جوان آنلاین: هر روز ترافیک سنگینی در نقاط مختلف شهر ایجاد می‌شود، گویا خیابان تبدیل به یک پارکینگ متحرک شده که خودرو‌ها در آن، پشت سر هم ایستاده‌اند. تعدادی از رانندگان دنبال راه فرار می‌گردند، اما هیچ راهی نیست. آن‌ها باید منتظر بمانند تا شاید دقایقی دیگر، گره کور ترافیک باز شود. البته این ماجرا مربوط به یک روز و دو روز نمی‌شود، بلکه هر روز در خیابان‌ها و اتوبان‌های کلانشهر‌ها و همچنین تهران در حال تکرار شدن است. به همین دلیل شهروندان ساعات زیادی از عمرشان را در خیابان‌ها می‌مانند و در نهایت با فشار روانی زیادی به مقصد می‌رسند. در این میان گاهی مسئولان برای حل معضل ترافیک راهکار می‌دهند؛ مثلاً «تبدیل میدان به تقاطع» را چاره کار می‌دانند و طرح می‌دهند، اما آیا با این کار می‌شود مشکل ترافیکی را حل کرد؟
به تازگی یکی از مقامات پلیس راهور در یک برنامه تلویزیونی با تأکید بر اینکه میادین، بیشتر کارکرد اجتماعی دارند تا ترافیکی، از چالش‌های ترافیکی میادین سخن گفته، او اعلام کرده که برخی از میدان‌ها مشکلات ترافیکی ایجاد می‌کنند و برای هر کدام راهکاری در نظر گرفته‌است. یکی از این میدان‌ها که پلیس از حذف آن سخن گفته، «میدان صنعت» واقع در شهرک غرب است. البته این اولین‌باری نیست که چنین تصمیمی برای حل چالش ترافیکی میدان‌ها گرفته می‌شود پیش از این در اراک، یزد و تهران نیز این کار انجام شده، اما بیشتر شبیه به یک مسکن موقت می‌ماند تا حل اساسی مشکل ترافیک!
اقدامات این‌چنینی نباید با آزمون و خطا انجام شود
هرمز ذاکری، کارشناس حمل و نقل ترافیک در رابطه با طرح تبدیل میدان صنعت به تقاطع به «جوان» می‌گوید: «نباید اقدامات این چنینی با آزمون و خطا انجام شود. باید همه ابعاد مختلف آن کارشناسی شود و مثلاً از الان تا ۲۰ سال آینده را هم دید. اصلاً محور‌ها و تقاطع‌های اصلی باید طی برنامه‌های توسعه بلندمدت مورد بررسی قرار گیرد.»
او با بیان اینکه چنین تغییر و تحولاتی هزینه‌های زیادی دارد و باید به خوبی مورد ارزیابی قرار گیرد، اظهار می‌دارد: «مسئولان باید از خود بار‌ها و بار‌ها سؤال بپرسند که اصلاً از کجا معلوم که این طرح نتیجه مثبتی داشته‌باشد و شاید اصلاً تأخیر و توقفی که رانندگان برای گذر از میدان دارند بهتر از ایجاد یک تقاطع باشد.»
ذاکری با اشاره به هویت میدان‌های شهر می‌گوید: «فضایی مثل شهرک غرب در تهران و میدان صنعت که در آن قرار گرفته‌است، هویتی دارد و حتی یک زیبایی بصری نیز به محیط می‌دهد. بنابراین علاوه بر بررسی مسیر ترافیک باید محوطه و منظره حاشیه راه نیز مدنظر قرار گیرد. بنابراین حتی اگر این کار به حل مشکل ترافیکی به صورت موقت نیز کمک کند، هم برای ساکنان منطقه تا مدت‌ها مشکل ایجاد خواهد شد هم زیبایی و هویت آنجا را از بین خواهد برد.»
این کارشناس حمل و نقل و ترافیک با بیان اینکه تعداد تقاطع‌هایی که روزی میدان بوده‌اند کم نیست، تصریح می‌کند: «یک زمانی میدان توحید را تبدیل به چند راه کردند تا مشکل ترافیکی را حل کنند، اما حالا حجم زیادی از آشفتگی ترافیک در این نقطه مشاهده می‌شود. از طرفی باید به این مسئله توجه کرد که به دلیل افزایش تعداد خودرو‌ها و تردد آن‌ها در سطح شهر، حل کردن تنها چند نقطه ترافیکی از شهر مشکلی را حل نمی‌کند. بنابراین باید مطالعات گسترده‌تری در این زمینه انجام شود. به خصوص آنکه میدان صنعت در نزدیکی اتوبان همت که یک شریان اصلی است و همچنین انتهای نقطه پایانی اتوبان شیخ فضل‌الله قرار دارد.»
لزوم توجه به توسعه حمل و نقل عمومی
اگر حتی با تغییر میدان صنعت به تقاطع مشکل این نقطه حل شود، این مسئله چقدر دوام خواهد آورد. آیا بعد از آن می‌شود اتوبان دیگری ساخت یا عرض خیابان‌ها را بیشتر کرد. ذاکری در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «قطعاً نه. از طرفی این اقدامات، راه‌حل اساسی نیستند. همانطور که در تمام دنیا به سراغ کاهش سفر‌ها رفته‌اند، ما نیز باید تمام تلاشمان را به کار بگیریم تا به این سمت و سو حرکت کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «مهم‌ترین مسئله میزان تقاضا برای سفر و فراهم کردن وسایل حمل و نقل عمومی مناسب برای پاسخ به این نیاز است. وقتی میان این دو تعادل انجام شود، مشکل ترافیک حل می‌شود. در غیر این صورت هر چه خیابان ساخته شود و هر تعداد میدان تبدیل به تقاطع، زیرگذر و روگذر شود، مشکل ترافیک با قوت ادامه پیدا خواهد کرد، چراکه تعداد خودرو‌ها در خیابان‌ها و اتوبانها روز به روز بیشتر و بیشتر خواهد شد.»
