جوان آنلاین: هوشمندسازی نظام مالیاتی یک اصلاح بودجه حیاتی دولت سیزدهم است که نقطه عطفی در اقدامات ساختاری بودجه است. دولت با استفاده از هوشمندسازی نظام مالیاتی و توجه و تمرکز بر تکمیل اطلاعات مالی مؤدیان مالیاتی با رویکرد‌های مبتنی بر تقاطع‌گیری داده برای جمع‌آوری مالیات، راه را برای یک سیستم مالیاتی کارآمدتر، عادلانه‌تر و مؤثرتر هموار می‌کند که هم به نفع مؤدیان مالیاتی و هم اقتصاد به عنوان یک کل خواهد بود. یکی از کلیدی‌ترین اصلاحات بودجه‌ای دولت سیزدهم که نقش تعیین‌کننده‌ای در حرکت به سمت نظام مالیاتی هوشمند داشته، اجرای تبصره ماده ۱۰۰ است. این مسیر و چارچوب قانونی برای استقرار سیستم جمع‌آوری مالیات خودکار و مبتنی بر داده ارائه کرده است که گامی قابل توجه در جهت کاهش فرار مالیاتی و تضمین مالیات عادلانه است. از همین رو حرکت به سمت هوشمندسازی نظام مالیاتی، مهم‌ترین اصلاح بودجه‌ای دولت سیزدهم و نقطه عطف اقدامات راهبردی دولت سیزدهم با ریاست جمهوری آیت‌الله رئیسی در اصلاحات ساختاری بودجه بوده است.
اتخاذ تصمیم بزرگ در جهت استقرار نظام مالیاتی هوشمند به دولت سیزدهم این امکان را داده است که مالیات‌ها را کارآمدتر و دقیق‌تر جمع‌آوری کند. در این رویکرد مؤدیان مالیاتی که از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم استفاده می‌کنند، ضمن اینکه مالیاتشان به صورت مقطوع و اقساطی تعیین می‌شود، از مزایایی، چون عدم نیاز به تسلیم اظهارنامه مالیاتی، عدم نیاز به تکمیل جداول درآمد و هزینه و همچنین نداشتن نیاز به نگهداری اسناد و مدارک و در نهایت نداشتن امکان ورود به پرونده از سوی ادارات و رسیدگی از سوی مأموران مالیاتی برخوردار می‌شوند. علاوه بر این، دولت مشوق‌ها و امتیازاتی را برای تشویق مؤدیان مالیاتی به انتقال به سیستم مالیاتی هوشمند ارائه کرده است که رویکرد شامل ارائه تخفیف در مالیات برای کسانی است که از سیستم مالیاتی خودکار پیروی می‌کنند. علاوه بر این، رفع نیاز به نگهداری دفاتر و اسناد مالیاتی مزیت قابل‌توجهی برای مشاغل بوده است. این ساده‌سازی فرآیند مالیاتی نه تنها بار اداری را برای مشاغل کاهش داده است، بلکه با ترویج شفافیت و پیش‌بینی پذیری در تعهدات مالیاتی، فضای کلی کسب و کار را نیز بهبود بخشیده است. ذیل این سرفصل، دولت سیزدهم با سیاستگذاری هوشمندانه توانسته است با ایجاد امتیازاتی، بخش عمده‌ای از مؤدیان را به سمت پذیرش مسیر اخذ مالیات هوشمند ببرد و هم مؤدیان مالیاتی به دلیل کاهش هزینه و زمان در پرداخت مالیات و همچنین حذف فرآیند پیچیده ثبت اظهارنامه به سمت این شیوه رفتند و هم از طرف دیگر به دلیل اعطای تخفیفات و امتیازاتی نظیر امکان اعطای بلندمدت و اقساطی مالیات مقطوع به سمت این مسیر مالیات‌ستانی هوشمند خواهند رفت. همچنین عدم نیاز به نگهداری دفاتر و اسناد مالیاتی گامی بزرگ و مهم در تسهیل فضای کسب و کار بوده است. به نحوی که به پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد ختم خواهد شد و حتی مشاغل خاص نیز با این دو مزیت راهبردی اعطا شده از سوی سازمان امور مالیاتی، به سمت اخذ مالیاتی سیستمی و خودکار خواهند رفت. برای حاکمیت نیز کاهش هزینه مالیات‌ستانی، اخذ دقیق و عادلانه مالیات در کنار گذار از مالیات‌ستانی سنتی و سلیقه محور به سمت مالیات‌ستانی خودکار سیستمی و عدالت‌محور این امر بسیار مهم و راهبردی است.
