سرویس سیاسی جوان آنلاین: شاید یکی از نمونه‌های روشن همکاری در سیاست خارجی ایران نزدیک شدن تهران و دمشق در دوران جنگ تحمیلی بود. در حالی که تمام کشور‌های عربی به صورت یکصدا از موضع صدام حسین حمایت می‌کردند، دولت دمشق به رهبری حافظ اسد از موضع ایران در جنگ حمایت و با ایران همکاری می‌کرد. همین مسئله و حضور سوریه در جبهه مقاومت سبب شد تا در جنگ تروریست‌ها علیه دولت دمشق طی ۹ سال گذشته، ایران با تمام قدرت از یکپارچگی دولت سوریه حمایت کند.
در شرایط فعلی نیز ایران در یکی از مقاطع ویژه خود به سر می‌برد. بیماری کرونا به عنوان یک بیماری واگیردار گسترده همانند سایر کشور‌ها فشار فراوانی را بر مردم و دولت ایران وارد کرده است. در چنین شرایطی دولت ایران شاهد رفتارهای متفاوتی از سوی کشور‌ها درخصوص کمک برای مبارزه با این بحران است. شاید واضح‌ترین نمونه‌ها برای مقایسه موضع‌گیری‌ها، دولت‌های چین و امریکا باشد.
همچنین این دو کشور در پیش‌بینی‌های جهانی جزو دو قدرت اصلی دنیا در قرن بیست‌و‌یکم ارزیابی می‌شود.
موضع رذیلانه امریکایی‌ها درباره شیوع کرونا در ایران
بدون شک باید گفت که موضع امریکایی‌ها در مقابل شیوع ویروس کرونا در ایران حتی رذیلانه بوده است، البته نگاه ابزاری مقامات امریکایی به موضوع همه‌گیری ویروس کرونا مسبوق به سابقه است. شاید جنجالی‌ترین مورد در این باره، اظهارات «ویلبر راس» وزیر بازرگانی امریکا باشد که شیوع این ویروس در چین و بحران ناشی از آن را فرصتی برای اقتصاد ایالات متحده دانست. این نقل قول جنجالی با واکنش خشمگینانه چینی‌ها روبه‌رو شد و جالب است که تنها یک ماه بعد با تأیید رسمی ورود کرونا به امریکا، بورس نیویورک بدترین دوره خود را از زمان بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ تجربه کرد.
در مورد ایران نیز بلافاصله پس از اعلام رسمی دو مورد تأیید ویروس کرونا، اولین واکنش وزارت خارجه امریکا متهم کردن تهران به پرده‌پوشی و کتمان حقیقت در خصوص این ویروس و تعداد مبتلایان به آن بود. جالب این است که در فاصله کمی بعد از انتشار این خبر، پمپاژ گسترده‌ای از اطلاعات در شبکه‌های فضای مجازی آغاز شد. از سوی دیگر امریکایی‌ها در کنار جنگ روانی گسترده علیه ایران اجازه ورود هر گونه دارویی را به داخل ایران سلب کرده‌اند؛ رویدادی که طی ماه‌های گذشته سبب مرگ بسیاری از بیماران ایرانی شده بود.
مسیری که به روی ایران بسته شد
در طول ماه‌های گذشته یکی از مسائلی که در خصوص تحریم‌های امریکا مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت، محدود کردن تراکنش‌های مالی برای تأمین مایحتاج دارویی ایران بود.
سابق بر این، طبق معافیت مندرج در قوانین تحریمی «سیسادا» و «کاهش تهدید ایران و سوریه» امکان انجام تراکنش‌های بانکی از سوی مؤسسات مالی بین‌المللی برای خرید دارو و غذا برای ایران وجود داشت، اما از سال ۲۰۱۶میلادی و تجمیع تمام تحریم‌های غیرهسته‌ای ایران در قالب قانون «کاتسا» و تعریف تگ تحریمی جدید بر اساس متهم کردن مؤسسات مالی ایرانی به تأمین مالی تروریسم این منفذ حقوقی نیز از بین رفت و از سال ۲۰۱۷میلادی تاکنون و به خصوص پس از خروج امریکا از برجام تمام نظام مالی ایران در همین قالب مجدداً مورد تحریم قرار گرفت.
یکی از مهم‌ترین تبعات این اتفاق امتناع مؤسسات مالی بین‌المللی از بازگشایی خطوط اعتباری برای خرید دارو و غذا توسط نهاد‌های درمانی ایران بود، به‌طوری که در سال ۲۰۱۹ چندین نفر از کودکان ایرانی مبتلا به بیماری پروانه‌ای به دلیل عدم ارسال پانسمان‌های لازم جان خود را از دست دادند.
این ماجرا نه تنها واکنش ایران بلکه نهاد‌های حقوق بشری را نیز در داخل امریکا برانگیخت که نمونه آن نامه سناتور «الیزابت وارن» از کاندیدا‌های حزب دموکرات درباره نگرانی‌های موجود پیرامون تأمین داروی مورد نیاز ایران در امریکا بود.
