جوان آنلاین: چگونه مردم را ترغیب به خرید کنیم و راه تشویق کاربران به خرید چیست؟! اینها سؤالاتی است که همه آنلاین شاپ‌ها صبح تا شب دنبال پاسخ به آن هستند و برای رسیدن به آن هر تلاشی انجام می‌دهند.
امروزه نه فقط به عنوان فروشنده، بلکه به عنوان خریدار هم می‌دانید که شبکه‌های اجتماعی در تصمیمات خرید تأثیر زیادی دارند. یک مطالعه نشان داده است ۷۲ درصد از خریداران آنلاین بعد از مشاهده پست‌های اینستاگرام تصمیم به خرید می‌گیرند. قدرت بصری شبکه‌های اجتماعی نصف راه را برای شما می‌رود! این پلتفرم‌ها نه تنها برای فروش محصولات، بلکه برای شروع گفتگو با مشتریان و جذب سرنخ هم عالی هستند. کمااینکه دقت کردید یکی از شگرد‌ها دقیقاً آسان‌تر شدن راه‌های خرید برای شماست؟! از اصل خرید گرفته تا رسیدن محصول به دست‌تان! حسن حسن‌خانی، کارشناس اقتصادی حوزه رفاه در گفتگو با «جوان» در اینباره توضیحاتی داده که متن گفتگو با این کارشناس را در ادامه می‌خوانید.
در سال‌های اخیر فعالیت آنلاین شاپ‌ها و خرید‌های آنلاین چگونه بازار مصرف‌گرایی را در سبک زندگی ایرانی‌ها تغییر داده است؟
اتفاقی که در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ افتاد بحث همه‌گیری بی‌سابقه کرونا در دنیا بود و همین فاصله اجتماعی مردم را بیشتر و سرعت غیر حضوری شدن و تجارت الکترونیک را چندین برابر کرد، به طوری که اپلیکیشن‌های خرید و فروش و حجم خرید و فروش مردم جهشی زیاد شد. کشور ما هم مستثنا از این موضوع نبود و از دنیا عقب نماند و در کنار آن وضعیت تجارت الکترونیک با توجه به زیرساخت‌های موجود کاملاً پیشرو در زمینه خرید آنلاین کار خودش را کرد. کرونا باعث شد مردم به صورت جبری به تجارت الکترونیک روی بیاورند و با راه‌اندازی سازمان توسعه تجارت الکترونیک، طراحی نماد مشخص، رونق کسب و کار‌ها و نظارت و خدمات دهی به این افراد مجدداً تحولی در رفتار مصرفی مردم شکل گرفت. اصولاً آسان شدن خرید مردم را مصرف گرا‌تر می‌کند. در واقع اگر خانمی قبلاً باید برای خرید به بازار می‌رفت، امروز به راحتی این‌کار را خواهد کرد، اما این موضوع در مورد همه کالا‌ها مصداق ندارد.
منظور از بازار مصرفی چیست؟
بازار مصرفی به دو دسته بازار مصرفی تأثیرپذیر و غیر تأثیرپذیر تقسیم‌بندی می‌شود. (بر اساس سازگاری یا غیرسازگاری با تجارت الکترونیک) مثلاً سوپرمارکت‌ها می‌توانند به خرید و فروش آنلاین روی بیاورند ولی وقتی صحبت از کفش و لباس می‌شود وضعیت فرق دارد. کفش و لباس جزو کالا‌هایی محسوب می‌شوند که باید حتماً پوشیده شوند در نتیجه بازار مصرفی آن تفاوت دارد.
با این وجود صنف پوشاک هم مستثنی از این الکترونیک شدن نبودند و کمتر کسی است که خود را درگیر فروش اینترنتی نکرده و از این طریق وارد فضای بازار مصرفی نشده باشد. حداقل برای نشان دادن محصولات هم که شده بیشتر فروشنده‌ها وارد این عرصه می‌شوند. نکته مهم اینجاست که آسان شدن خرید مردم را مصرف گرا‌تر می‌کند. در واقع اگر خانمی قبلاً باید برای خرید به بازار می‌رفت، امروز به راحتی این‌کار را خواهد کرد. آمار‌ها می‌گوید مصرف پوشاک در کشور به خصوص از سال ۹۷ کاهش پیدا کرده است، در نتیجه مصرف گرایی در همه کالا‌ها به یک اندازه صادق نیست به دلیل اینکه برخی کالا‌ها نسبت به تورم حساس‌تر هستند. مثلاً خوراک یا مواد خوراکی نسبت به تورم تأثیرپذیر نیست به خصوص کالا‌هایی مثل گوشت و مرغ در سبد مردم تغییر نمی‌کنند ولی خرید کالا‌هایی مثل پوشاک و کفش حتی با وجود الکترونیک شدن شاپ‌ها کاهش پیدا کرده است، در نتیجه مصرف گرایی مردم صرفاً مرتبط با تجارت الکترونیک و خرید آنلاین نیست.
