جوان آنلاین: دور پنجم مذاکرات، تنها دوری بود که استیو ویتکاف تاکنون درباره آن اظهارنظر نکرده است. اینکه در این دور، چه حرف‌هایی بین طرفین رد و بدل شده مشخص نیست ولی خبر خروج زودهنگام نماینده ترامپ می‌تواند نشانی از رسیدن مذاکرات به یک نقطه نسبی بن‌بست باشد. البته این سکه، احتمالاً روی دیگری هم دارد و همان‌طور که گفته می‌شود، طرف عمانی یک طرح بینابینی برای خروج دو طرف از بن‌بست مذاکرات را مطرح کرد که مسیر را برای دستیابی به توافقی میان‌مدت که شاید مانع شکستی دیپلماتیک شود، هموار خواهد کرد تا به این ترتیب، تهران و واشینگتن آن را به معنی پذیرش خواسته خود از سوی طرف مقابل قلمداد کنند.
به دنبال مذاکرات جمعه گذشته، وزارت امور خارجه عمان به عنوان میانجی میان تهران - واشینگتن در بیانیه‌ای اعلام کرد: «امیدواریم در روز‌های آینده مسائل باقی‌مانده را روشن کنیم تا بتوانیم به سوی هدف مشترک دستیابی به توافقی پایدار و شرافتمندانه پیش برویم.» با گذشت پنج دور مذاکره غیرمستقیم میان ایران و امریکا، یک بار دیگر درست شبیه به زمانی که مذاکرات منتهی به برجام در جریان بود، موضوع اتفاق‌نظر طرفین درباره یک «طرح موقت» قوت گرفته و این همان مسئله‌ای است که ایران بار‌ها به آن «نه» گفته است. در روز‌های اخیر و به ویژه پس از مذاکرات روز جمعه در رم، با تکیه بر گمانه‌زنی‌ها درباره تبادل مسائل جاری در مذاکرات، برخی گزارش‌ها به نقل از یک مقام امریکایی که نامش فاش نشد، با اشاره به آخرین دور مذاکرات به این موضوع تکیه داشت که ایالات متحده در این گفت‌و‌گو‌ها از خواسته خود درباره توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران صرف‌نظر نکرده، اما همزمان مسائل دیگر نیز مورد بحث قرار گرفته است و واشینگتن در حال بررسی «امکان تعلیق برخی از تحریم‌ها علیه ایران» در چارچوب توافق موقت است. در این بین، اسرائیل‌هیوم مدعی شد که در گفت‌و‌گو‌های اخیر امکان دستیابی به یک توافق مقدماتی مطرح شده و طرف ایرانی گام‌هایی را برخواهد داشت که نشان‌دهنده تمایل تهران به «چشم‌پوشی کامل از تسلیحات هسته‌ای» باشد.
تکرار گزینه‌های قبلی و بعضاً نفی شده
روزنامه گاردین در گزارشی به مذاکرات دور پنجم و حواشی آن پرداخت و نوشت: «شدت اختلافات علنی دو طرف درباره غنی‌سازی باعث شد برخی ناظران نگران باشند که دور پنجم مذاکرات با شکست مواجه شود و پیامد‌های غیرقابل پیش‌بینی برای خاورمیانه در پی داشته باشد.» در گزارش این روزنامه انگلیسی آمده است که ایران هم می‌تواند مسیری مانند کشور‌هایی از جمله امارات متحده عربی که برنامه هسته‌ای کوچکی بر پایه اورانیوم وارداتی دارند، در پیش بگیرد، اما ایران چنین نگاهی ندارد. برخی میانجی‌ها پیشنهاد داده‌اند که ایران می‌تواند برای مدت زمانی معین غنی‌سازی را متوقف کند یا علاوه بر غنی‌سازی داخلی، کنسرسیومی هسته‌ای با عربستان سعودی تشکیل دهد تا در مورد ماهیت برنامه داخلی غنی‌سازی در ایران، شفافیت بیشتری ایجاد شود. برخی گزارش‌ها هم از تکرار گزینه‌ای مشابه توافق موقت در سال ۲۰۱۳ حکایت دارند به این ترتیب که ایران به مدت حدود یک سال (شاید کمی بیشتر یا کمتر) فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم را متوقف می‌کند و در مقابل، امریکا بخشی از تحریم‌ها را کاهش خواهد داد. حامیان این طرح می‌گویند که در مقابل ایران حق طولانی‌مدت خود برای غنی‌سازی را حفظ می‌کند و می‌تواند ادعا کند که این حق اساسی را واگذار نکرده است.
طرحی که چندان هم بینابینی نیست
یکی از نکات مهم که به رسانه‌ای شدن هرچه بیشتر دیدگاه حرکت در مسیر شکل‌دهی به توافق موقت کمک کرده، خروج زودهنگام استیو ویتکاف از جلسه بود به خصوص که طرف امریکایی به سرعت درباره مذاکرات بیانیه‌ای صادر نکرد و به نظر می‌رسد که طرف امریکایی با شکل‌دهی به چنین فضایی از آن برای اعمال خواسته‌های خود استفاده می‌کند. سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکره‌کننده، در جریان جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با ارائه گزارشی از مذاکرات غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده امریکا به اعضای کمیسیون، تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران تحت فشار مذاکره نمی‌کند و دیپلماسی ما به‌صورت هوشمندانه و صرفاً در موضوع هسته‌ای ادامه دارد. سیاست جمهوری اسلامی ایران روشن است و تحت فشار، تهدید یا تطمیع قرار نمی‌گیرد.» وزیر امور خارجه همچنین به مخالفت رژیم صهیونیستی با غنی‌سازی اورانیوم در داخل ایران اشاره کرد و گفت که در صورت وقوع جنگ در منطقه، تمامی کشور‌ها آسیب خواهند دید و کل منطقه تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران، پس از این جلسه، در جمع خبرنگاران گفت: «مذاکرات، نبرد اراده‌هاست که جریان دارد و در این این نبرد اراده‌ها ما دل‌مان به قاطبه مردم ایران به خصوص نمایندگان مجلس گرم است.» وی افزود: «عاقبت این مذاکرات از نظر ما وقتی است که حقوق مردم ایران تأمین شده باشد.» وزیر خارجه با اعلام موضع صریح ایران به روشنی نشان داد که آنچه از آن با عنوان طرح بینابینی سخن گفته می‌شود، خیلی هم طرح بینابینی نیست و وزنه برآورد مطامع امریکا در آن سنگین‌تر است: «نه عجله‌ای داریم و نه تأخیری ایجاد می‌کنیم. البته عجله برای اینکه هر یک ساعتی که زودتر تحریم‌ها برداشته شود، ما دریغ نمی‌کنیم و فعالیت خواهیم کرد ولی نه به قیمت از دست رفتن حقوق مردم ایران.» رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: «ما با صبر و آرامش و با طمأنینه مذاکره می‌کنیم، حقوق مردم ایران کاملاً روشن است و درباره آن ایستادگی می‌کنیم و از حقوق مردم کوتاه نخواهیم آمد که از جمله آن حقوق در حوزه انرژی هسته‌ای، بحث غنی‌سازی است که موضع ما درباره آن کاملاً روشن است.» عراقچی همچنین درباره دور ششم مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا عنوان کرد: «دور بعدی مذاکرات هنوز مشخص نیست.»
