جوان آنلاین: دریا‌ها و اقیانوس‌دیگر به زلالی همیشگی نیست و چند سال است که مملو از زباله‌های مختلف شده. بیشتر این زباله‌ها پلاستیک است که زندگی آبزیان را با مخاطرات زیادی مواجه کرده‌است تا جایی که سالانه تعداد زیادی از آن‌ها به وسیله زباله‌های موجود در آب از بین می‌روند و هیچ کس هم نیست که بابت این وضعیت پیش آمده پاسخگو باشد یا مسئولیت کار خود را بپذیرد. همه این زباله‌ها به دست انسان‌ها وارد دریا‌ها و اقیانوس‌ها شده و حالا همان‌ها به بلای جان طبیعت تبدیل شده که گریبان زندگی ما را خواهد گرفت.
نتایج یک بررسی بین‌المللی نشان می‌دهد، سالانه ۸ میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس‌ها می‌شود و سالانه حدود ۸ بیلیون دلار خسارت به زیست‌بوم‌های دریایی وارد می‌شود. بدتر اینکه ورود حجم زیادی از زباله‌ها در دریا‌ها و اقیانوس‌ها مانع از آن خواهد شد که این منابع مهم پالایش هوا، نقش خود را به خوبی ایفا کند. همچنین نتایج یک تحقیق در روزنامه ایندیپندنت نشان داده حجم پلاستیک‌های وارد شده به اقیانوس‌ها تا سال ۲۰۴۰ میلادی سه برابر افزایش پیدا می‌کند. در این بررسی آمده‌است تا سال ۲۰۵۰ میلادی نیز تعداد زباله‌های پلاستیکی در آب‌های کره زمین از تعداد ماهی‌ها بیشتر خواهد شد!
مدت زمان تجزیه زباله در آب
از یک سو تصویر ناخوشایند آلودگی آب‌ها و از سوی دیگر از بین رفتن آبزیان، طبیعت را تهدید می‌کند. نشت مواد نفتی، تجمع زباله‌های سمی و دفع انواع مختلف آلاینده‌ها، از مهم‌ترین و اصلی‌ترین منابع آلاینده اقیانوس‌هاست. دور انداختن زباله‌ها یا رها کردن حجم انبوهی از زباله در گوشه و کنار این دنیای بزرگ و پهناور، آغازگر داستانی است که به مرگ و میر بسیاری از موجودات زنده ساکن خشکی‌ها و آب‌ها منجر می‌شود. در میان انواع مختلف زباله‌ها که در آب‌ها انباشته می‌شود، زباله‌های پلاستیکی که روند تجزیه آن‌ها بیش از ۵۰۰ سال طول می‌کشد، تهدید جدی‌تری است. این در حالی است که به گفته محققان حتی بعد از گذشت این مدت زمان زباله‌های پلاستیکی تجزیه نمی‌شود و به ذرات کوچک‌تری تبدیل می‌شود که در این شرایط خطرات بیشتری برای طبیعت و موجودات زنده خواهد داشت. براساس تحقیقات انجام شده، وسایل و مواد شیشه‌ای نیز تا ۴ هزار سال در اکوسیستم‌های آبی باقی می‌مانند. همچنین قوطی فلزی از دیگر زباله‌های دریا‌ها و اقیانوس‌هاست که بخش عظیمی از آن‌ها را تشکیل می‌دهد، این زباله تا ۲۰۰ سال اکوسیستم دریایی را مورد تهدید قرار می‌دهد.
از لنگه کفش تا آفتابه پلاستیکی!
در رابطه با تهدیدات زباله در دریا‌ها و اقیانوس‌ها، اسماعیل کهرم، فعال محیط زیست به «جوان» می‌گوید: «بخش زیادی از زباله‌های دریا‌ها و اقیانوس‌ها را مواد پلاستیکی تشکیل می‌دهد که دو دسته هستند، پلاستیک‌هایی که حتی به چشم دیده نمی‌شوند و حیات در اقیانوس را از بین می‌برند و همچنین زباله‌های پلاستیکی بزرگ‌تر؛ از لنگه کفش گرفته تا آفتابه پلاستیکی که مشکلات عدیده‌ای را ایجاد کرده‌اند. اخیراً جریانات اقیانوسی در اطراف جزایر کارائیب یک جزیره‌ای از پلاستیک را درست کرده که دیدن عکس هوایی آن به شدت ناراحت‌کننده است. اینکه چندین هکتار پلاستیک روی آب جمع شده و جریانات آب، آن را دور هم می‌چرخاند، حال ممکن است قسمتی از آن‌ها جدا شود و به سمت سواحل برود و قسمتی هم بماند و موجب از بین رفتن حیوانات مختلف شود. مثلاً گاهی شاهد آن هستیم که نهنگ‌ها با ۵۰ تا ۶۰ کیلو پلاستیک مسموم شده و اجسادشان روی آب آمده‌است.»
او ادامه می‌دهد: «گاهی می‌بینیم که در ساحل خلیج‌فارس، موج که می‌آید، تعداد زیادی از زباله‌های پلاستیکی را نیز همراه خود می‌آورد که بدترین این زباله‌ها تور‌های ماهیگیری ساخته شده از پلاستیک است که همراه با خود صد‌ها و هزاران لاک‌پشت و بچه ماهی را به ساحل می‌اندازد و آن‌ها را در آفتاب داغ می‌سوزاند.»
