جوان آنلاین: خط لوله صلح خط لوله انتقال گاز از ایران به پاکستان است که در انتهای مسیر به هند خواهد رسید و در صورت اتصال این خط لوله به هند، ایران مسیر اصلی تأمین گاز غرب آسیا و همچنین جنوب شرق آسیا خواهد شد. دولت سیزدهم با تکمیل خط لوله در خاک ایران و اخطاریه اول به پاکستان جهت فعال کردن بند جریمه ۱۸ میلیارد دلاری، این کشور را وادار به تکمیل خط لوله صلح کرده است. این خط لوله همچنین می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای همکاری با کشور‌های همسایه، به ویژه روسیه، باز کند. ایران در حال بررسی پتانسیل همکاری با روسیه برای اتصال هند به خط لوله صلح و صادرات گاز روسیه از طریق ایران بوده است. این می‌تواند موقعیت ایران را به عنوان یک بازیگر اصلی در بازار گاز منطقه‌ای مستحکم و روابط اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن با روسیه را تقویت کند.
خط لوله صلح یک خط لوله انتقال گاز است که هدف آن اتصال ایران، پاکستان و در نهایت هند است. این خط لوله این پتانسیل را دارد که مسیر جدیدی را برای عرضه گاز طبیعی از ایران به بازار‌های تشنه انرژی جنوب آسیا باز کند. یکی از موانع اصلی ساخت خط لوله صلح، اختلافات حقوقی ایران و پاکستان بوده است. دو کشور بر سر ساخت خط لوله درگیر جنگ حقوقی هستند و پاکستان به دلیل شروع نکردن ساخت با جریمه ۱۸ میلیارد دلاری مواجه است. این امر پاکستان را مجبور کرده است تا به‌رغم اینکه با فشار‌های مالی و ژئوپلیتیکی قابل توجهی مواجه است، ساخت خط لوله را آغاز کند. اختلافات حقوقی پیچیدگی‌ها و چالش‌های اجرای پروژه‌های انرژی در مقیاس بزرگ در منطقه‌ای مملو از تنش‌ها و عدم قطعیت‌های ژئوپلیتیکی را برجسته کرده است.
خط لوله صلح همچنین پیامد‌های گسترده‌تری برای امنیت انرژی و ژئوپلیتیک منطقه‌ای دارد. این خط لوله می‌تواند به تنوع بخشیدن به منابع انرژی کشور‌های جنوب آسیا کمک کند و وابستگی آن‌ها به تأمین کنندگان سنتی مانند روسیه و آسیای مرکزی را کاهش دهد. این امر می‌تواند امنیت انرژی کشور‌های منطقه را افزایش داده و آسیب‌پذیری آن‌ها را در برابر فشار‌ها و عدم قطعیت‌های ژئوپلیتیکی کاهش دهد. اجرای خط لوله صلح همچنین می‌تواند به تقویت یکپارچگی و همکاری اقتصادی منطقه‌ای کمک کند و فرصت‌های جدیدی برای رشد و توسعه اقتصادی ایجاد کند.
با این حال، خط لوله صلح بدون چالش و پیچیدگی نیست. این پروژه با چالش‌های ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک قابل توجهی به ویژه از سوی ایالات متحده مواجه است. ایالات متحده با خط لوله صلح مخالف بوده و به دنبال تضعیف اجرای آن بوده است. ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرده است و به دنبال آن بوده که دیگر کشور‌ها را از همکاری با ایران در پروژه‌های انرژی منصرف کند. این امر چالش‌های مهمی را برای اجرای خط لوله صلح ایجاد کرده و لایه دیگری از پیچیدگی را به ژئوپلیتیک پروژه اضافه کرده است.
در پایان، خط لوله صلح این پتانسیل را دارد که ایران را به قطب ترانزیت گاز منطقه تبدیل کند و نفوذ اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. این خط لوله پیامد‌های مهمی برای امنیت انرژی و ژئوپلیتیک منطقه‌ای دارد و می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای همکاری با روسیه و سایر کشور‌های همسایه ایجاد کند. با این حال، این پروژه همچنین با چالش‌ها و پیچیدگی‌های قابل توجهی به ویژه از سوی ایالات متحده مواجه است. اجرای موفقیت‌آمیز خط لوله صلح مستلزم بررسی دقیق این چالش‌ها و تلاش هماهنگ برای ایجاد اجماع و همکاری بین کشور‌های شرکت کننده است. با این وجود، خط لوله صلح همچنان یک پروژه حیاتی با پتانسیل تغییر پویایی انرژی در خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی است.
در ادامه پیرامون اهمیت خط لوله صلح، اختلافات حقوقی جاری بین پاکستان و ایران، پتانسیل همکاری با روسیه و پیامد‌های گسترده‌تر این پروژه برای امنیت انرژی و ژئوپلیتیک منطقه را بررسی خواهیم کرد. در همین رابطه نیز با آقایان فرشاد جامع کارشناس انرژی و مهدی‌هاشم‌زاده مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد به
گفتگو پرداختیم.