پاسخ وزارت خزانه‌داری امریکا به این نگرانی‌ها و اعتراضات راه‌اندازی کانال مالی سوئیس برای تأمین مالی خرید دارو و غذا از محل ذخایر بانک مرکزی ایران در این کشور بود. به رغم اینکه این اقدام گامی به سمت جلو بود و اولین محموله دارو‌های پیوند اعضا به ارزش نزدیک به ۵/۲ میلیون دلار از طریق سفارت سوئیس به ایران تحویل داده شد، اما نگاهی دقیق به ساز و کار این کانال مالی نشان می‌دهد که این اقدام نمادین کوچک‌ترین تاثیری در برطرف کردن مشکلات دارویی ندارد. این در حالی است که اینستکس به عنوان راه جدی‌تر برای حل این مسئله با پیغام‌های تهدیدآمیز واشنگتن عملاً ابتر باقی مانده و به کوچک‌ترین نتیجه‌ای نرسیده است.
کانال مالی سوئیس؛ حربه‌ای برای وابسته کردن ایران به امریکا
اساس تشکیل کانال مالی سوئیس را می‌توان در ایجاد فرآیندی برای رصد لحظه‌ای تمام تراکنش‌های مالی حساس ایران در خصوص موضوع دارو و غذا تعریف کرد. زمانی که وزارت خزانه‌داری امریکا مجوز معافیت دو بانک سوئیسی برای معاملات مالی پیرامون دارو و غذا را صادر کرد، انجام تراکنش‌های مالی بر اساس این مجوز منوط به انتشار جزئی‌ترین اطلاعات مشتریان ایرانی شد. بر این اساس شرکت‌ها یا نهاد‌های طرف معامله باید اطلاعات داخلی خود را افشا کنند تا هرگونه ابهامی در خصوص همکاری نهاد‌های تحریمی از بین برود. علاوه بر این مقصد نهایی هر کالای خریداری شده نیز به صورت دقیق باید ذکر و از تحویل آن به طرف ثالث خودداری شود.
به این ترتیب تمام اطلاعات مرتبط با حوزه دارو و غذا به صورت دقیق در اختیار امریکایی‌ها قرار می‌گرفت، این در حالی است که هم اکنون کانال‌های مالی گسترده‌تر با گردش مالی بسیار بیشتری در حال فعالیت و تأمین برخی نیازمندی‌های دارویی ایران هستند. عدم امکان شارژ منابع موجود در این کانال مالی اشکال دیگری است که نسبت به این مسیر مبادله‌ای وارد است چراکه ایران هم اکنون کوچک‌ترین صادراتی در حوزه انرژی به کشور‌های اروپایی ندارد و منابع بلوکه‌شده فعلی نیز به دلیل حجم واردات ایران در دوره نه چندان طولانی ممکن است به اتمام می‌رسد.
زمانی که «مایک پمپئو» وزیر خارجه امریکا با سؤال در جلسه استماع این هفته مجلس نمایندگان امریکا درباره نحوه صادرات دارو به ایران مواجه شد از فعال شدن کانال مالی سوئیس با تمام توان خبر داد.
اندکی بعد خبرگزاری رویترز نیز از معافیت‌های جدید تحریمی درباره این کانال خبر داد و این در حالی بود که کانال مالی سوئیس با همان محدودیت‌های پیشین مواجه بود. خرید کالا فقط محدود به کشور سوئیس است و امکان شارژ منابع مالی آن وجود ندارد.
این در حالی است که امریکایی‌ها برای اثبات حسن‌نیت خود در خصوص این پیشنهاد راه‌های متعددی در اختیار دارند که یکی از آن‌ها صدور مجوز برای برداشت از منابع ارزی ایران در عمان و هند برای خرید‌های دارویی است.
هم اکنون نزدیک ۵میلیارد دلار از منابع ارزی ایران به دلیل تحریم‌های امریکا در هند و عمان انباشته شده است. همین مسئله درباره ذخایر ایران در کره‌جنوبی نیز صدق می‌کند و مقامات ایرانی بار‌ها در خصوص عدم‌امکان استفاده از این منابع حتی به پول این کشور گلایه کرده‌اند.
رفتار متفاوت چین با ایران
در مقابل تمام فشار‌های تحریمی امریکا تاکنون موضع دولت چین کمک حداکثری به ایران برای پشت سر گذاشتن این بیماری بوده است. بخشی از این کمک‌ها در قالب تجهیزات پزشکی بوده که در قالب پرواز‌های هوایی به ایران انتقال داده است، بخشی دیگر نیز شامل انتقال تجربیات مبارزه با کرونا به ایران بوده است، از سوی دیگر دولت چین بار‌ها و بار‌ها در مجامع بین‌المللی بر این نکته تأکید کرده که باید تحریم‌های یکجانبه علیه ایران لغو شود، البته در این میان چین اعلام کرده که خود با تمام قدرت به دنبال کمک به ایران است. این رویکرد دولت چین با نامه رئیس‌جمهور چین به روحانی جنبه رسمی گرفته است، اگر چه پس از برجام تمام توان دولت برای برقراری رابطه روی کشور‌های اروپایی متمرکز شد و همین مسئله موجب رنجش چینی‌ها را فراهم کرد که تبعات جدی اقتصادی نیز به خصوص در حوزه ارز برای ایران داشت. حالا به نظر می‌رسد با توجه به همدردی به موقع ایران با موج کرونا و پاسخ مثبت چین به این اقدام زمینه برطرف کردن مسائل گذشته فراهم شده است.
