جوان آنلاین: اگرچه در سال‌های نـه چنـدان دور نوسان‌های ارزی محصول عرضه و تقاضا بودند، اما امروز اقتصاد ایران بیش از این مؤلفه به شبکه‌ای از عوامل بیرونی، کانال‌های غیررسمی و ذهنیت‌های جمعی گره خورده است. در بازاری که با یک اخم سیاسی می‌لرزد، با قیمت‌های کذایی کانال‌های تلگرامی اوج می‌گیرد و با قطع اینترنت در کشور همسایه از کار می‌افتد، دیگر نمی‌توان از عملکرد مطلوب بانک مرکزی و عدد و فرمول سخنی به میان آورد. سخنگوی قوه‌قضائیه روز گذشته در نشست خبری با اعلام اینکه سرور و ادمین بسیاری از کانال‌های قیمت ارز در ایران نیستند، از شناسایی تعدادی از کسانی که با اعلام غیرواقعی قیمت ارز موجب التهاب‌آفرینی در جامعه می‌شدند، خبر داد. فعالیت گسترده شایعه‌سازان ارزی اخیراً نیز مورد توجه رئیس کل بانک مرکزی قرار گرفته و او «نرخ ترس» کانال‌ها را ساخته شایعه سازان دانسته بود.
وابستگی بازار ارز به سیگنال‌های بیرونی و نرخ‌دهی از سوی کانال‌های غیررسمی، بار دیگر ضرورت شفافیت و اطلاع‌رسانی رسمی، مدیریت روانی بازار و کنترل عرضه و تقاضای مؤثر از سوی بانک مرکزی را بیش از پیش نشان می‌دهد. چندی پیش و با قطعی کامل اینترنت در افغانستان همزمان فعالیت کانال‌های تلگرامی معروف به «دلار تهران» یا «دلار هرات» متوقف شد و این مسئله مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفت تا جایی که تا ساعتی از روز بازار ارز در تهران در شرایط گیجی به سر می‌برد و این پرسش جدی مطرح شد که چرا باید اقتصاد تا این اندازه به عوامل بیرونی و هیجانات مجازی وابسته باشد. در شرایطی قیمت دلار در افغانستان، عراق یا حتی امارات گاه مبنای انتظارات تورمی در داخل کشور قرار می‌گیرد که بخش عمده‌ای از این تحرکات نه بر پایه واقعیت‌های اقتصادی، بلکه بر شایعات، معاملات خرد و حتی جنگ روانی استوار است.
سال گذشته بود که محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی از نرخ‌دهی قیمت دلار از سوی کانالی در امریکا خبر داده و گفته بود: کانالی ایجاد کرده‌اند و با آن جهت‌دهی و سیگنال‌دهی می‌کنند و علامت غیرواقعی به بازار ما می‌دهند. وی تأکید کرده بود: هیچ معامله‌ای صبح انجام نمی‌شود، این سایت نرخ می‌گذارد و تمام صرافی‌ها در ایران از آن نرخ می‌گیرند.
اهمیت کاهش وابستگی‌های خارجی
عمر علی‌پور، نماینده ماکو در مجلس با تأکید بر ضرورت مقاوم‌سازی اقتصاد کشور گفت: با توسعه پیمان‌های پولی دوجانبه یا چندجانبه و کاهش نقش درهم در تجارت خارجی و حذف وابستگی به درهم در تجارت خارجی، می‌توانیم کنترل بر بازار رسمی و غیررسمی ارز کشور را پیدا کنیم.
وی با اشاره به این موضوع که فعال‌سازی مکانیسم‌ماشه و دیگر اقدامات خصمانه غرب و امریکا علیه ما نشان می‌دهد که باید سیاستگذاری‌های صحیحی در حوزه اقتصادی داشته باشیم، تصریح کرد: در زمینه اقتصادی باید سیاست ارزی منسجم اتخاذ شود و همچنین سیاست‌هایی مبنی بر فاصله گرفتن از وابستگی به دلار، یورو و درهم به اجرا گذاشته شود.