تمرکز بر تبدیل شدن به هاب گازی با واردات گاز از شمال و صادرات گاز به همسایگان شرقی و غربی
فرشاد جامع کارشناس انرژی در گفتگو با «جوان» در رابطه با اهمیت تمرکز بر بازطراحی تجارت انرژی ایران مبتنی بر توسعه صادرات گاز گفت: «ایران از دیرباز نقشی کلیدی در بازار انرژی، به ویژه در بخش نفت و گاز داشته است. با این حال، عدم تنوع در صادرات انرژی، به‌ویژه در بخش گاز طبیعی، ایران را در برابر تحریم‌ها آسیب‌پذیر کرده و توانایی آن را برای سرمایه‌گذاری کامل از منابع عظیم گاز خود محدود کرده است. در نتیجه، ایران به دنبال تغییر ساختار سیاست تجارت انرژی خود است تا بر تجارت گاز با همسایگان خود متمرکز شود تا به یک هاب گازی بزرگ در منطقه تبدیل شود.»
این کارشناس انرژی در ادامه با اشاره به بازطراحی تجارت انرژی ایران مبتنی بر نقش جدید در تعاملات گازی منطقه گفت: «یکی از ابتکارات کلیدی در سیاست تجارت انرژی جدید ایران، خط لوله صلح است، خط لوله انتقال گاز که از ایران به پاکستان کشیده می‌شود و در انتهای مسیر به طور بالقوه به هند می‌رسد. این خط لوله این پتانسیل را دارد که ایران را به مسیر اصلی تأمین گاز برای خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی تبدیل کند و در نتیجه جایگاه خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار انرژی مستحکم کند. اختلافات اخیر بین پاکستان و ایران بر سر ساخت خط لوله صلح، اهمیت این پروژه را برای استراتژی تجارت انرژی ایران نشان می‌دهد. در شرایطی که پاکستان به دلیل عدم پیشرفت خط لوله با جریمه ۱۸ میلیارد دلاری مواجه است، ایران برای ادامه این پروژه تلاش کرده است تا خود را به عنوان یک مرکز بزرگ ترانزیت گاز در منطقه معرفی کند. علاوه بر این، ایران با ترکیه و روسیه درباره امکان ایجاد‌هاب گازی در منطقه گفتگو کرده است. در حالی که جزئیات این گفتگو‌ها به طور کامل فاش نشده است، واضح است که توانایی ایران برای اتصال به چندین منبع و مسیر‌های انتقال گاز، آن را به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار انرژی منطقه‌ای قرار داده است.»
وی ادامه داد: «همکاری با ترکمنستان نیز برای ایران برای تبدیل شدن به یک‌هاب بزرگ گاز بسیار مهم است. با از سرگیری واردات گاز از ترکمنستان و پتانسیل گسترش بیشتر این همکاری‌ها، ایران این فرصت را دارد تا از منابع گازی ترکمنستان بهره برده و به بازیگری کلیدی در تجارت انرژی بین آسیای مرکزی و خاورمیانه تبدیل شود. علاوه بر این، توانایی ایران برای سرمایه‌گذاری از تحریم گاز روسیه و عرضه محدود گاز از ترکمنستان به اروپا موقعیت این کشور را در منطقه تقویت می‌کند. ایران با واردات گاز از همسایگان شمالی خود و استفاده از منابع گازی خود، می‌تواند خود را به عنوان بازیگر اصلی تجارت انرژی در خاورمیانه قرار دهد.»
جامع در پایان اظهار کرد: «مزایای بالقوه استراتژی صادرات گاز ایران قابل توجه است. ایران با بهره‌گیری از منابع گاز طبیعی خود و ایجاد شراکت قوی با همسایگان خود، این فرصت را دارد که به یک‌هاب گازی بزرگ در منطقه تبدیل شود. کلید این استراتژی در اجرای موفقیت‌آمیز خط لوله صلح و همچنین ادامه همکاری با کشور‌هایی مانند ترکیه، روسیه و ترکمنستان نهفته است. اگر ایران بتواند این چالش‌ها را با موفقیت پشت سر بگذارد و از منابع انرژی خود استفاده کند، این پتانسیل را دارد که سیاست تجارت انرژی خود را متحول کند و به یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی انرژی تبدیل شود.»
خط لوله صلح مسیر تبدیل شدن ایران به‌هاب ترانزیت گاز منطقه
مهدی‌هاشم‌زاده مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد در گفتگو با «جوان» در رابطه با اهمیت و محوریت خط لوله صلح برای تأمین مسیر رسیدن به‌هاب انرژی منطقه در بخش گاز اظهار کرد: «اخیراً بحث‌هایی پیرامون آغاز دعاوی حقوقی بین پاکستان و ایران بر سطح خط لوله صلح و جریمه ۱۸ میلیارد دلاری پاکستان مطرح شده که این کشور را واداشته است شروع ساخت خط لوله را آغاز کند خط لوله صلح خط لوله انتقال گاز از ایران به پاکستان است که در انتهای مسیر به هند خواهد رسید و در صورت اتصال این خط لوله به هند، ایران مسیر اصلی تأمین گاز خاورمیانه و همچنین جنوب شرق آسیا خواهد شد.»
