اگر چه خوزستان را با نفت و منابع مختلف انرژی می‌شناسند، اما ظرفیت‌های اقتصادی این دشت آنقدر زیاد است که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. خرما از جمله محصولات ویژه خوزستان است که تا چند سال پیش می‌رفت تا به یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی این منطقه تبدیل شود، اما حالا نخیلات آبادان و خرمشهر از شوری آب آسیب‌های بسیاری دیده‌اند و روز‌های سختی را سپری می‌کنند. با این حال توانمندی‌های استان در تولید خرما باعث شده تا طرح ۵۵۰ هزار هکتاری به دستور مقام معظم رهبری به اجرا در آید. حال باید دید که آیا طرح احیای این نخیلات موفقیت‌آمیز خواهد بود یا باز هم به خاطر کم کاری و سوء مدیریت‌ها باید شاهد زمینگیر شدن یکی از مهم‌ترین طرح‌های کشور باشیم. با گذری در نخیلات خوزستان کاملاً مشخص است عواملی مانند کمبود آب باعث تحلیل رفتن توانایی‌های این گیاهان شده که نتیجه آن کم باردهی درختان، کاهش عملکرد و افت کیفیت محصول است، به‌طوری‌که هر ساله حداقل ۷۰ درصد خرمای برخی شهرستان‌های خوزستان از خرمای درجه یک به خرمای درجه دو و سه تنزل می‌یابند.
سال گذشته بود که نماینده مردم شادگان در مجلس شورای اسلامی با استناد به آمار رسمی جهاد کشاورزی از نابودی حداقل ۷ هزار نخل در طول یک سال در این شهرستان خبر داد. در همین رابطه نخل‌کاران خوزستانی معتقدند مقاومت نخل‌ها مقابل گرما و کم‌آبی ظرفیت خاصی به شمار می‌رود که بی‌شک وضعیت شوری آب، گرمای فعلی و خشکسالی از ظرفیت نخل‌های این استان است.
با این حال شادگان که یکی از شهر‌های طلایه‌دار نخیلات خوزستان به شمار می‌آید این روز‌ها شاهد خشکسالی بی‌سابقه و کمبود آب برای آبیاری است و نخلستان‌هایش روزگار سختی را تجربه می‌کند.
تولید ۵۰ نوع خرما
بیشترین نخیلات خوزستان در شهرستان‌های شادگان، آبادان و خرمشهر هستند. در همین رابطه معاون انجمن خرمای خوزستان با اشاره به فعالیت ۲۳ هزار کشاورز نخل‌کار در سطح خوزستان می‌گوید: «هر ساله در چنین ایامی برای تعیین قیمت فروش خرما جلساتی برگزار می‌کنیم. شهر‌های اهواز، کارون، باوی، ماهشهر و حمیدیه نیز نخل دارند ولی بهترین نخیلات در کارون، باوی و اهواز پیدا می‌شود، چون دو طرف حاشیه رودخانه کارون تا خرمشهر قرار دارند و دارای بهترین و باکیفیت‌ترین خرما به دلیل وجود سه شاخص آب، زمین و آفتاب هستند. همچنین هر سال شاهد افزایش بارور شدن نخیلات جوان و تولید محصولات خود هستند.»
جاسم حزباوی می‌افزاید: «نخیلات آبادان و خرمشهر به دلیل آب شور و جنگ تحمیلی بار‌ها آسیب دیده‌اند ولی هم‌اکنون طرح احیای این محصولات در حال اجراست.»
در خوزستان بیش از ۵۰ نوع خرما تولید می‌شود که برای مصرف داخلی کشورند و نمی‌توان مدت طولانی از آن‌ها نگهداری کرد. این در حالی است که استعمران یکی از بهترین خرما‌های دنیا را دارد و می‌توان آن را تا یک سال بدون فریزر نگهداری کرد. خرما‌های این منطقه ارزش صادراتی بسیار بالایی دارند. بریحی، بریم، گنطار، یوزی، عبیدی، عویبری (نوع در حال انقراض و دارای اهمیت اقتصادی بالا)، دیری، زاهدی، خضراوی، سویدانی، اشجر و هذل از دیگر انواع خرما‌های تولیدی خوزستان هستند. معاون انجمن خرمای خوزستان با اشاره به مشکلات صاحبان نخیلات خوزستان می‌گوید: «کارگاه‌های بسته‌بندی خرما با گلایه از تحریم‌ها همه خرما‌های تولیدی خوزستان را خریداری نکردند. در سال گذشته ۸۳ هزار تُن خرما در استان تولید شد که بخشی از آن‌ها را تعاون روستایی بدون امکانات، ظرف مناسب و انبار خریداری کرد.»
