جوان آنلاین: دیر زمانی دلار امریکا به عنوان محور اصلی نظام پولی بین‌المللی تعیین می‌شد، اما تداوم اتخاذ سیاست‌های پرریسک از سوی واشینگتن، نقش دلار را در معادلات اقتصادی جهانی کمرنگ کرده است. بر اساس تازه‌ترین گزارش‌ها سهم دلار امریکا از ذخایر ارزی جهان به ۳/۵۶ درصد کاهش یافت که پایین‌ترین میزان از سال۱۹۹۴ است.
سلطه جهانی دلار در حال محو شدن است و بانک‌های مرکزی یکی یکی از اردوگاه دلار جدا می‌شوند. طبق جدید‌ترین گزارش‌ها بانک‌های مرکزی برای نخستین بار طلای بیشتری از اوراق امریکا ذخیره کرده‌اند. اسکناس امریکایی در شرایطی از چشم بانک‌های مرکزی افتاده است که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند سهم دلار طی پنج سال آینده به ۵۰درصد برسد. در خصوص علت این مسئله دلایل متعددی وجود دارد.
طبق گزارش شورای جهانی طلا، تعرفه‌های اعمال‌شده از سوی دولت ترامپ، هزینه‌های واردات و خطر افزایش قیمت مصرف‌کننده در اقتصاد جهانی را افزایش داده است، همچنین انتقاد عمومی و مکرر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا از فدرال رزرو و درخواست‌های مداوم او برای تصمیمات نرخ بهره آسان‌تر، اعتماد به استقلال بانک مرکزی را متزلزل کرده است.
چندی پیش نیز گزارش فاجعه آمار اشتغال امریکا، زمینه‌ساز کاهش تقاضا برای دلار و رشد شدید طلا در بازار‌های جهانی شد، در حالی که اقتصاد ایالات‌متحده در ماه آگوست تنها ۲۲ هزار شغل ایجاد کرد که این رقم بسیار کمتر از ۷۵هزار شغل مورد انتظار بود. با کاهش سهم دلار، حالا طلا ستاره بازار‌های نوظهور شده است.
طبق گزارش بلومبرگ، دارایی‌های صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) با پشتوانه طلا به بالاترین سطح خود در بیش از سه سال گذشته رسیده است.
بر اساس اعلام بلومبرگ، سرعت خرید طلا از سوی بانک‌های مرکزی پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین در سال۲۰۲۲ افزایش یافته است. تحریم‌های غرب بخش بزرگی از ذخایر خارجی روسیه را مسدود کرد و باعث شد سایر بانک‌های مرکزی، از دلار امریکا فاصله بگیرند و ذخایر طلای خود را گسترش دهند.
«بریکس» بلای جان دلار
در کنار عوامل یادشده برخی تحلیلگران نیز بر این باورند که پکن و مسکو با کشاندن متحدان امریکا در خلیج‌فارس به مدار بریکس، شروع به تضعیف روایت اصلی نظم مالی به رهبری امریکا کرده‌اند.
رئیس‌جمهور امریکا در ژوئیه۲۰۲۵ این موضوع را مورد توجه قرار داد و به کابینه خود گفت: بریکس برای آسیب رساندن به ما تشکیل شده است، بریکس برای انحطاط و از بین بردن دلار ما از جایگاه استاندارد تشکیل شده است.
ایجاد بانک توسعه جدید بریکس در سال۲۰۱۴، گسترش توافق‌نامه‌های مبادله ارزی دوجانبه و ترویج تدریجی تجارت مبتنی بر یوآن، همگی ابزار‌هایی هستند که برای از بین بردن مرکزیت دلار طراحی شده‌اند. کارشناسان تأکید دارند اگر بریکس یک ارز پایدار و مورد قبول عموم ایجاد کند، تأثیر آن بر قدرت اقتصادی ایالات‌متحده‌امریکا عمیق خواهد بود.