این فعال محیط‌زیست تصریح می‌کند: «نفت زباله شماره یک خلیج فارس عزیزمان است. وقتی که تصویر صخره‌های سیاه رنگ سواحل خلیج فارس منتشر شده‌بود، در نگاه اول فکر می‌کردم رنگ سنگ، سیاه است! اما این‌ها جزایر مرجانی هستند که باید سفید باشد. برای همین فهمیدم این سنگ‌ها با نفتی که روی آب ریخته شده و با امواج به سواحل آمده به این شکل درآمده‌است. در حالی که آب به فکر طهارت خودش است و تمام تلاشش را می‌کند تا زباله‌های پلاستیکی و آلودگی‌های نفتی را از خود به بیرون بریزد، اما آیا توان پاکسازی این حجم از زباله و آلودگی را دارد؟»
رقم زدن فاجعه محیط‌زیستی به دست خودمان
کهرم در پاسخ به این سؤال که برای نجات آبزیان و به طور کلی طبیعت باید چه کار انجام داد، می‌گوید: «بهترین و شاید هم تنها راهکار این باشد که تصاویر موجودات دریایی را که به واسطه زباله‌های پلاستیکی در دریا و اقیانوس از بین می‌روند در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر کنیم و به همه نشان دهیم که بی‌تفاوتی آن‌ها نسبت به طبیعت، منجر به از بین رفتن حیوانات آبزی شده‌است. باید به مردم تبعات اقدام اشتباهشان را نشان دهیم و روی فرهنگ‌سازی برای نریختن زباله در خشکی و دریا تمرکز کنیم.»
این فعال محیط‌زیست اظهار می‌دارد: «زباله در هر کجا رها شود به اقیانوس‌ها که حوض جهان هستند، وارد خواهد شد، چراکه این حوض جهان در نقاط کم ارتفاع قرار دارد و آب در هر نقطه‌ای که باشد زباله را با خود حمل می‌کند و به آنجا می‌ریزد، منتها، چون اقیانوس‌ها وسیع هستند و سه چهارم از خشکی‌ها را گرفته‌اند، عمق فاجعه را به خوبی نشان نمی‌دهد، اما اگر به همین منوال پیش برویم به زودی تعداد زیادی از جزیره‌های پلاستیکی در اقیانوس‌ها تشکیل می‌شود و جانو‌ران بیشتری را به ورطه فلاکت می‌رساند. نهایتاً هم ما خودمان مانند شعر سعدی که می‌گوید: «یکی بر سر شاخ و بن می‌برید» ما سر شاخه نشسته‌ایم و داریم بیخ آن شاخه را می‌بریم و منجر به سقوط خودمان می‌شویم.
از تهدید ایمنی غذا تا خطر انقراض در کمین آبزیان
پلاستیک نه‌تن‌ها در دریا‌های ایران که در بسیاری از اکوسیستم‌های ساحلی و اقیانوسی دنیا تبدیل به یک چالش جدی شده‌است. زباله‌های پلاستیکی بسیاری از محیط‌های دریایی را تهدید می‌کند. این خود عاملی است تا برخی از گونه‌های دریا زیست را در آینده نه‌چندان دور از دست بدهیم. این یک زنگ خطر جدی است که صدای آن درآمده چراکه عمده زباله‌های دریایی را که از آب‌های سطحی تا رسوبات اعماق دریا‌ها پیدا می‌شود، پلاستیک تشکیل می‌دهد و آلودگی پلاستیک، ایمنی و کیفیت غذا، سلامت انسان و گردشگری ساحلی را تهدید می‌کند و به تغییرات آب‌وهوایی نیز می‌انجامد.
زباله‌های پلاستیکی در ۹۰ درصد مواقع قابل بازیافت و استفاده مجدد باشند، بنابراین در صورت اقدام دولت‌ها برای جمع‌آوری آن‌ها و مسئولیت‌پذیری مردم در جلوگیری از ورود این زباله‌ها به اقیانوس‌ها می‌توان علاوه بر جلوگیری از آلودگی دریا از راه بازیافت این مواد درآمدزایی و اشتغال ایجاد کرد. راهکاری که آسان به نظر می‌رسد، اما عزمی جدی برای عمل به آن نیاز است.
نمای نزدیک
ساخت عروس دریایی با اقلام بازیافتی در اقیانوس پارک
شاید یکی از کار‌هایی که می‌توان به مردم نشان داد که زباله‌هایی که به دست آن‌ها وارد طبیعت می‌شود و برخی از آن‌ها نیز به دریا‌ها و اقیانوس‌ها می‌ریزد، نشان دادن یک اثر هنری و فرهنگی در مراکز مختلف و مرتبط با این موضوعات باشد. کاری که در مجموعه اقیانوس پارک انجام شده‌است. این مجموعه که مقابل پارک آب و آتش قرار گرفته و مراجعه‌کنندگان را با دنیای جانو‌ران اقیانوسی آشنا می‌کند در قدم اول با یک طرح عروس دریایی به آن‌ها نشان خواهد داد که زباله‌های پلاستیکی در دریا چه بلایی را بر سر آبزیان می‌آورد. راهنمای این بخش پارک توضیح می‌دهد: «تکنیک استفاده شده در این اثر هنری، تکنیک چیدمان با طراحی دگرگون نام دارد. در این تکنیک قطعات و اقلام بازیافتی، با رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف به نحوی قرار می‌گیرند که بتوانند یک تصویر یکپارچه عروس دریایی را بسازند.» آنطور که مسئولان این پارک می‌گویند ساخت این اثر هنری نزدیک به پنج ماه از طراحی تا اجرای نهایی زمان برده‌است تا بلکه در جهت فرهنگ نریختن زباله و حفاظت از خشکی و دریا گام مؤثری برداشته‌باشند.