در مجموع، یکی از کلیدی‌ترین اصلاحات بودجه‌ای دولت سیزدهم که نقش تعیین‌کننده‌ای در حرکت به سمت نظام مالیاتی هوشمند داشته است، اجرای تبصره ماده ۱۰۰ است. این مسیر و چارچوب قانونی برای استقرار سیستم جمع‌آوری مالیات خودکار و مبتنی بر داده ارائه کرده است که گامی قابل توجه در جهت کاهش فرار مالیاتی و تضمین مالیات عادلانه است. از همین رو حرکت به سمت هوشمندسازی نظام مالیاتی، مهم‌ترین اصلاح بودجه‌ای دولت سیزدهم و نقطه عطف اقدامات راهبردی دولت سیزدهم با ریاست جمهوری آیت‌الله رئیسی در اصلاحات ساختاری بودجه بوده است.
اقدام راهبردی دولت سیزدهم در هوشمندسازی و عدالت محور کردن نظام مالیات ستانی
رحمان سعادت، استاد اقتصاد دانشگاه درخصوص تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم به «جوان» می‌گوید: براساس قانون تجارت مصوبه ۱۳۱۱ کسبه خرد از داشتن دفاتر معاف هستند. نیازی نیست این کسبه دفتر تجاری داشته باشند. مباحث تجاری این کسب و کار‌های کوچک پیچیدگی خاصی ندارد و به صورت رسمی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.
وی ادامه می‌دهد: حجم تجاری این دسته از کسبه آنقدر پایین است که اگر بخواهیم آن‌ها را وارد پروسه بروکراسی کنیم، هزینه‌اش بیشتر از مالیاتی است که می‌خواهیم اخذ کنیم.
این استاد اقتصاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: سازمان امور مالیاتی کشور به منظور جلوگیری از رفت و آمد مکرر و بی‌مورد مؤدیان کوچک به سازمان و تسهیل کارها، تبصره ماده ۱۰۰ را در نظر گرفته است. براساس این تبصره مؤدیان کوچک که تا ۱۰۰ برابر سقف معافیت مالیاتی سال ۱۴۰۲ درآمد داشته باشند، از نگهداری دفاتر معاف هستند و اظهارنامه مالیاتی‌شان به صورت پیش فرض و خودکار صادر می‌شود.
سعادت می‌گوید: تبصره ماده ۱۰۰ و سیستم و اطلاعات محورشدن روند مالیات ستانی در کشور مزیت‌های زیادی دارد. به این ترتیب، دخالت ممیزان مالیاتی در تعیین مبلغ مالیات مؤدیان از بین می‌رود و مشکل سلیقه و فردمحوری را حل می‌کنیم.
وی ادامه می‌دهد: سیستم محور شدن مالیات ستانی در کشور به نفع مؤدیان هم است، زیرا آن‌ها نیازی به نگهداری دفاتر ندارند و از رفت و آمد مکرر به سازمان نیز خلاص می‌شوند.
این استاد اقتصاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: وقتی اظهارنامه مؤدیان خرد به صورت سیستمی و براساس اطلاعات صادر می‌شود، از حجم کاری سازمان امور مالیاتی کاسته می‌شود. بنابراین سازمان می‌تواند بر امور مهم‌تر و مؤدیان بزرگ‌تر تمرکز کند. این روند به نفع کشور است.
سعادت می‌گوید: با توجه به مزیت‌هایی که استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ در روند مالیات ستانی برایمان دارد، مشوق‌هایی در نظر گرفته شده است که مؤدیان می‌توانند از آن‌ها بهره‌مند شوند. به طور مثال، مؤدیانی که در چارچوب تبصره ماده ۱۰۰ اقدام به پرداخت مالیاتشان کنند، می‌توانند آن را به صورت اقساطی بپردازند. از سوی دیگر، مؤدیان از یک تخفیف بزرگ بهره‌مند می‌شوند. این مشوق‌ها به عنوان انگیزه‌ای برای مؤدیان عمل می‌کند تا به استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ روی بیاورند.
