جوان آنلاین: «در کلانشهر‌های کشور مانند شهر تهران که حدود ۹ میلیون نفر جمعیت دارد، حتی یک نانوایی نان کامل وجود ندارد»؛ این جمله‌ای است که رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی در همایش روز جهانی غذا وقتی می‌خواست سفره نان کامل را در برابر رسانه‌ها باز کند، برای توصیف وضعیت موجود از آن کمک گرفت! طبق توضیحات وی برخی اتحادیه‌ها در حالی مانع از گسترش تولید نان کامل می‌شوند که این نان ارزش غذایی بالایی دارد و سبوس استفاده شده در این نان برای سلامت مردم بسیار مفید است. اهمیت تولید نان کامل را هنگامی بهتر درک می‌کنیم که بدانیم چیزی حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد انرژی مردم کشورمان از نان تأمین می‌شود!
نان کامل شاید در شرایط اقتصادی کنونی یکی از در دسترس‌ترین راهکار‌ها برای تأمین نیاز روزانه مردم به ریز مغذی‌ها و پیشگیری از سوء‌تغذیه باشد. پروژه‌ای که در دولت سیزدهم کلید خورد، اما به نظر می‌رسد این طرح هم مانند بسیاری از طرح‌های دیگر با تغییرات مدیریتی متوقف مانده و خبری از گسترس آن نیست. روز گذشته و در همایش روز جهانی غذا، اما بهانه خوبی بود تا یک‌بار دیگر سفره نان کامل در برابر رسانه‌ها گشوده شود و حسن امامی رضوی، رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی با تأکید بر اهمیت تغذیه‌ای نان کامل از چالش‌های جدی تولید این نان سخن بگوید؛ اینکه در کلانشهری همچون تهران حتی یک نانوایی پخت نان کامل هم وجود ندارد و ۹ میلیون نفر پایتخت‌نشین به این نان دسترسی ندارند. آنطور که رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی می‌گوید اجرایی‌نشدن پروژه نان کامل زیر سر برخی اتحادیه‌هاست!
برکت سفره یا عامل بیماری‌زا
نان نزد ما ایرانی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد و برکت سفره‌هایمان است. همه ما روزمان را با عطر خوش نان تازه آغاز می‌کنیم و روزی نیست که نان مصرف نکنیم. بر اساس آمار‌ها مردم کشورمان ۳۷ درصد بیشتر از مردم جهان نان مصرف می‌کنند و ۶۰ درصد سبد غذایی و تأمین انرژی مردم ایران از نان صورت می‌گیرد. آمار بالای مصرف نان در کشور را اگر در کنار مصرف بالای نان‌های پخته‌شده از آرد سفید و ارزش غذایی پایین این نوع از نان بگذاریم، در می‌یابیم ریشه بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها در کشورمان، مصرف نان ناسالم تهیه‌شده از آرد سفید است که فقط می‌تواند شکم افراد را سیر کند و سلول‌های چنین افرادی به واسطه عدم دریافت ریز‌مغذی‌های لازم گرسنه است. احمد اسماعیل‌زاده، مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیش از این با تأکید بر مصرف نان کامل گفته‌بود: «از مجموع ۴۲۰ هزار مرگ سالانه در کشور، حدود ۶۰ هزار مورد ناشی از فقدان مصرف نان کامل است.»
این در حالی است که اگر سبوس گندم را از آرد جدا نکنند و نان از آرد کامل تهیه شود، می‌تواند بخشی از مواد مغذی مورد نیاز ما را تأمین کند. به همین‌خاطر هم در دولت سیزدهم موضوع ارتقای نان از اواخر سال ۱۳۹۲ تا کنون در دستور کار دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور قرار گرفت و حتی کمیته نان کامل تشکیل شد، اما اگر شما هم می‌خواهید بدانید ماجرای تولید نان کامل به کجا رسید باید بدانید که طبق اظهارات رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی انگار در این زمینه چندان پیشرفتی را شاهد نبوده‌ایم!
تهران نانوایی نان کامل ندارد!
حسن امامی‌رضوی در همایش «روز جهانی غذا» با تأکید بر ضرورت توجه به امنیت غذایی گفت: «وضعیت امنیت غذایی و سلامت غذایی مردم به توجه جدی نیاز دارد، اما چارچوب اجرایی در این راستا، هماهنگ و یکپارچه نیست.»
وی با بیان اینکه «سند دانش‌بنیان امنیت غذایی» در سال ۱۴۰۲ تدوین شد، توضیح داد: «شورای عالی انقلاب فرهنگی نسبت به تدوین این سند اقدام کرد. همچنین شورای عالی سلامت و امنیت غذایی نیز نسبت به تصویب سند دانش‌بنیان امنیت غذایی اقدام کرد و اقدامات اجرایی برای اجرای این سند انجام شد. سند دانش‌بنیان امنیت غذایی، شامل ۲۲۱ اقدام در حوزه‌های امنیت و ایمنی غذایی می‌شود. به طور قطع، اجرای موفق این سند به همکاری تمام دستگاه‌های مسئول و مشارکت مردم نیاز دارد. شش کمیسیون در دبیرخانه شورای عالی سلامت به منظور پیشبرد سند دانش‌بنیان امنیت غذایی تشکیل شده، اما برگزاری جلسات و هماهنگی بین دستگاه‌ها با زحمت فراوان انجام می‌شود.»
رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی با بیان اینکه توسعه تولید و مصرف نان کامل و سالم از اقدامات سند دانش‌بنیان امنیت غذایی محسوب می‌شود، گفت: «نان کامل، ارزش غذایی بیشتری دارد و سبوس استفاده شده در این نان برای سلامت مردم بسیار مفید است. اگرچه نان کامل از ارزش غذایی بالایی برخوردار است، اما با این حال در این زمینه با مشکلات جدی مواجه هستیم. نان بربری، بیشترین سبوس‌گیری و همچنین نان‌های لواش و تافتون نیز سبوس‌گیری کمتری دارند. سنگک در میان نان‌ها، سبوس بیشتری دارد.»
امامی‌رضوی درباره تعداد کارخانه‌های تولیدکننده آرد کامل گفت: «حدود ۸۰ کارخانه، آرد کامل تولید می‌کنند. آمار وارقام بیانگر این است که ۶۰۰ نانوایی نیز نان کامل تولید می‌کنند، اما در کلانشهر‌های کشور مانند شهر تهران که حدود ۹ میلیون نفر جمعیت دارد، حتی یک نانوایی نان کامل وجود ندارد. مخالفت برخی اتحادیه‌ها، مانع گسترش تولید نان کامل هستند. این موضوع در کانون توجه قرار گرفته و جلسات متعددی در راستای حل این مشکل برگزار کرده‌ایم، اما هماهنگی بین‌بخشی هنوز بسیار ضعیف است.»
پیشنهاد جایگزینی لبنیات با روغن و شکر در کوپن‌ها
طبق توضیحات امامی رضوی بررسی‌ها بیانگر این است که میزان مصرف شکر و روغن در کشور زیاد است و کاهش مصرف این مواد غذایی می‌تواند به سلامت مردم کمک کند. هنگامی که کالا‌هایی مانند روغن و شکر در کوپن‌ها لحاظ می‌شود، مصرف این مواد افزایش می‌یابد. بهتر است که کالا‌هایی مانند لبنیات، جایگزین روغن و شکر شود.
رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی درباره سرانه مصرف لبنیات در کشور هم اینگونه توضیح داد: «متأسفانه، مصرف لبنیات به دلیل گرانی به شدت کاهش یافته‌است. کاهش مصرف لبنیات نه‌تنها می‌تواند هزینه‌های زیادی به همراه داشته‌باشد، بلکه می‌تواند در سطح کلان نیز مؤثر باشد. مردم می‌بایست در ارتباط با ضرورت تغذیه آگاه شوند تا غذا‌های سالم و مفید مصرف کنند؛ نه غذا‌هایی که به سلامت آنها آسیب می‌زند.»
زنجیره نظارتی ناقص
مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو هم در این همایش با تأکید بر اینکه با دو مقوله «امنیت غذایی» و «سلامت غذا» مواجه هستیم، گفت: «امنیت غذایی به معنی دسترسی مردم به غذای کافی است غذایی که کالری مورد نیاز را تأمین کند. ایمنی یا سلامت غذا نیز به معنای اطمینان از دسترسی به غذای سالم و بدون ضرر است. این مؤلفه‌ها، اهمیت فراوانی دارند و می‌بایست همزمان رعایت شوند تا جامعه‌ای سالم داشته باشیم. اگر نتوانیم غذای سالم برای مردم را تأمین کنیم، حتی با وجود دسترسی به غذا، امنیت غذایی نیز تأثیرگذار نخواهد بود و می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی شود.»
پیرصالحی با بیان اینکه نظارت باید از مزرعه تا سفره انجام شود، گفت: «متأسفانه، این زنجیره نظارتی از مزرعه تا سفره هنوز در کشور ما کامل نیست. با وجود اینکه سال‌هاست در سازمان غذا و دارو اندازه‌گیری میزان سموم و آلاینده‌ها انجام می‌شود، اما با توجه به اینکه محصولات از ابتدا شناسنامه‌دار نیستند، در صورت بروز مشکل، امکان پیگیری کامل و فراخوان (ریکال) محصول مانند دارو وجود ندارد و اغلب تنها به اخطار و اطلاع‌رسانی بسنده می‌شود.»
معاون وزیر بهداشت با بیان اینکه موضوع شناسه‌گذاری محصولات کشاورزی از مزرعه در قانون برنامه توسعه کشور پیش‌بینی شده و آیین‌نامه آن نیز در دولت تدوین شده، افزود: «امیدواریم با همکاری وزارت جهاد کشاورزی، بتوانیم نظارت خود را از مبدأ تولید در مزرعه آغاز کنیم تا اطمینان بیشتری از سلامت غذا حاصل شود. از سوی دیگر، لازم است سامانه‌های هوشمند پایش و نظارت ایجاد شود و تصمیم‌گیری‌ها داده‌محور باشند؛ چه در صدور پروانه‌ها و چه در فرایند نظارت.»
