارویار است. طرح دارویار کاملاً توسط مردم حس نشده، اما تورم بینابینی آن پاسخ داده می‌شود. کالابرگ از این به بعد تمام حوزه‌های اعتباری نظام را برای محرومان و سایر قشر‌ها تحت پوشش قرار می‌دهد، البته موضوع زمانبر است.
با توجه به افزایش قیمت کالا‌های اساسی مانند مرغ که از محدوده ۵۰هزار تومان در سال گذشته به قیمتی برابر ۷۰ تا ۱۰۰هزار تومان در سال جاری رسیده است، اعتبار کالابرگ الکترونیک تنها برای سه دهک اول (آن هم با شرط) افزایش یافته که به زیان یارانه‌بگیران است و پیش‌بینی می‌شود به تدریج به جمع خانوار‌هایی که از کالابرگ استفاده می‌کنند، افزوده شود، به شرطی که کالا‌های عرضه شده با کالابرگ باکیفیت باشد.
به نظر می‌رسد دولت درصدد جبران بخشی از فشار معیشتی مردم به‌واسطه تنوع‌بخشی به کالا‌های اساسی مشمول یارانه است، اما مهم‌تر از این تصمیم، نحوه اجرای آن است که آیا منجر به رنگین شدن سفره مردم خواهد شد یا خیر؟