حزباوی ادامه می‌دهد: «کشاورزان باید خرما‌های خود را از آبادان و شادگان به انبار تعاون روستایی در شهر ال‌هایی می‌آوردند که برخی مواقع بعد از پایان تایم اداری نیز انبار تعطیل می‌شد و رانندگان کامیون باید یک شب آنجا منتظر می‌ماندند و این باعث افزایش دریافت هزینه از کشاورزان می‌شد.»
وی بیان می‌کند: «کارمندان تعاون روستایی نیز خرمای درجه یک را درجه دو و خرمای درجه دو را به عنوان خرمای درجه سه ارزش‌گذاری می‌کردند و کشاورزان که متحمل هزینه‌های گزافی شده بودند مجبور به سازگاری با این ارزش‌گذاری بودند. هرچند قیمت خرید تضمینی خرما سال گذشته ۹هزار و ۲۰۰ تومان اعلام شد ولی بین ۶ هزار و ۵۰۰ تا ۷ هزار تومان دست کشاورز را می‌گرفت.» امسال یک نشست با خرماکاران، معاون اقتصادی استاندار خوزستان، جهاد کشاورزی و کارگاه‌های بسته‌بندی خرما در استان برگزار شد و قیمت پیشنهادی خرما از ۱۵هزار تومان تا ۲۱هزار و ۵۰۰ تومان متغیر بود.
قیمت خرید خرمای استعمران از کشاورز برای درجه یک مبلغ ۱۳هزار تومان، درجه دو با ۱۵درصد کمتر از قیمت درجه یک و درجه سه به صورت توافقی بین کشاورز و کارگاه تعیین و به جهاد کشاورزی ارائه شد که جهاد کشاورزی نیز در نهایت آن را تصویب کرد.
سقوط کیفیت خرما‌ها
تورج نوروزی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان با بیان اینکه به طور عمده باغات نخیلات و مرکبات در این استان به شدت تحت تأثیر شرایط آب و هوایی قرار می‌گیرند، می‌گوید: «در کنار این عوامل، خشکسالی و کمبود آب باعث تحلیل رفتن توانایی‌های این گیاهان شده که نتیجه آن کم باردهی درختان، کاهش عملکرد و افت کیفیت محصول می‌شود.»
وی می‌افزاید: «این امر به ویژه در شهرستان‌های جنوبی خرما خیز خوزستان مثل آبادان و شادگان قابل مشاهده است، به گونه‌ای که هر ساله حداقل ۷۰ درصد خرمای این شهرستان‌ها بر اثر عوامل مذکور از خرمای درجه یک به خرمای درجه دو و سه تبدیل می‌شود.»
این مسئول در خصوص برطرف شدن مشکلات نخیلات و باغات خوزستان تصریح می‌کند: «تأمین حقابه مورد نیاز نخیلات استان، تأمین اعتبارات و تسهیلات کم بهره برای مدیریت باغات، تغذیه و بهسازی سیستم‌های آبیاری از راهکار‌های برطرف شدن مشکلات نخیلات و باغات استان است.»
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان با اشاره به خسارت وارد شده به نخیلات در اثر جنگ تحمیلی و عوارض پس از آن می‌گوید: «برای جبران این خسارت‌ها سازمان جهاد کشاورزی هر ساله اعتبارات اختصاص یافته پروژه‌هایی را مثل جایگزینی نخیلات پیر و فرسوده و نابود شده توسعه نخیلات، تجهیز و نوسازی اراضی، اصلاح و بهبود نخیلات و... در سطح استان اجرا می‌کند.»
به گفته این مسئول، به دلیل گستردگی مشکلات، پایین بودن و مقطعی بودن اعتبارات تخصیص یافته و همچنین تداوم شرایط نامساعد آب و هوایی هنوز مشکلات و محدودیت‌ها در نخلستان‌های جنوبی خوزستان پابرجاست.
