اینجا سردرود است. یکی از شهرهای استان آذربایجانشرقی که در بخش مرکزی شهرستان تبریز قرار دارد. شهری که با تابلو فرشهای دستبافش به شهرت جهانی رسیده و در سالهای نه چندان دور وظیفه ایجاد اشتغال برای دیگر استانها را نیز بر عهده داشت. اما حالا به خاطر بیتوجهی و عدم حمایت از هنرمندانش روزهای سختی را سپری میکند و این ناملایمات موجب شده تا سردرودی که یک روز با اتکا به هنر فرش بافانش افتخار شهر بدون بیکار را داشت، به فکر سپردن عطای تابلو فرشبافی به لقایش باشد.
سردرود به خاطر موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در یک منطقه خوش آب و هوا، در کنار جاذبههای باستانی و گردشگری و تفریحی، دارای باغهای زیبا و زمینهای زراعی زیادی است. زمینهایی که سالانه محصولات باکیفیتی از انواع گوجه سبز، انگور، زردآلو، گردو، سیب، هلو و گلابی از آنها برداشت میشود. با این حال، این منطقه نه به خاطر محصولات کشاورزی که با سابقه طولانی و حجم عمده تولیدات هنریاش، سالهاست در بسیاری از جوامع با عنوان پایتخت تابلو فرش ایران و جهان شناخته میشود. سردرودیها هنر بافت تابلوفرش را از پدران خود به ارث بردهاند و میتوان گفت که این حرفه نسل به نسل و سینه به سینه انتقال پیدا کرده است. تابلو فرشهای دستباف سردرود به دلیل وفور طیف رنگ و ظرافت به کار رفته در آنها از ارزش و مقبولیت بسیاری در سطح جهانی برخوردار است. این تابلو فرشها اغلب در قالب پرتره بافته میشوند. نقشهای هنری، نقاشی، منظره و آیات قرآن دیگر طرحهای مرسوم به کار رفته در این تابلوفرشها هستند.
هنر بافت تابلوفرش در شهرستان سردرود نزدیک به یک قرن میرسد و طی سالیان اخیر نزدیک به ۸۰ درصد از مردم این شهرستان بهطور مستقیم یا غیرمستقیم از این هنر کسب درآمد میکنند.
تابلوفرش جزو لاینفک زندگی سردرودیهاست و کمتر خانه و خانوادهای را در این شهر میتوان پیدا کرد که به تولید تابلوفرش مشغول نباشند. در این میان پیر و جوان و تحصیلکرده و بیسواد هم تفاوتی ندارد. با اینکه تا چند سال پیش میگفتند هنر بافت تابلوفرش اصلیترین شغل مردم این شهر است و این کار توانسته بیکاری را در این منطقه به صفر برساند، اما حالا زمزمههایی به گوش میرسد که اگر از یک طرف به وضعیت و نیاز بافندگان این شهر توجهی نشود و مورد حمایت قرار نگیرند و از طرف دیگر برای تولیداتشان با متدهای روز دنیا همراه نشوند، مثل صدها هنر و صنایع دستی دیگر، کمکم به حاشیه رفته و شاید گرد فراموشی آنها را از صفحه روزگار پاک کند.
التماس برای یک بیمه ناقابل
بیمه شدن بافندگان تابلوفرش درخواستی است که طی دهههای اخیر از طرف فعالان این عرصه اعلام میشود، با این وجود متولیان امر کاری کردهاند که این هنرمندان از نحوه سیاستگذاری و برخورد سلیقهای فریادشان به گوش فلک برسد. به گفته آنها، بعضی از شعب بیمه با بهانههای بیمورد و واهی، فقط یک کار میکنند و آن هم ناامید کردن افرادی است که سرپنجه شان ایران را به جهان میشناساند. مدیران بیمه با جملاتی مثل «دار قالی کوچک است» یا «در زمان مراجعه بازرس، بافنده حضور نداشته» بیمه این افراد را قطع میکنند. مدیرعامل شرکت تعاونی تابلو فرش سردرود که دل پرخونی از نحوه برخورد با بافندگان تابلوفرشها دارد، میگوید: «اگر قرار باشد از مشکلاتی که در حال از بین بردن این هنر و صنعت است نام ببریم باید به عدم ثبات قیمت پشم و ابریشم و تهیه مواد رنگرزی و مهمتر از آن به نبود بیمه قالیبافی اشاره کنیم.»
کاظم صحتی با تأکید بر اینکه در بخش تولید و فروش، بیشتر افراد فعال در عرصه تابلو فرش سردرود قبل از اینکه فروشنده و عرضهکننده باشند، یک رنگرز ماهر یا یک طراح خلاق هستند، ادامه میدهد: «خلق یک اثر هنری به نام تابلو فرش در وجود و خون این افراد است، اما در حوزه عرضه و فروش آنطور که باید کار نشده و با ورود به حوزه دیجیتال مارکتینگ دنیا و فروش آنلاین، باید هنر تابلو فرش را به نمایش گذاشت وگرنه از قافله عقب خواهیم ماند.»
به گفته این مسئول با تولید محتوای قوی و علمی همراه با متدهای روز دنیا به چندین زبان باید به بازارهای جهانی ورود کرد چراکه در ویترین دیجیتال مارکتینگ دنیا جای تابلو فرش سردرود و ایران کاملاً خالی بوده و این خلأ، ملموس و محسوس است. از حال زار تابلوفرش بافان سردرودی همین بس که بدانیم اولین و تنهاترین اتحادیه صنف تولیدکنندگان تابلو فرش کشور در سال ۹۰ در این شهر ایجاد شده است. با توجه به شغلهای جانبی این صنف و گستره فعالیت تولیدکنندگان تابلو فرش، روزی نرخ بیکاری در سردرود در حد صفر بود و در ۱۸ استان کشور برای ۲۶۰ هزار نفر شغل ایجاد کرده بود. در آن زمان تابلو فرش در فهرست آثار معنوی میراث فرهنگی کشور ثبت ملی شد و روزانه بیش از ۵۰۰ قطعه از این اثر هنری در طرح و سایزهای مختلف به مدیریت کارگاههای متمرکز و غیر متمرکز تولید میشد و امروز همان هنرمندان و فعالان بیادعا، برای یک بیمه یا دریافت مواد اولیه باید ملتمسانه چشم به دست دهها مسئول بدوزند.