این کارشناس حمل و نقل و ترافیک اظهار می‌دارد: «عمده کشور‌ها چندین دهه است که به توسعه حمل و نقل عمومی تأکید کرده‌اند. از طرفی از تکنولوژی‌ها و سیستم‌های هوشمند نیز کمک گرفته‌اند. آن‌ها از پنج دهه پیش به این نتیجه رسیده‌اند که باید ناوگان عمومی و حمل و نقل همگانی را توسعه دهند و هر چقدر قصد سرمایه‌گذاری برای حل معضل ترافیک دارند، در این بخش به کار گیرند. ما نیز باید به این سمت و سو حرکت کنیم، اما متأسفانه تا امروز نتوانستیم چراکه تا امروز اقدامات مؤثری انجام نداده‌ایم و نتیجه‌اش این است که عمده شهر‌های بزرگ کشور درگیر معضل ترافیک هستند.»
او بیان می‌کند: «چندین حلقه مفقوده برای معضل ترافیک در شهر‌ها وجود دارد. یک نمونه آن زون‌های طرح ترافیک است که بیشترین تراکم را در مرکز شهر ایجاد می‌کند. در چنین شرایطی با فروش طرح ترافیک به خودرو‌ها اجازه تردد داده می‌شود و بدتر اینکه حتی در این اوضاع که آلودگی هوا زیاد شده نیز این کار انجام می‌شود.»
ذاکری به دوران شیوع کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: «در دوران کرونا تجربه‌ای کسب کردیم؛ اینکه با توسعه فناوری، عمده کار‌ها را اینترنتی انجام دهیم، اما به مرور زمان این موارد به فراموشی سپرده شد و آنطور که باید و شاید مدنظر مسئولان و مردم قرار نگرفت. در صورتی که اگر مشوق‌هایی برای انجام کار‌ها به صورت اینترنتی در نظر گرفته‌شود، بدون شک شهروندان به سمت کاهش سفر در طول هفته سوق پیدا خواهند کرد، اما در صورتی که نسبت به این مسائل و همچنین توسعه حمل و نقل عمومی بی‌توجه باشیم، بعید است که تبدیل میدان‌ها به تقاطع چاره کار باشد.»
میدان صنعت تفاوتی با چهارراه ندارد
مهرداد تقی‌زاده، کارشناس حمل و نقل و ترافیک نیز در این رابطه می‌گوید: «این طرح یا طرحی خنثی خواهد بود یا تغییر بسیار کمی در ترافیک ایجاد خواهد کرد، چراکه در حال حاضر این میدان، چراغ راهنمایی رانندگی دارد و تقریباً می‌توان گفت با اینکه یک میدان است، اما عملکرد چهارراهی را دارد که با سبز یا قرمز شدن چراغ راهنمایی و رانندگی به صورت منظم حرکت می‌کنند، بنابراین به نظر من اگر هیچ کاری در آنجا انجام نشود، بهتر است.»
او ادامه می‌دهد: «وقتی یک اقدام پرهزینه خنثی باشد یا اثربخشی بسیار جزئی و کمی داشته‌باشد، نباید انجام شود، چراکه موجب هدر رفتن بودجه خواهد شد. به همین دلیل باید بودجه این کار صرف امور مهم دیگری، چون توسعه حمل و نقل عمومی شود تا معضل ترافیکی به صورت اساسی برطرف شود.»
تجارب ناکام
از سوی دیگر کارشناسان شهری معتقدند که میدان‌ها، واجد توانایی‌هایی برای احیا و تقویت زندگی شهری است و حذف آن عواقب و آسیب‌هایی را به دنبال دارد. به همین دلیل باید نسبت به تغییر میدان‌ها به تقاطع، زیرگذر و روگذر حساسیت زیادی به خرج داد؛ همچنین تجارب ناکامی طی سال‌های اخیر وجود داشته است که نشان می‌دهد تغییر میدان به تقاطع نتوانسته تأثیر چندان زیادی در کاهش ترافیک داشته باشد. مثلاً تغییر و تحول میدان ولیعصر به صورت یک مثال واضح مقابل چشم همگان قرار دارد. با این تفاسیر به نظر می‌رسد در تغییر ماهیت میدان صنعت و تبدیل آن به چهارراهی بزرگ، این موارد نادیده گرفته شده و قرار است که آرامش شهروندان قربانی سرعت تردد خودروسواران شود. البته پیش از این محسن هرمزی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران به «جوان» گفته بود: «با سیل عظیمی از خودرو مواجه هستیم که روز به روز تعداد آن‌ها اضافه می‌شود، همچنین قرار نیست خیابان جدیدی اضافه شود. بنابراین نمی‌توان با نسخه‌های گذشته کار کرد و باید قواعد جدیدی را وضع و تعریف کنیم.» به طور حتم تبدیل میدان صنعت به تقاطع قاعده جدیدی نیست و مسئولان حوزه ترافیکی باید با همفکری و هم‌افزایی چاره دیگری در این رابطه بیابند.
