اسلام چه جایگاهی برای نقش پدر در خانواده قائل است و آیا در جامعه امروز شاهد ایفای این نقش هستیم؟
دو دیدگاه کلی در مورد جایگاه پدر به عنوان محور اساسی و مسلم برای خانواده وجود دارد که با این تبیین می‌توانیم نگاه مثبت را متعالی و نگاه منفی را مثبت سازیم. در شرایط فعلی نگاه مادی، کلیشه‌ای و سطحی به جایگاه پدر وجود دارد که به نقصان در تربیت دینی برمی‌گردد.
پنج شاخصه اصلی در نگاه اسلام به پدر وجود دارد. ابتدا اینکه پدر هر چه باشد چه کافر و چه مؤمن باید مورد احترام فرزندان قرار گیرد. آیه ۲۳ سوره اسرا می‌فرماید «وَقَضَى رَبُّکَ أَلا تَعْبُدُوا إِلا إِیَاهُ» که بلافاصله گفته می‌شود «وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا.» این «والدین احسانا» مطلق است و تأکیدی بر مؤمن یا کافربودن آن وجود ندارد. پس چه مؤمن و چه کافر باید از پدر تبعیت کرد، چراکه نگاهی فطری و تربیتی در هر کسی وجود دارد که باید به ولی‌نعمت خود احترام بگذارد. این در حالی است که در غرب، نگاه نسبت به پدر از وحیانی و فطری خارج شده و به دنبال منفعت از پدر هستند. براساس نگاه غربی‌ها وقتی منفعت باشد، احترام هم وجود دارد، اما در غیر این صورت چنین منفعتی وجود نخواهد داشت. اسلام می‌گوید حتی اگر پدر و مادر نگاه بدی داشتند، شما نمی‌توانید نگاه بدی به آن‌ها داشته باشید. در روایت داریم اگر به صورت شما سیلی زدند، طرف دیگر صورت را برگردانید و بگویید حق به گردن من دارید.
شاخص دوم نیز بالطبع در نتیجه همین نگاه محترمانه و تکریمی اسلام به والدین است؟
بله. شاخص دوم این است که پدر و مادر باید در کنار ما باشند و محبت واقعی را از طرف ما حس کنند، یعنی کسی می‌تواند جایگاه پدر را متوجه شود که آن را لمس کند. روایت داریم، وقتی والدین در کنار شما به پیری رسیدند، عندلک کرب می‌آورد، یعنی نزد شما باید باشند و این در مقابل نگاه غرب است برای اینکه در آنجا فرزندان وقتی بزرگ می‌شوند از پدر و مادر فاصله می‌گیرند. در نگاه غرب برای آسایش خود این فاصله را ترجیح می‌دهند.
همانطور که فرزند در دامن پدر و مادر بزرگ و تربیت می‌شود، پدر و مادر نیز احتیاج به محبت فرزند دارد. در قرآن می‌خوانیم «وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیرًا» و همیشه پر و بال تواضع و تکریم را با کمال مهربانی نزدشان بگستران و بگو پروردگارا چنانکه پدر و مادر مرا از کودکی (به مهربانی) بپروردند تو در حق آن‌ها رحمت و مهربانی فرما.
شاخص سوم این است که پدر یک مدیر مهربان و مقتدر است مثل ستونی که حافظ جایگاه خانواده خواهد بود. اگر این ستون حفظ شود خانواده از آسیب‌های تهدیدکننده این نهاد مقدس حفظ می‌شود. بخش اعظمی از آسیب‌های وارده به کانون خانواده به این دلیل است که ما نقش پدری را نمی‌بینیم و حرمت بین فرزند و پدر شکسته شده است. وقتی حرمت بین فرزند و پدر شکسته شد، آن نهاد مقدس به مرور فرو می‌ریزد.
شاخصه چهارم این است که پدر در آموزه‌های دینی ما منشأ نزول و حلال مشکلات است. چه انسان‌هایی که با خدمت به پدر و حفظ این جایگاه عاقبت بخیر شدند و زندگی با برکتی داشتند. این‌ها در قالب‌های مختلف باید منتقل و باید به تصویر کشیده شوند، اما اگر نهاد خانواده مادی و کلیشه‌ای شد به حاشیه می‌رود.
شاخص پنجم این است که احترام و حفظ جایگاه پدر باعث می‌شود انسان لذت زندگی را بچشد. زندگی لذت بخش و آرامبخش در کنار والدین است. کسی که به پدر و مادر خود احترام می‌گذارد، از بزرگ‌ترین نعمت زندگی خود تشکر کرده است. لذتی که در تشکر است در کفران و اذیت نیست. انسان‌هایی که همیشه قسمت پر لیوان را می‌بینند، نگاه مثبت دارند، یعنی شکرگزار هستند. بزرگ‌ترین نعمات امروز ما پدر‌ها هستند. پیامبر فرمودند لذت زندگی در نیکی و احترام به پدرو مادر قرار داده شده است.
چرا امروز عموماً والدین از فرزندان خود گلایه دارند؟!
متأسفانه پدر و مادر مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند. بسیاری از فرزندان از خانواده‌ها جدا شدند. وقتی جایگاه پدر صرفاً مادی دیده شود، منشأ برکت نخواهد بود. این نگاهی غربی است و امروز در غرب پدر و خانواده جایگاه معنوی ندارند و اصل ازدواج و فرزندآوری نیز به انحراف کشیده شده است.
بی‌تردید اثر معنوی پدر در زندگی یک دختر فراتر از موضوعات مادی است. اثرگذاری نقش پدر در زندگی دختران چگونه است؟
در مراودات عاطفی از وابستگی عاطفی دختر به پدر می‌گویند که در واقع ارتباط عاطفی پدر و دختر معنای درستی دارد و طبیعت روحیه دختر این را می‌رساند، چراکه دختر ظرافت‌هایی دارد که در پسر نیست و هرکدام اقتضای خلقت خود را دارند. اگر در آموزه‌های دین ما نگاه پدر به دخترش تکریمی باشد، به دختر آسیب وارد نمی‌شود. روحیه عاطفی و ظریف باعث می‌شود دختر را به گل تشبیه کنند که این همان تعبیر پیامبر اکرم (ص) است که به خاطر ظرافت‌ها زن و دختر را مثل گل می‌دانند.
بزرگ‌ترین حامی دختر پدر است و پدر می‌تواند در گلستان خانواده دختر را با ظرافت‌ها ببیند و به او توجه کند. گوش دادن به صحبت‌های دختر و ایجاد زمینه برای گوش شنوا بودن یعنی عواطف و احساسات او در بطن خانواده در نظر گرفته می‌شود. پدر‌ها باید بعد از درک گفتار براساس نیاز‌ها به آن‌ها جواب بدهند و حتی طبق تأکیدات اسلامی به دختر باید بهای بیشتری بدهند. حتی وقتی هم می‌خواهند هدیه دهند اول به دختر بدهند. در مورد دختر عاطفه باید در کنار عقل مقدم باشد. پدران در آموزه‌های دین ما باید نسبت به دختران نگاه ویژه و با دقتی داشته باشند و دختر هم نسبت به جایگاه و نقش ویژه پدر آگاه باشد. همانطور که پدر به دختر احترام می‌گذارد او نیز باید بداند پدر منشأ خیر است و از نظرات پدر استفاده کند. البته پدر نباید نظر خود را تحمیل کند. آینده زندگی دختر تا حد زیادی به رفتار پدر بستگی دارد.
