جوان آنلاین: بازطراحی سازوکار تأمین انرژی کشور و حرکت به سمت خودتأمینی برق مبتنی بر توسعه سیستم‌های غیرمتمرکز در تأمین انرژی، نظیر برق تجدیدپذیر ترکیبی خورشیدی و بادی در شرایط جنگی یک ضرورت انکارناپذیر است و از همین رو نیاز است که دولت تجهیزات و منابع و تسهیلات لازم را در اختیار مردم قرار دهد تا بتوانیم هر چه سریع‌تر تأمین انرژی بخش خانگی را از سیستم مرکزی نیروگاه‌ها مجزا کرده و علاوه بر رشد تولید برق کشور، شاهد تحقق امنیت انرژی در جنگ با رژیم صهیونیستی باشیم.
ضرورت کاهش اتکا به سیستم‌های متمرکز تأمین انرژی برای پدافند غیرعامل در جنگ با رژیم صهیونی و تقویت رفاه مردم حیاتی است. با اولویت دادن به توسعه برق تجدیدپذیر مبتنی بر سیاست کلان سیستم‌های غیرمتمرکز با استفاده از انرژی خورشیدی و بادی، ایران می‌تواند به طور قابل توجهی وضعیت امنیت انرژی خود را ارتقا دهد.
با ادامه تنش‌های ژئوپلیتیکی، اهمیت یک سیستم انرژی مقاوم و خودکفا را نمی‌توان نادیده گرفت. هم دولت و هم مردم باید در این زمینه همکاری کنند. بازطراحی سازوکار تأمین انرژی کشور و حرکت به سمت خودتأمینی برق مبتنی بر توسعه سیستم‌های غیرمتمرکز در تأمین انرژی، نظیر برق تجدیدپذیر ترکیبی خورشیدی و بادی در شرایط جنگی یک ضرورت انکارناپذیر است و از همین رو نیاز است که دولت تجهیزات و منابع و تسهیلات لازم را در اختیار مردم قرار دهد تا بتوانیم هر چه سریع‌تر تأمین انرژی بخش خانگی را از سیستم مرکزی نیروگاه‌ها مجزا کرده و علاوه بر رشد تولید برق کشور، شاهد تحقق امنیت انرژی در جنگ با رژیم صهیونیستی باشیم.
در ادامه پیرامون اهمیت این موضوع با سیدعلی مرتضوی و نادیا محرابی، کارشناسان مطلع در این حوزه انرژی به گفت‌و‌گو پرداختیم.
ضرورت توجه به امنیت انرژی در بخش خانگی
سیدعلی مرتضوی، کارشناس حوزه سیاستگذاری اقتصادی در رابطه با اهمیت توجه ویژه به مسئله تجدیدپذیر‌ها خاطرنشان کرد: خطرات مرتبط با حفظ تولید برق متمرکز در طول تنش‌های نظامی شدید، مانند آنچه در حال حاضر در منطقه مشاهده می‌شود، تشدید می‌شود. حملات هدفمند به زیرساخت‌های انرژی می‌تواند منجر به قطع گسترده برق، اختلال در خدمات ضروری و به طور قابل توجهی مانع از قابلیت‌های دفاعی ملی شود. بنابراین باید توجه ویژه‌ای به امنیت انرژی در بخش خانگی مبتنی بر تدابیر کلان جنگی داشت و در این حوزه باید تمرکز بر ایجاد سازوکار‌های غیرمتمرکز در تأمین انرژی باشد. چشم‌انداز انرژی ایران به طور سنتی تحت سلطه سوخت‌های فسیلی، در درجه اول گاز طبیعی، بوده است. اگرچه این منبع برای تأمین برق کشور مهم است ولی وابستگی کامل به یک سوخت مشخص و همچنین تولید برق متمرکز مشکلات بزرگی را ایجاد می‌کند که می‌تواند در مواقع درگیری آسیب‌پذیر باشد. زیرساخت‌های موجود در معرض حملات نظامی و خرابکاری هستند و این امر جست‌وجوی راه‌حل‌های جایگزین انرژی که کمتر به سیستم‌های متمرکز آسیب‌پذیر وابسته باشند را برای ایران حیاتی می‌کند.
وی در ادامه افزود: گذار به منابع انرژی تجدیدپذیر می‌تواند نقشی حیاتی در کاهش وابستگی به سیستم‌های متمرکز و افزایش امنیت ملی داشته باشد. سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر غیرمتمرکز، مانند پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی، می‌توانند روی خانه‌های شخصی، مشاغل و مکان‌های اجتماعی نصب شوند. در صورت حملات نظامی علیه نیروگاه‌های متمرکز، این منابع انرژی توزیع‌شده می‌توانند به کار خود ادامه دهند و تضمین کنند که زیرساخت‌های حیاتی همچنان عملیاتی باقی می‌مانند و خانواده‌ها به برق دسترسی دارند.
