جوان آنلاین: به دنبال امضای توافق صلح میان رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان و نخست‌وزیر ارمنستان، زمینه شکل‌گیری کریدور زنگزور که با حضور رئیس‌جمهور امریکا به کریدور ترامپ تغییر نام داد مساعد شد و به این ترتیب یکی از جنجالی‌ترین تحولات در منطقه قفقاز رقم خورد. رضا عابدی گناباد، کارشناس مسائل ترکیه و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نیشابور به پرسش‌های «جوان» درباره پیامد‌های شکل‌گیری این کریدور در تحولات جهانی و مشخصاً ایران پاسخ داد.
وضعیت کنونی بعد از امضای توافق میان باکو و ارمنستان در حضور دونالد ترامپ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کشور‌های غربی در حال ترسیم کریدور‌هایی هستند و می‌کوشند ایران را از این مسیر‌ها حذف کنند. کریدور لاجورد را در شرق ایران طراحی می‌کنند که از مسیر پاکستان، افغانستان و ترکمنستان عبور می‌کند که روشن است ایران را دور می‌زنند. همین‌طور کریدور آیمک که هندی‌ها آن را به راه انداختند و به امارات وصل می‌شود و کریدور «راه توسعه» که عراق را به ترکیه وصل می‌کند. صهیونیست‌ها هم به دنبال کریدور داوود هستند که البته اهمیت امنیتی دارد و می‌خواهند آن را به کریدور زنگزور وصل کنند. در مجموع تلاش می‌شود مزیت استراتژیک و ژئوپلیتیک را از بین ببرند تا راحت‌تر بتوانند حمله کنند و ایران را هدف تحریم قرار دهند. نکته دیگری که نباید از آن غافل شد و به کم‌کاری و غفلت ما اشاره دارد، این است که ما در داخل برای توسعه راه‌ها و بنادر چه کاری انجام داده‌ایم، آیا ما امکانات فنی و زیرساخت داریم؟ اگر کریدوری از داخل ایران عبور کند، امکانات ما چقدر است؟ در این مورد می‌توان به کریدور ارس اشاره کرد که سال‌هاست همچنان تشکیل آن در پیچ و خم بروکراسی اداری مانده است. ما برای شکل‌دهی یک کریدور، ۱۰ تا ۱۵ سال زمان صرف می‌کنیم، در حالی که طرف‌های مقابل منتظر نمی‌مانند.
اجاره ۹۹ ساله کریدور ترامپ، تا چه حد جدی است؟
توافقاتی که خروجی آن به امضای ترامپ و پاشینیان و علی‌اف منجر شد، محصول توافقی است که ۱۹ تیر در ابوظبی انجام شده و قرار شد که موضوع بهره‌برداری را چه در هوا و چه در زمین به یک شرکت امریکایی به مدت ۹۹ سال واگذار کنند. این موضوع طراحی شده و جدی است، اما اینکه در عمل چطور اجرایی شود، موضوع دیگری است.
دستگاه دیپلماسی و رسانه‌های ایران چه اقداماتی را باید درباره شکل‌گیری این کریدور انجام دهند؟
موضوع دالان یا همان کریدور زنگزور که الان به نام ترامپ نامگذاری شده، گرچه نشان از تلاش ترامپ برای دریافت جایزه صلح نوبل دارد، اما باطن این قضیه به بیش از ۳۰ سال پیش بر می‌گردد و غربی‌ها از آن زمان به دنبال آن بودند؛ و الان شرایط به دلیل حاکمیت غرب‌گرا در جمهوری آذربایجان و ارمنستان و اینکه روسیه هم فعلاً اوکراین را در اولویت خود قرار داده، تغییر کرده است. در این بین، حضور تکفیری‌ها و رژیم صهیونیستی در منطقه از همه خطرناک‌تر است. ما دچار مجموعه‌ای انفعال هستیم. رسانه‌ها بیشتر روی خطرات غربی‌ها متمرکز هستند و آسیای میانه و قفقاز طی سال‌های متمادی به عنوان یک دغدغه مطرح نبوده‌اند. در حالی که اگر در این زمینه اهمال‌کاری شود، ضربات سنگینی خواهیم خورد. سیاست‌های قوم‌گرایانه و گسترش روابط با صهیونیست‌ها در دهه‌های گذشته کلید خورده‌اند و تمامی افرادی که در کوچک‌نمایی حضور رژیم‌صهیونیستی نقش داشته‌اند، باید پاسخگو باشند. در این بین، ما با جریان نفوذی از جمهوری آذربایجان مواجه هستیم که کد‌های غلطی را به برخی از سفرای ما داده‌اند که در مجموع به زیان کشور بوده است.
ایران در شرایط فعلی چه اقداماتی را باید در دستور کار قرار دهد؟
ما باید در وهله اول با روس‌ها صحبت کنیم. متأسفانه روس‌ها فعلاً درگیر مسائل خودشان از جمله مسائل اوکراین هستند. باید آنها را روشن کرد که غربی‌ها به این وضع اکتفا نمی‌کنند. می‌خواهند آذربایجان و ارمنستان را عضو ناتو کنند که غربی‌ها در حال کار روی این موضوع هستند. در این صورت، ناتو در مرز روسیه مستقر می‌شود و این همه ماجرا نیست بلکه شرکت‌های نظامی و خصوصی امریکا هم در مسیر مستقر می‌شوند و آن را تبدیل به یک مسیر امنیتی می‌کنند و این شبیه به پروژه‌های افغانستان و عراق است که به اسم پروژه، کار‌های امنیتی کردند. روسیه الان اولویتش اوکراین است و هر موضوع دیگری مسئله ثانویه محسوب می‌شود. البته این پروژه‌ای ضد روسیه، چین و ایران است و به همین دلیل، ما می‌توانیم چین را هم فعال کنیم، چون مسیر تجارت چین را هم ناامن می‌کند و آن را می‌بندد و کنترل آن را در اختیار امریکا قرار می‌دهد، به خصوص که چینی‌ها از سال ۲۰۱۳، کمربند جاده‌ای را مطرح کرده‌اند و از همین مسیر، ترکیه می‌تواند به چین دسترسی پیدا کند که می‌تواند زمینه‌ساز گسترش تنش شود. برای چین، بحث تروریسم و امنیتی مهم است. به عبارتی، سیاست‌های آذربایجان، دامنگیر روسیه و چین هم خواهد شد و از این رو، یک کار مشترک میان ایران، چین و روسیه ضروری است. علاوه بر این، باید روی افکار عمومی ارمنستان کار شود. نکته دیگر این کریدور، حضور نیرو‌های تکفیری است که به آنها پاسپورت داده شده است. ضمن اینکه در منطقه قره‌باغ پنج فرودگاه وجود دارد که چهار مورد در زمینه پهپادی است و یکی هم کاربرد نظامی دارد. در مجموع، با توجه به مواضع تند باکو علیه تهران، اینکه توافقات میان جمهوری آذربایجان و ایران چندان اجرایی نشده و مرز‌های آذربایجان با ایران از زمان کرونا با ایران بسته شده است، ما هم باید به ابزار‌های خودمان برای واکنش متوسل شویم و اقدام در زمینه صادرات به کشور‌های عربی، یکی از این موارد است.