وی ادامه داد: طبیعی است که وقتی امریکا و غرب با ما عناد دارند، باید از هر چیزی که تحت نفوذ و سیطره آنهاست، فاصله بگیریم. طی سال‌های اخیر فاصله گرفتن از دلار و یورو مدنظر قرار گرفت. در حوزه درهم نیز باید همین رویکرد را داشته باشیم.
این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: هر جایی که منافع ما ایجاب می‌کند باید گسترش روابط را در دستور کار داشته باشیم. در همین راستا، تمرکز بر گسترش روابط با کشور‌های همسایه می‌تواند در دستور کار باشد. علی‌پور گفت: واقعیت این است که غرب و امریکا می‌خواهند تمامی روزنه‌های امید را به روی ما ببندند، به همین دلیل فعال‌سازی مکانیسم‌ماشه به عنوان یک ابزار فشار روانی علیه ما به کار گرفته شد.
ریشه غیراقتصادی نوسان ارز
محمد خوش‌چهره، اقتصاددان و نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی معتقد است که ریشه نوسان اخیر ارز بیش از آنکه اقتصادی باشد، در فضای ذهنی و انتظارات جامعه نهفته است.
وی افزود: این‌بار هم وضعیت تفاوتی با گذشته ندارد چراکه ریشه نوسان اخیر بیش از آنکه اقتصادی باشد، در فضای ذهنی و انتظارات جامعه نهفته است. این اقتصاددان تأکید کرد که تجربه دولت و بانک مرکزی در مدیریت شوک‌های ارزی- از نوسانات پس از شهادت رئیس‌جمهور تا عملیات‌های وعده‌صادق- نشان داده است سیاستگذار توان عبور از بحران را دارد.
خوش‌چهره با اشاره به اینکه اسنپ‌بک بیش از آنکه تهدید اقتصادی باشد، ابزاری روانی برای فشار سیاسی است به تسنیم گفت: نه در متن قطعنامه اشاره مستقیمی به تحریم‌های نفتی و بانکی شده است و نه چین و روسیه، به‌عنوان بازیگران اصلی تجارت نفتی با ایران، قصدی برای اجرای آن دارند. او بر این باور است که اختلاف میان اعضای شورای امنیت، مانع شکل‌گیری اجماع عملی علیه ایران خواهد شد و در نهایت، بار دیگر تجربه‌های گذشته از ثبات‌بخشی به بازار ارز تکرار می‌شود.
نماینده اسبق مردم در مجلس شورای اسلامی گفت: در شرایط حال حاضر سیاست‌های کنترلی دولت و بانک مرکزی برای مدیریت بازار بسیار حائز اهمیت خواهد بود. عرضه ارز مورد نیاز به بازار و مدیریت بازار رمز ارز‌ها از جمله اقدامات اخیر بانک مرکزی بوده است که می‌تواند به کنترل نرخ ارز و تورم کمک کند. از سوی دیگر دارا بودن ذخایر مناسب ارز و طلا از سوی بانک مرکزی می‌تواند به مدیریت هرچه بهتر بازار ارز و اقتصاد کشور کمک کند.
وی یادآور شد: قیمت ارز که اکنون تحت تأثیر مکانیسم‌ماشه افزایش غیرمنطقی و غیرقابل توجیهی پیدا کرده است، پس از تخلیه بار روانی اسنپ بک به نرخ تعادلی بازخواهد گشت و در صورت انجام اصلاحات اقتصادی قیمت ارز کاهش بیشتری نیز پیدا خواهد کرد.
وابستگی بازار ارز ایران به سیگنال‌های بیرونی به کاهش اعتماد عمومی به سیاستگذار و تشدید رفتار‌های هیجانی در بازار منجر می‌شود؛ جایی که هر پیام، پست یا شایعه، جایگزین تحلیل اقتصادی می‌شود. کارشناسان معتقدند راه رهایی از این چرخه آسیب‌زا، نه فقط در کنترل بیرونی نرخ‌ها، بلکه در افزایش شفافیت داخلی، تقویت سامانه‌های اطلاع‌رسانی رسمی و سیاست ارزی منسجم است. تا زمانی که مردم مرجع مطمئن و قابل اتکایی برای دریافت قیمت واقعی نداشته باشند، روایت‌های بیرونی به راحتی جایگزین واقعیت اقتصادی می‌شود.