این کارشناس حوزه سیاستگذاری اقتصادی در ادامه با اشاره به مزیت مهم کاهش وابستگی به سیستم‌های مرکزی در تولید و توزیع انرژی در شرایط جنگی گفت: با توانمندسازی خانواده‌ها برای تولید برق خود از طریق منابع تجدیدپذیر، ایران می‌تواند وابستگی خود را به سوخت‌های وارداتی و تولید برق متمرکز کاهش دهد. این توانمندسازی خانواده‌های منفرد، استقلال انرژی را ارتقا داده و حاکمیت ملی کلی را تقویت می‌کند. راه‌حل انرژی تجدیدپذیر قابل حمل، مانند ژنراتور‌های خورشیدی سیار، می‌توانند در زمینه‌های مختلف نیز به کار گرفته شوند.
وی در ادامه گفت: انرژی تجدیدپذیر خورشیدی منبعی پایدار برای خانواده‌های ایرانی خواهد بود. ایران به طور متوسط ۳۰۰روز آفتابی در سال دارد که آن را به یکی از بهترین مکان‌ها برای توسعه انرژی خورشیدی تبدیل می‌کند. با پنل‌های خورشیدی، خانواده‌ها می‌توانند برق خود را تولید کنند و وابستگی به سیستم‌های متمرکز را به طور قابل توجهی کاهش دهند. این امر نه تنها امنیت را در مواقع درگیری فراهم می‌کند، بلکه فرصت‌هایی را برای خانواده‌های ایرانی فراهم می‌کند تا با فروش برق مازاد به شبکه در زمان صلح، درآمد کسب کنند. برای شب‌ها نیز انرژی باد همچنین می‌تواند ترکیب تأمین انرژی در بخش خانگی را تکمیل کند، به ویژه در مناطقی که الگو‌های باد ثابتی دارند. دولت نیز با سرمایه‌گذاری در فناوری ترکیبی تولید برق از سلول‌های خورشیدی و توربین بادی، می‌تواند سبد انرژی خود را متنوع کند و تاب‌آوری را در برابر تهدیدات زیرساخت‌های انرژی متمرکز تقویت کند.
این کارشناس حوزه سیاستگذاری اقتصادی در پایان گفت: دولت باید بودجه و مشوق‌هایی را برای نصب سیستم‌های انرژی توزیع‌شده، مانند پنل‌های خورشیدی مسکونی و توربین‌های بادی محلی، در اولویت قرار دهد. این امر وابستگی کلی به نیروگاه‌های متمرکز را کاهش می‌دهد و خانواده‌ها را قادر می‌سازد تا کنترل بیشتری بر مصرف انرژی خود نیز داشته باشند.
توسعه سیستم‌های غیرمتمرکز برق تجدیدپذیر در بخش خانگی
نادیا محرابی، کارشناس انرژی نیز در رابطه با اهمیت کاهش آسیب‌پذیری کشور در حوزه زیرساخت انرژی با توسعه مدل‌های غیرمتمرکز در تولید انرژی گفت: در مواجهه با تنش‌های ژئوپلیتیکی در حال تحول و تهدید فزاینده آسیب‌پذیری‌های استراتژیک در زیرساخت‌های متمرکز، یکی از حیاتی‌ترین تحولات مورد نیاز در بخش‌های دفاعی و رفاه عمومی ایران، کاهش وابستگی به تأمین انرژی متمرکز دولتی است. یک راه‌حل قوی در توسعه و استقرار سریع سیستم‌های توزیع برق تجدیدپذیر - به ویژه فناوری‌های مبتنی بر باد و خورشید - نهفته است. این مدل غیرمتمرکز نه تنها زیرساخت‌های انرژی ایران را در برابر تهدیدات خارجی تقویت می‌کند، بلکه خانوار‌های ایرانی را با خودکفایی، هزینه‌های کمتر و دسترسی پایدار به برق در طول سال توانمند می‌سازد.
وی در مورد ضرورت استراتژیک برای سیستم‌های انرژی غیرمتمرکز در برنامه‌ریزی دفاعی کشور خاطرنشان کرد: یکی از اهداف کلیدی توجه ویژه به سیستم‌های غیرمتمرکز در افزایش تاب‌آوری انرژی در شرایط جنگی نهفته است. در زمان درگیری نظامی یا تجاوز خارجی که رژیم صهیونیستی آن را انجام داده است، نیروگاه‌های متمرکز به اهداف اصلی حملات موشکی و بمباران‌های هوایی تبدیل می‌شوند. خطر قطع برق در مراکز شهری و مناطق دورافتاده می‌تواند، عملیات دفاعی حیاتی، مراکز درمانی، زیرساخت‌های ارتباطی و زندگی اولیه غیرنظامیان را به خطر بیندازد. بنابراین سیستم‌های تجدیدپذیر غیرمتمرکز، به ویژه آنهایی که در ساختمان‌های مسکونی یا مناطق مختلف کشور قرار گرفتند، حتی زمانی که زیرساخت‌های شبکه به خطر می‌افتند، عملیاتی باقی می‌مانند.
