جوان آنلاین: یکی از ویژگی‌های استان‌های ایران این است که هر کدام‌شان در تولید یک یا چند محصول کشاورزی سرآمد بوده و به عنوان قطب تولید آن محصول به شمار می‌آیند. درست مثل استان فارس که به تنهایی سهمی حدود ۹۰ درصد از تولید انجیر خشک ایران را در اختیار دارد و در این میان، استهبان به عنوان ستون فقرات این صنعت شناخته می‌شود. مهم‌تر اینکه باغ‌های دیم انجیر استهبان در سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) به ثبت جهانی رسیده، اما به خاطر نبود صنایع تبدیلی و سیستم فرآوری بیشتر محصولات انجیر به صورت خام صادر می‌شود.
استهبان که در قلب استان فارس قرار دارد دارای ثروتی است که در صورت حفاظت از آن هرگز به پایان نمی‌رسد. در دامنه‌های استهبان، سرمایه‌ای طبیعی و کشاورزی جای گرفته که نه تنها نقش به سزایی در اقتصاد منطقه دارد، بلکه برندی جهانی برای ایران محسوب می‌شود. «انجیر استهبان» که مروارید سبز استان فارس شناخته می‌شود، می‌تواند نه تنها به عنوان یک کالای صادراتی سودآور، بلکه در جایگاه نمادی از کیفیت و اصالت ایرانی در بازار‌های جهانی بدرخشد. کاری که رسیدن به آن، مستلزم همکاری همه‌جانبه نهاد‌های دولتی، بخش خصوصی و تشکل‌های مردمی، در کنار سرمایه‌گذاری روی برندسازی و بازاریابی مدرن و از همه مهم‌تر تمرکز بر توسعه صنایع فرآوری و ایجاد ارزش افزوده است.
انجیر بی‌نظیر دنیا
استهبان با دارابودن بزرگ‌ترین انجیرستان دیم جهان، قطب اصلی تولید انجیر کشور محسوب می‌شود و برنامه‌ریزی‌های نوینی مانند راه‌اندازی «کنسرسیوم صادراتی» برای ارتقای جایگاه این محصول در بازار‌های جهانی در دست اجراست. این شهرستان با ۲۶ هزار هکتار باغ انجیر، بزرگ‌ترین انجیرستان دیم جهان شناخته می‌شود. از این سطح حدود ۲۲ هزار و ۵۰۰ هکتار باغات بارور هستند. میزان تولید سالانه انجیر خشک در این منطقه بسته به شرایط آب و هوایی، به طور معمول بین ۱۵ تا ۲۵ هزار تن در نوسان است و برای سال ۱۴۰۴، پیش‌بینی شده حدود ۱۸ هزار تن انجیر خشک برداشت شود.
انجیر این منطقه به دلیل طعم شیرین، اندازه مناسب و شکل ظاهری زیبا از شهرت و محبوبیت بی‌نظیری برخوردار است. این در حالی است که روش خاص عمل‌آوری و خشک‌شدن طبیعی آن روی درخت، به حفظ ارزش غذایی بالا و ارگانیک بودن محصول کمک شایانی می‌کند.
چین مقصد اول صادرات
اگرچه اکثر ایرانیان انجیر ناب استان فارس را با نام استهبان می‌شناسند، اما شهرستان‌های دیگری مانند نی‌ریز، جهرم و داراب نیز سهم قابل‌توجهی در تولید انجیر استان فارس دارند.
جالب است بدانیم که سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نظام کشاورزی باغ‌های دیم انجیر استهبان را به عنوان یک میراث کشاورزی با اهمیت جهانی به ثبت رسانده است. انجیر این منطقه از نوع «سبز استهبان» است و به طور طبیعی روی درخت خشک می‌شود که این روش، به حفظ کیفیت و طعم بی‌نظیر آن کمک می‌کند.
با اینکه دنیا روی انجیر استهبان حساب باز کرده است، اما یکی از اصلی‌ترین مشکلات و درد‌های این محصول، خام‌فروشی و فقدان صنایع تبدیلی و فرآوری است. در حال حاضر بخش عمده‌ای از انجیر استهبان بدون فرآوری و به صورت خام به بازار‌های جهانی صادر می‌شود که این امر موجب از دست رفتن فرصت‌های طلایی در ارزش افزوده شده که کاهش سود کشاورزان را به همراه دارد.
با اینکه مقاصد زیادی برای صادرات انجیر ایران اعلام می‌شود، اما وابستگی شدید به یک بازار و روش‌های سنتی صادرات هم کار را سخت کرده است. آمار‌ها نشان می‌دهند حدود ۸۵ تا ۹۰درصد از صادرات انجیر خشک ایران تنها به کشور چین انجام می‌شود.