نقش تبلیغی فریبکارانه و هیجانی شبکه‌های مجازی برای جلب مشتری چیست و چه اثراتی دارد؟
یکی از مشکلات اساسی در کنترل فریبکاری و کلاهبرداری‌های مبتنی بر تجارت الکترونیک، سکو‌هایی است که در کشور فعالیت می‌کنند؛ از جمله اینستاگرام که هیچ نظارتی روی آن صورت نمی‌گیرد و به دلیل عدم تعامل با مدیر این اپلیکیشن به راحتی یک صفحه اختصاصی زده می‌شود که از طریق همان صفحه هرگونه روش نادرست برای کلاهبرداری انجام می‌شود و در نهایت هم فرد فروشنده می‌گریزد بی‌آنکه قابلیت پیگیری داشته باشد.
یکی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از فریبکاری، تأسیس سکو‌های کارآمد و تعهد گرفتن از سکو‌های خارجی است، بنابراین اگر قرار است رفع فیلتر صورت گیرد یا اجازه فعالیت به آنها داده شود، حاکمیت به خصوص وزارت صمت باید ضمانت‌های لازم برای فعالیت این سکو‌ها را اخذ کنند و نسبت به آن اقدامات مقتضی صورت گیرد. در بسیاری از کشور‌ها این معضل وجود داشته و بسیاری از کشور‌ها این تعامل را انجام دادند و تمهیدات و سازگاری صورت گرفته است.
پلتفرم‌ها می‌توانند اقدام به صدور ارز مجازی کنند مثل کاری که فیس بوک برای ارز دیجیتال انجام داد که در نهایت جلوی آن گرفته شد، اما هیچ بعید نیست اقداماتی برای شبکه‌های پرداخت و ابزار پرداخت درون شبکه‌ای راه بیندازند و مردم اقدام به خرید کنند که با وجود چنین کاری گردش مالی از زیر سلطه بانک مرکزی خارج و حکمرانی ریالی نقض می‌شود و برای کشور آسیب‌های جدی به همراه دارد، در نتیجه باید از طریق تعامل با سکو‌های خارجی فعال در ایران آنها را قانونمند کنیم تا با تعهد‌های لازم به محض وقوع جرم و اعلام درخواست برای معرفی متخلف با ما همکاری کنند و درواقع در مسیر حکمرانی ما قرار گیرند.
سازمان تجارت الکترونیک متولی اصلی کنترل است که با برخورد‌های قانونی می‌تواند مانع کلاهبرداری و گرانفروشی و مغایرت کالا شود که بخشی از آن هم در حال حاضر انجام می‌شود.
یکی از شگرد‌هایی که باعث اعتیاد به خرید شده موضوع تخفیف‌های درست و غلط است که افراد بدون نیاز به کالای مورد تبلیغ، از ترس گران شدن در آینده ولع خرید دارند، چنین روندی چه آسیب‌هایی به دنبال دارد؟
پلتفرم‌ها قیمت را تغییر می‌دهند، قیمت را بالا می‌برند و در روز مقتضی آف می‌زنند و افراد بعد از خرید، متوجه کلاهبرداری می‌شوند. در اصطلاح فقهی به این کار تدلیس می‌گویند که فریبکاری است که در احکام بیع جرم شناخته می‌شود و بر اساس قانون باید برخورد قضایی با آن صورت گیرد. اگر کسی مصداقی برای این برخورد و تدلیس بیاورد به مراجع ذی صلاح معرفی می‌شود تا در دادگاه مورد رسیدگی قرار گیرد.
همچنین آسیب‌هایی نیز به دنبال دارد، از جمله اینکه از جامعه سلب اعتماد صورت می‌گیرد و بعد از این جامعه نمی‌تواند به سادگی قبل، بازار خرید و فروش داشته باشد. بی‌اعتمادی شکل می‌گیرد و بی‌اعتمادی موجب کاهش تقاضا خواهد شد. همچنین اصطکاک معاملاتی شکل می‌گیرد و حتی حجم پرونده‌های قضایی بالا خواهد رفت. همین حالا قوه قضائیه مشکل حجم پرونده دارد و اگر حجم پرونده تجارت الکترونیک بالا برود، مرجع رسیدگی به تخلفات با کندی روبه‌رو می‌شود. همین باعث بروز ساده جرم و تخلف در جامعه می‌شود و با تسهیل وقوع جرم در کشور انسداد و ضعف حکمرانی شکل خواهد گرفت و در نهایت نمی‌توان برای مردم کاری کرد. ما باید جدی بگیریم تا افرادی اگر جرمی مرتکب می‌شوند در این حوزه سریع، قاطع، اصولی و با اعلام عمومی رسیدگی شود. اینگونه مجازات‌ها بازدارنده می‌شود.