وی در رابطه با ابتکار دولت سیزدهم در ساخت بخش باقیمانده در خاک ایران از خاک صلح و ملزم کردن پاکستان به ساخت خط لوله یا پرداخت جریمه ۱۸ میلیارد دلاری اظهار نظر کرد: «مسیر کلیدی تحقق این مسیر، شروع فرآیند ساخت خط لوله در ایران و پاکستان بود، دولت سیزدهم پس از روی کار آمدن، توافقات گازی خوبی در مسیر سواپ گاز یا واردات گاز از دو همسایه شمالی یعنی ترکمنستان و روسیه که منابع گازی خوبی دارند؛ به امضا رساند که نشان دهد ظرفیت تعاملات گازی در شمال کشور بسیار مناسب است. از طرف دیگر مسیر خط لوله صلح در ایران را نیز در کمتر از یک سال به بهره‌برداری رساند تا مفاد توافق شکل‌گیری خط لوله صلح را اجرایی کند. حال دیگر همه وظایف برعهده طرف پاکستانی است و در این وضعیت، ایران می‌تواند یا با استفاده از اهرم جریمه، خط لوله صلح را اجرایی کند، توسعه تجارت گاز را دنبال کند یا خط لوله صلح توسط طرف پاکستانی اجرایی نشود و در این زمینه بتوانیم جریمه ۱۸ میلیارد دلاری پاکستان را اخذ کنیم.»
هاشم‌زاده در ادامه با اشاره به محوریت و نقش کلیدی خط لوله صلح در تکمیل پازل تجارت گازی ایران به عنوان بازیگر اصلی تجارت گاز منطقه گفت: «نکته بسیار مهم در این تعاملات شکل گرفته با کشور‌های همسایه، فعال کردن ظرفیت واردات و سواپ گازی از شمال و همچنین فعال کردن ظرفیت صادراتی یا سواپ از شرق و غرب کشور است که ایران را به یک بازیگر مهم گازی منطقه تبدیل خواهد کرد و به این ترتیب می‌تواند نقش کلیدی خود در بازار منطقه‌ای گاز را ایفا کند. روس‌ها بعد از پیشنهاد هاب گازی به ترکیه و اختلاف نظر بر سر مدیریت این مرکز تبادل، حال مدتی است این پیشنهاد را به طرف ایرانی داده‌اند. هنوز جزئیات بیشتری در این باره اعلام نشده است، این کشور سالانه ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد متر مکعب گاز مازاد دارد که ایران می‌تواند با زیرساخت‌های فعلی ۲۰ میلیارد متر مکعب آن را دریافت کند ولی با توسعه مبادی ورودی و همچنین واردات یا سوآپ حداکثری گاز و همراه کردن پاکستان در جهت سوآپ گازی روسیه از طریق ایران، خط لوله صلح ایران نیز تا هند از طریق پاکستان راه‌اندازی خواهد شد.»
مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد با اشاره به سنگ‌اندازی طرف امریکایی در توسعه خط لوله صلح که خط لوله گاز از کشور‌های شمالی ایران یعنی روسیه و ترکمنستان را به هند و پاکستان از مسیر ایران متصل می‌ند؛ اظهار کرد: «نکته بسیار مهم‌تر، بحث مربوط به توسعه همکاری‌ها با طرف روسی جهت متصل کردن هند به خط لوله صلح از مسیر ایران و صادرات گاز روسیه از مسیر ایران به این کشور است که تضمین ساخت خط لوله صلح تا هند را خواهد داشت و پاکستان نیز از این وضعیت کاملاً سود خواهد کرد ولی امریکا به دنبال شکست این پروژه است و از همین رو هر سنگ‌اندازی در مسیر اجرای این طرح را خواهد کرد، اما باید طرف ایرانی و روسی در توافقات جاری خود در حوزه انرژی بر توسعه همکاری گازی از طریق اتصال بیشتر گاز روسیه به ایران از مسیر واردات گاز توسط ایران یا سوآپ گاز در دستور کار قرار گیرد و از طرف دیگر نیز روسیه که با هند روابط خوب و پایداری دارد؛ باید در زمینه تلاش جهت متصل کردن کامل خط جهت جایگزین کردن اروپا با کشور‌های جنوب شرق آسیا، اقدامات لازم را انجام دهد تا خط لوله صلح تکمیل شود تا هم ایران به قرارداد صادراتی گاز خود برسد و هم گاز روسیه مشتری جدیدی پیدا کند که بتواند گاز خود را به صورت پایدار و ایمن از طریق خاک ایران به هند برساند.»