این استاد اقتصاد دانشگاه در پایان خاطرنشان می‌کند: هر چقدر بتوانیم نظام مالیاتی کشور را به سمت هوشمند شدن پیش ببریم و سیستم‌ها را جایگزین ممیزان مالیاتی کنیم، به نفع کشور است.
اصلاح ساختاری بودجه با تکیه بر هوشمندسازی نظام مالیاتی و تمرکز بر مالیات‌ستانی از دانه درشت‌ها
جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در خصوص تبصره ماده ۱۰۰ به «جوان» می‌گوید: در چارچوب این تبصره به سمت سیستم محور شدن فرآیند دریافت مالیات حرکت می‌کنیم. به این ترتیب، سلیقه شخص در مالیات ستانی مؤثر نخواهد بود و اطلاعات مشخص کننده هستند.
وی ادامه می‌هد: استفاده از سیستم به جای ممیزان برای مالیات ستانی به ایجاد اعتماد و اطمینان در مؤدیان مالیاتی منجر می‌شود و امور به صورت منطقی‌تری پیش می‌رود.
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات کشور خاطرنشان می‌کند: سیستم و اطلاعات محورشدن مالیات ستانی باعث می‌شود که تفاوتی میان افراد وجود نداشته باشد و تنها اطلاعات مالی و درآمدی مؤدیان تعیین کننده خواهد بود. این به معنای عدالت مالیاتی است که محقق می‌شود.
قادری می‌گوید: تنها راه برای مقابله با فساد‌های احتمالی در نظام مالیاتی کشور این است که هر چه بیشتر از سیستم به جای ممیزان استفاده کنیم، این روند به نفع سازمان امور مالیاتی و مؤدیان است. از یک طرف، روند‌ها تسهیل می‌شود و مؤدیان نیازی به رفت و آمد‌های مکرر به سازمان امور مالیاتی و سر و کله زدن با ممیزان را ندارند. از سوی دیگر، سازمان امور مالیاتی امور را به وسیله یک سیستم پیش می‌برد و هزینه‌هایش کاهش می‌یابد.
وی در خصوص این موضوع که در سال گذشته بر اساس تبصره ماده ۱۰۰ و مالیات‌ستانی سیستمی با تکیه بر تقاطع‌گیری داده‌ها، تمرکز ویژه بر دانه‌درشت‌ها بوده است. به نحوی که بیش از ۵۰ درصد مالیات مشاغل از سوی یک درصد مؤدیان دانه‌درشت پرداخت شده است، می‌افزاید: به درستی این رویکرد در دستور کار قرار دارد. باید سیاست‌ها را به گونه‌ای پیش ببریم که مؤدیان مالیاتی کلان و با درآمد‌های بالا هدف مالیات ستانی باشند و کسانی که درآمد‌های جز دارند از معافیت مالیاتی برخوردار شوند.
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات کشور خاطرنشان می‌کند: معافیت‌های مالیاتی که در چارچوب تبصره ماده ۱۰۰ برای مؤدیان کوچک در نظر گرفته شده است، بسیار منطقی است. به طور کلی، سیستم مالیاتی کشور باید طوری عمل کند که افراد دارای درآمد‌های خرد متحمل فشار مالیاتی نشوند.
قادری در خصوص تبصره ماده ۱۰۰ و مزیت‌های که برای کشور دارد، می‌گوید: هر چقدر از مالیات ستانی ممیزمحوری فاصله بگیریم و سیستم و اطلاعات را جایگزین سلیقه افراد کنیم، برایمان منفعت دارد.
وی ادامه می‌دهد: در سیستم‌های ممیزمحور از یک طرف احتمال خطا وجود دارد و از طرف دیگر، بستر برای فساد، تبانی و سازش وجود دارد. تا جایی که امکان دارد باید سیستم‌های هوشمند را جایگزین ممیز‌های مالیاتی کنیم.