این وابستگی، ریسک زیادی را به دنبال دارد. از سوی دیگر، فرآیند صادرات اغلب از سوی تجار محلی و به روش‌های کاملاً سنتی انجام می‌گیرد که گاه منجر به پرداخت نشدن به موقع حق‌الزحمه باغداران می‌شود.
نیازمند زنجیره ارزش افزوده
در استان فارس هم باغداران مثل دیگر نقاط ایران درگیر مشکلات زیادی از جمله بالابودن هزینه تولید هستند. همچنین، پدیده خشکسالی در سال‌های اخیر، کیفیت و کمیت محصول را تحت تأثیر قرار داده است. علاوه بر این، چالش‌هایی در زمینه حمل و نقل، بسته‌بندی و تعرفه‌های گمرکی نیز وجود دارد.
استاندار فارس می‌گوید: «ایجاد و توسعه صنایع فرآوری انجیر برای تولید محصولاتی مانند شیره انجیر، کلوچه، مربا و سایر فرآورده‌ها یک ضرورت انکارناپذیر است.»
حسینعلی امیری بر ایجاد «زنجیره ارزش افزوده» برای محصول انجیر و همچنین احداث پایانه صادراتی برای چهار محصول از جمله انجیر در استهبان تأکید کرده و می‌گوید: «باید با فعالیت‌های توسعه بازار و استفاده از بازاریابی دیجیتال، بازار‌های جدیدی در کشور‌های اروپایی، هند، مالزی، ژاپن و کشور‌های عربی شناسایی و فعال شوند. کاهش وابستگی به بازار چین، امنیت اقتصادی این صنعت را افزایش خواهد داد.»
این مسئول تأکید می‌کند: «حمایت همه‌جانبه دولت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان در قالب بسته‌های حمایتی ویژه، تسهیلات بانکی و پیگیری مشکلات مالیاتی بسیار حیاتی است؛ ضمن اینکه نظارت و اعتبارسنجی تجار از سوی نهاد‌های دولتی می‌تواند به ساماندهی بازار و تضمین منافع باغداران کمک کند.»
تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی
انجیر خشک ایران، به‌ویژه انجیر استهبان، کالایی باارزش در تجارت بین‌الملل است و تقاضای قابل‌توجهی در بازار‌های جهانی دارد. بر همین اساس، ایران از نظر میزان تولید انجیر در رده پنجم جهان قرار دارد و از نظر صادرات میوه‌تر انجیر، جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. همچنین جزو سه صادرکننده بزرگ انجیر خشک در دنیا به شمار می‌آید. یکی از کارشناسان اقتصادی در حوزه موادغذایی با بیان اینکه انجیر استهبان به کشور‌های متعددی از جمله کشور‌های عربی، آسیای شرقی، ترکیه، چین، روسیه و همچنین کشور‌های اروپایی صادر می‌شود، می‌گوید: «چندی قبل محموله‌هایی به کشور‌های انگلیس و امارات ارسال شد، اما باید توجه داشت که انجیر صادراتی براساس معیار‌هایی مانند سایز، رنگ، میزان «دهان باز» بودن و درصد دانه‌های تیره، در گرید‌های مختلفی دسته‌بندی می‌شود. بیشترین حجم صادرات ایران در قالب کیفیت‌های خوب است.»
منوچهر بیاتیان با تأکید بر اینکه اگرچه انجیر استهبان در بازار‌های جهانی حاضر است، اما برای رسیدن به جایگاه واقعی خود و افزایش سهم از تجارت جهانی، برنامه‌ریزی استراتژیک صورت گرفته و برخی چالش‌ها رفع شوند، می‌گوید: «اتحاد و تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی بسیار مهم است، زیرا یکی از اصلی‌ترین مشکلات، صادرات انفرادی و ناتوانی شرکت‌ها در تأمین بلندمدت و مستمر کالا برای بازار‌های بین‌المللی است. خوشبختانه، راه‌اندازی کنسرسیوم صادراتی انجیر استهبان با حمایت سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در دستور کار قرار گرفته است. این کنسرسیوم با ایجاد همکاری شبکه‌ای بین بنگاه‌های کوچک و متوسط به کاهش ریسک، افزایش بهره‌وری و حضور قدرتمندتر در عرصه جهانی کمک خواهد کرد.»
این کارشناس تصریح می‌کند: «برای حفظ برند انجیر استهبان و جلوگیری از صادرات محصولات بی‌کیفیت که به اعتماد جهانی لطمه می‌زند، ضروری است یک شیوه‌نامه ملی صادرات انجیر با همکاری نهاد‌های دولتی و بخش خصوصی در استان فارس تهیه و به کل کشور تعمیم داده شود. این کار موجب یکپارچگی در کیفیت و ارتقای اعتماد بین‌المللی خواهد شد.»