این کارشناس انرژی ادامه داد: در شرایط جنگی یا فوریت‌های سراسری، دسترسی به انرژی مستقیماً بر ذخیره‌سازی مواد غذایی، گرمایش، روشنایی، مراقبت‌های پزشکی و بهداشت تأثیر می‌گذارد. توانمندسازی خانواده‌ها با سیستم‌های تجدیدپذیر محلی تضمین می‌کند که رفاه اولیه آنها با قطعی شبکه مختل نشود. اطمینان خاطر روانی حاصل از دسترسی بدون وقفه به انرژی، روحیه و انسجام اجتماعی را در طول رویداد‌های پراسترس بهبود می‌بخشد.
وی با اشاره به فوری‌ترین و ملموس‌ترین مزیت سیستم تأمین انرژی غیرمتمرکز مبتنی بر تأمین انرژی تجدیدپذیر خاطرنشان کرد: فوری‌ترین و ملموس‌ترین مزیت برای خانواده‌های ایرانی، تأمین برق بدون وقفه است. در یک مدل غیرمتمرکز که در آن خانوار‌ها یا جوامع کوچک برق خود را تولید می‌کنند، مشکل خاموشی‌های گسترده به دلیل حملات به نیروگاه‌های مرکزی به طور مؤثر از بین می‌رود. این خودکفایی تضمین می‌کند که خانواده‌ها می‌توانند کار‌های روزمره خود را حفظ کنند، به خدمات ضروری دسترسی داشته باشند و حتی در شرایط بحرانی، به تأمین برق خانه‌های خود برای روشنایی، گرمایش، سرمایش، پخت‌و‌پز و ارتباطات ادامه دهند. این انعطاف‌پذیری، حس عمیقی از امنیت و ثبات ایجاد می‌کند که در مواقع تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی بسیار ارزشمند است. توانایی مردم برای تأمین انرژی مورد نیاز در بخش خانگی از طریق این برق تجدیدپذیر برای بیشتر سال و در طول روز به معنای رهایی از اضطراب‌های مرتبط با یک شبکه متمرکز آسیب‌پذیر است.
محرابی در ادامه افزود: همچنین گذار به انرژی تجدیدپذیر در سطح خانوار نیز فرصت‌های اقتصادی قابل توجهی را ارائه می‌دهد. با سازوکار‌های سیاستی مناسب، مانند تعرفه‌های حمایتی یا اندازه‌گیری خالص، خانواده‌ها می‌توانند برق مازاد تولید کرده و آن را به شبکه ملی بفروشند. این امر خانوار‌ها را از مصرف‌کنندگان صرف به تولیدکنندگان فعال تبدیل می‌کند و جریان جدیدی از تولید درآمد برای خانواده‌های ایرانی را در مواقع عادی ایجاد می‌کند. این توانمندسازی اقتصادی می‌تواند به طور قابل توجهی امور مالی خانوار را بهبود بخشد، هزینه‌های انرژی را کاهش دهد و اقتصاد‌های محلی را تحریک کند. علاوه بر این، توسعه یک بخش انرژی تجدیدپذیر داخلی قوی، مشاغل متعددی را در تولید، نصب، نگهداری و تحقیق و توسعه ایجاد می‌کند و نیروی کار ماهر جدیدی را پرورش می‌دهد و بیکاری را کاهش می‌دهد. همچنین هزینه‌های ملی واردات سوخت‌های فسیلی را کاهش می‌دهد یا امکان صادرات بیشتر سوخت‌های متعارف را فراهم می‌کند و درآمد‌های ملی را تقویت می‌کند.
وی در پایان گفت: بنابراین برای دستیابی به این اهداف استراتژیک، ضروری است که در شرایط جنگی، سازوکار‌های تعیین‌شده در کشور بر اساس یک مدل توزیع‌شده و غیروابسته به سیستم مرکزی، بازطراحی شوند. این بازطراحی اساسی باید نیاز‌های انرژی خانواده‌های ایرانی در بخش مصرف در اولویت قرار گیرد. ایران در نقطه عطفی در مسیر انرژی قرار دارد. تلاقی آسیب‌پذیری استراتژیک، نیاز‌های رفاهی داخلی و تنش‌های ژئوپلیتیکی، مستلزم تغییری دگرگون‌کننده در نحوه تولید، توزیع و مصرف انرژی است. ایران با سرمایه‌گذاری در برق تجدیدپذیر غیرمتمرکز - به‌ویژه از طریق سیستم‌های تجدیدپذیر ترکیبی خورشیدی و بادی - می‌تواند مسئله تأمین انرژی را برای شهروندان خود به طور کامل حل کند و این گذار فقط یک ارتقای فناوری نیست، بلکه یک دکترین استراتژیک است که نتیجه آن چشم‌اندازی از توانمندسازی غیرنظامیان، افزایش پایدار تولید انرژی و افزایش تاب‌آوری ملی است. سیستم‌های تجدیدپذیر قابل حمل و خانگی، نوید دوگانه امنیت انرژی در زمان جنگ و توسعه رفاه در زمان صلح را ارائه می‌دهند.