به گفته آنها این امر به توانایی دیرینه امریکا در اجرای تحریم‌ها و کنترل جریان‌های مالی جهانی آسیب می‌رساند و برخی از قدرتمندترین ابزار‌های دیپلماتیک امریکا را تضعیف می‌کند.
چنین اقداماتی به معنای تخصیص مجدد اختیارات مالی است و توانایی واشینگتن را در دیکته کردن شرایط معاملات جهانی کاهش می‌دهد.
از سوی دیگر در شرایطی که امریکا به دنبال مشاهده جریان‌های مالی است، بریکس‌درصدد آن است کانال‌های مالی ایجاد کند تا در برابر نظارت و کنترل خارجی مقاوم باشند و اعضای بریکس در حال ترویج تسویه‌حساب با ارز‌های محلی و اجرای سیستم‌های پرداخت جایگزین هستند.
بریکس قصد دارد هماهنگی رسمی بین اقتصاد‌های بزرگ را برای ایجاد جایگزین‌های قوی برای ارز ذخیره غالب تقویت کند. ابتکارات بریکس مانند بانک توسعه جدید، سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی چین و گسترش ترتیبات مبادله ارزی، تلاش‌های هماهنگ برای ایجاد جایگزین‌هایی برای تسویه حساب با دلار را نشان می‌دهد.
ارز‌های ملی جایگزین دلار
چین با تحت فشار قرار دادن تولیدکنندگان نفت خلیج‌فارس برای تسویه بخش‌هایی از فروش خود به یوآن، چالش مبارزه با دلار را رهبری می‌کند.
پکن صندوق‌های ثروت ملی در ابوظبی، ریاض و دوحه را تشویق کرده است در پلتفرم‌های یوآن، ارز‌های دیجیتال و سیستم‌های تجاری مبتنی بر بلاکچین سرمایه‌گذاری کنند. روسیه و ایران نیز در حال تضعیف سلطه دلار در منطقه هستند و معاملات طرفین با روبل و ریال انجام می‌شود.
این سیستم‌های مالی موازی در کنار هم به شرکای بالقوه بریکس نشان می‌دهند تجارت می‌تواند خارج از سیستم دلار، حتی تحت فشار شدید ایالات‌متحده‌امریکا ادامه یابد.
افت دلار نشان‌دهنده تعامل مشکل‌دار امریکا با جهان است
اگرچه دلار هنوز نقش خود را به عنوان ارز غالب جهان از دست نداده، اما جایگاه آن به طور پیوسته در حال تضعیف است. کاهش جایگاه جهانی دلار نشان دهنده مسائل سیاسی و اقتصادی در داخل امریکاست. این کشور با چالش‌های داخلی فزاینده‌ای روبه‌رو است که با قطب‌بندی شدید سیاسی و تعمیق اختلافات حزبی در کنار مسائل اقتصادی مداوم مشخص می‌شود، به ویژه بدهی ملی امریکا بار‌ها به بالاترین حد خود رسیده، در حالی که کسری بودجه آن همچنان به سختی قابل تعادل است و اعتماد جهانی به سلامت مالی ایالات‌متحده را تضعیف می‌کند. افول جایگاه بین‌المللی دلار نشان دهنده تعامل مشکل دار این کشور با جهان است.
امریکا به طور فزاینده‌ای از دلار برای دستیابی به اهداف اقتصادی و دیپلماتیک خارجی خود استفاده کرده است؛ اعمال مکرر تعرفه‌ها و سیاست فشار حداکثری دولت امریکا علیه شرکای بین‌المللی، اعتماد به رهبری اقتصادی آن را از بین برده است.
برخی تحلیلگران بر این باورند در صورتی که حکمرانی داخلی امریکا تضعیف و سیاست خارجی آن بیش از حد یک‌جانبه و خودمحور شود، اعتماد جهانی به دلار بیش از پیش کاهش می‌یابد و گرایش کشورها به سوی ارز‌ها و سازوکار‌های مالی جایگزین شتاب خواهد گرفت. این تحول می‌تواند سرآغاز انتقال تدریجی از نظم مالی تک‌قطبی دلاری به نظم چندقطبی‌تر باشد.