گام‌های بزرگ و مهم دولت شهید رئیسی به سمت استقرار عدالت در نظام مالیاتی
سپهر مهرابی کارشناس اقتصاد توسعه در رابطه با راهبرد دولت سیزدهم در جهت حل مشکلات قبلی مالیات‌ستانی و اخذ مالیات سلیقه‌ای به «جوان» می‌گوید: یکی از مشکلات جدی در فرآیند اخذ مالیات در دولت‌های قبلی، بحث مربوط به امکان وقوع فساد و همچنین ایجاد سلیقه در فرآیند مالیات‌ستانی بوده است که در نتیجه آن، فرآیند مالیاتی با مشکل مواجه می‌شد و عدالت مالیاتی نیز مخدوش می‌شد.
وی در ادامه با اشاره به راهبرد کلان دولت شهید رئیسی در حوزه مالیات‌ستانی می‌افزاید: اولین رویکرد راهبردی دولت سیزدهم با ریاست جمهوری شهید رئیسی، تحقق عدالت مالیات با تکیه بر هوشمندسازی نظام مالیاتی و اخذ مالیات واقعی از بخش‌های فراری از پرداخت مالیات بوده است. در این مسیر دولت سیزدهم علاوه بر شناسایی مؤدیان مالیاتی جدید، فرار مالیاتی در بخش مشاغل را نیز کاهش داده است و با استقرار و پیاده‌سازی فرآیند مالیات‌ستانی هوشمند در این بخش، نه تنها تمرکز اصلی خود را بر اخذ مالیات از مشاغل خاص قرار داده است، بلکه در مسیر تحقق عدالت مالیاتی نیز قدم برداشته است.
مهرابی کارشناس اقتصاد توسعه در رابطه با عملکرد دولت سیزدهم با ریاست جمهوری شهید رئیسی در زمینه مالیات‌ستانی و تمرکز ویژه بر تحقق عدالت مالیاتی تصریح می‌کند: در سال گذشته به عنوان آخرین سال اخذ مالیات در دولت شهید رئیسی، مالیات در بخش اصناف با تکیه کامل بر مشاغل خاص با درآمد‌های کلان بوده است، به نحوی که مالیات اخذ شده از مشاغل خاص و دانه درشت‌ها در صدر اصلاحات مالیاتی بوده است. طبق داده‌های مالیات ستانی خروجی از سازوکار تبصره ماده ۱۰۰، بیش از ۵۰ درصد مالیات در بخش مشاغل تنها از سوی یک درصد مؤدیان مالیاتی این بخش پرداخت شده است که نشان از تمرکز ویژه بر اخذ مالیات از مشاغل خاص داشته است. از طرف دیگر بیش از ۵۰ درصد مؤدیان خرد مالیاتی نیز از پرداخت مالیات معاف شدند و حدود ۹۰ درصد از کل مؤدیان بخش مشاغل نیز کمتر از ۲۰ میلیون تومان در سال مالیات پرداخت کردند که همه این موارد نشان از این دارد که دولت سیزدهم به طور ویژه در بخش عدالت مالیاتی ذیل فرآیند هوشمندسازی نظام مالیاتی قدم برداشته و به نتیجه و مطلوب خود نیز رسیده است.
وی در پایان اظهار می‌کند: همچنین در بحث مربوط به تحقق اخذ مالیات مبتنی بر درآمد اکتسابی افراد در کنار اخذ مالیات از فعالیت‌های غیرمولد و در کنار آن کاهش مالیات بخش مولد اقتصاد بوده است که هدف دولت از لوایح مالیاتی نظیر مالیات بر عایدی سرمایه و همچنین لایحه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم دقیقاً به عینیت بخشیدن افزایش جذابیت تولید برای هدایت نقدینگی به سمت تولید بوده که یکی از این لوایح راهبردی نیز در مجلس به تصویب رسیده و تبدیل به قانون مالیات بر عایدی سرمایه شده است. در مجموع دولت شهید رئیسی قدم‌های بزرگی به سمت استقرار عدالت در نظام مالیاتی با تکیه بر هوشمندسازی نظام مالیاتی و اصلاح قوانین مالیاتی برداشته است.
